Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2008, Side 90

kristindómur. Einnig sagði hann að söfnuðurinn ætti að meta trúverðugleika
þess sem prestarnir boðuðu út frá því hvort þeir breyttu sjálfir samkvæmt því
sem þeir kenndu. f framhaldinu vék hann að skyldum presta sem leiðtoga
safnaðanna. Loks lagði hann áherslu á að hann mundi haga prestsþjónustu
sinni þannig að hún mótaðist af aðstæðum og því sem lög leyfðu í löndum
Danakonungs en ekki af fastheldni við eldri kirkjusiði. Einnig krafðist hann
þess að þjónusta sín og kenning yrði dæmd eftir orði Guðs en á grundvelli
þess hyggðist hann fyrir sitt leyti fræða og áminna söfnuð sinn. Ræðunni
lauk svo með kröftugri lofgjörð.
I þeim hluta aðfararæðunnar sem lýtur að mannskilningnum hugleiddi
Tómas hina „huldu rót, sem gjorðir [mannanna] spretta af‘.46 Komst hann
að þeirri niðurstöðu að það séu aðeins tveir þættir sem áhrif hafa á alla
breytni og hugsanir manna:
... því odrumeigin er ætíd heimurinn og hid líkamlega edli mannsins med
tilhneigíngum sínum og girndum, hinumeigin er gud og þad, sem hann
hefur gjefid manninum af edli síns sjálfs, hid andlega edli mannsins og
skinsemin.47
Hér gætir tvíhyggju (dúalisma) sem vissulega má líta á sem verufræði-
lega (ontologiska). Gætir hér ef til vill þeirra platónsku áhrifa sem Torfi K.
Stefánsson Hjaltalín telur að megi ftnna í ritum Tómasar. Tvíhyggjan er
aftur á móti ekki eins skýr þegar Tómas segir að til sé raust sem kalli mann-
inn til Guðs og minni hann á „ad hann hafi gudlegt edli og uppruna og
ad ákvordun hans sje himnesk og eilíf1.48 Þar virðist hin klassíska, kristna
hugmynd um imago Dei eða manninn skapaðan í mynd Guðs vera drottn-
andi.
Við frekari athugun virðist enda tvíhyggja Tómasar frekar liggja á hinu
siðferðislega sviði en á sviði verufræðinnar. Sver hann sig þar með frekar
í skóla Páls postula en Platons. Þetta kemur til dæmis fram er hann segir:
„Madurinn verdur var við logmál í limum sínum, er strídir gjegn logmáli
46 Tómas Sæmundsson 1841: 1.
47 Tómas Sæmundsson 1841: 1.
48 Tómas Sæmundsson 1841: 2.