Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2008, Page 164

Þá bendir hann á að Gyðingar taki enn þannig til orða í páskahátíð sinni,
sem haldin er til minningar um frelsunina úr ánauðinni í Egyptalandi, að það
sé eins og þeir sjálfir sem nú lifa sem hafi verið frelsaðir frá Egyptalandi.
Sannfræðilegur kjarni varðveittur í „húsi Jósefs“?
Dever gerir því skóna að Exodus-frásögnin eigi sér rætur í sögu sem
upphaflega var sögð af tiltölulega litlum innflytjendahópi sem sé okkur
að verulegu leyti hulinn. Þarna sé líklega að leita hinna elstu Israelíta og
saga þeirra séu að líkindum grundvölluð á raunverulegri reynslu einhverra
þeirra frá Egyptalandi. Leiðir hann rök að því að þessi litlu hópur hafi
verið af ætt eða húsi Jósefs. Exodusfrásagan hafi síðan smám saman öðlast
þann sess að hafa verið talin eiga við allan Israel. Tekur Dever áhugaverða
hliðstæðu af þakkargjörðarthátíðinni í Bandaríkjunum en Bandaríkjamenn
eiga sér mjög mismunandi uppruna, eins og flestir vita, en sameinast um
þakkargjörðarhátíðina eins og hún byggi á atburði sem forfeður þeirra allra
hafi lifað.
Dever bendir á hinn stóra sess sem Jósefssagan skipar í Genesis (1.
Mósebók). Um þriðjungi bókarinnar (k. 37-50) er varið undir hana. í
sögunni séu áberandi egypskir drættir. Ættkvíslirnar Efraím og Manasse voru
oft nefndar „hús Jósefs“ en það er einmitt í þeim hluta landsins sem áberandi
breytinga verður vart á járnöld I (u.þ.b. 1200-1000 f. Kr.). Fornleifafræðin
sýnir að hinar nýju og breyttu landsnámsbyggðir í fjallahéruðunum eru
næstum allar á svæðum sem Biblían eignar „húsi Jósefs.“ Dever telur líklegt
að Jósefssagan kunni að varðveita sögulegar minningar og myndi þannig
raunverulegt baksvið elstu atburða í sögu ísraels. Á tímum konungdæmisins
var „hús Jósefs“ stundum notað um allan Israel. Þá bendir Dever á að
sunnlenskar arfsagnir hafi mótað mjög bókmenntahefðir hinna hebresku
ritninga og hópar eru heyrðu til ætt Jósefs kunni að hafa gegnt þar stóru
hlutverki og sagt sögu sína þannig að hún hafi átt við um allan Israel.
Læsilegt rit og aðgengilegt
Dever er fræðimaður sem kann að setja fræðin fram á þann hátt að þau
séu skiljanleg sem flestum. Hann er vel heima á því sviði sem hann fjallar
hér um. Hann á auðvelt með að sýna fram á veikleika í framsetningu og
162