Jökull - 01.12.1963, Qupperneq 10

in Northern Iceland. Kgl. Danske Vidensk.
Selsk. Biol. Meddel. 4, 5, 1 — 118.
Cox, A., Doell, R. R., Dalrymple, G. B. 1963.
Geomagnetic Polarity Epochs: Sierra Ne-
vada II. Science 142, No. 3590, 382-385.
Einarsson, Trausti. 1958. A Survey of the Geo-
logy o£ the Area Tjörnes—Bárðardalur.
Soc. Sci. Isl. 32, 1-79.
— 1962. Upper Tertiary and Pleistocene
Rocks in Icelancl. Soc. Sci. Isl. 36, 1—196.
(p. 45-46).
Emiliani, C. 1958. Paleotemperature analysis
of core 280 ancl Pleistocene correlations.
J. Geol. 66, 264.
Pjeturss(on), H. 1905. Om Islands Geologi, p.
1—106. Copenh. Thesis.
Schwarzbach, M. & Pflug, H. D. 1957. Das
Klima des jiingeren Tertiárs in Island.
Neues Tb. Geol. Palaontol. Abh. 104, 279—
298.
Strauch, F. 1963. Zur Geologie von Tjörnes
(Nordisland). Sonderveröff. Geolog. Insti-
tut Universitat Köln. No. 8, 1—129.
ÚTDRÁTTUR
NOKKRAR NÝJAR ATHUGANIR Á
BREIÐUVÍKURLÖGUM Á TJÖRNESI
Eftir Trausta Einarsson.
Siðasti hluti tertiera tírnans skiptist i Plíósen
(um 12 milljón ár) og isaldatimann (öðru nafni
Pleistósen eða Kvarter; um 1 milljón ár). Siðla
á Pliósen tók veðrátta að kólna og líkjast veð-
ráttu nútimans og milli-ísaldaskeiðanna meir og
meir. Jafnframt fór að hera á kuldaköstum, er
loks náðu hámarki í sjálfum isöldunum. Skelja-
lögin á Tjörnesi eru frá síðari helming Plíósen-
tímans og i þeim kemur hin almenna kœling
greinilega fram. Breiðavíkurlögin eru efri hluti
laganna, um 250 m þykk, og scedýra- og jurtaleif-
ar i þeim benda til nokkuð svipaðs loftslags og
sjávarhita og nú rikir á þessum slóðum, en i
neðri hluta Tjörneslaga, sem eru samtals um
550 m þykli, benda leifarnar til meiri hlýinda.
I þessari grein er þess freistað að rekja nokkru
námar sveiflur hitans o. fl. eftir Breiðuvikur-
lögum.
Nokkur vafaatriði hafa lengi verið i niður-
röðun Breiðuvíkurlaga, einkum vegna brota og
rnisgengja, en ný rannsókn á þessum atriðum
s. I. sumar bœtti þar úr. Plér við bcetist, að með
notkun bergsegulmagns er nú í fyrsta sinn hcegt
að leggja fram rökstudda skoðun um nánari
aldur laganna; teljast efstu sjávarlögin vera
um 2 milljónir ára, en neðstu Breiðuvikurlög-
in, sem erfiðara er þó að segja um, liklega 2\/^
til 3 milljónir ára. 1 lögunum skiptast á um-
merlii hárrar og lágrar stöðu sjávar og í sumum
tilfellum eru há- og lágstöður tengdar hcerri
og Icegri hita. Lágstöðurnar eru þess vegna túlk-
aðar sem binding vatns í jöklum, er þá hafa
verið teknir að myndast á heimskautasvœðum.
I lögunum eru greindar, rneð misjafnlega miklu
öryggi, 7 lágstöður og 7 hástöður. Verður meðal-
iiminn á hverja stöðu af stcerðargráðunni 50
þúsund cir, eða svipaður og tilsvarandi tími á
siðari hluta ísaldatímans. I neðri Tjörneslög-
um eru um 25 umskipti milli sjávarlaga og
landmyndaðra laga. Hvort rétt sé að túlka þau
sem sveiflur hins almenna sjávarborðs, samfara
veðurfarssveiflum, er óvíst, eti er þó hugsanlegt
og mundi þá timinn, sem sveiflurnar ná yfir
lengjast mjög verulega. Aherzla er þvi lögð á
mikilvœgi Tjörneslaga til að rannsaka þcer veð-
urfarssveiflur, sem urðu síðla á Plíósentíman-
um, og leiddu að lokurn til ísaldanna.
Eitt atriði i því sambandi er myndun hafiss
og borgaríss á Norðurskautssvceðinu og rek hans
suður á bóginn. Borgarisinn ber með sér berg-
tegundir, sem nccr alltaf eru mjög frábrugðnar
islenzku bergi, þ. e. granit, gnces, gljáflögur,
kvartzit o. fl. og þegar slíkir steinar finnast hér
við ströndina eru þeir auðþekktir og ótvircett
aðfluttir. En hér verður að hafa í huga, að þeir
gcetu hafa borizt sem kjölfesta í skipum, og er
sérstök ástceða til að reikna með slíku i nánd
við hafnir, fornar og nýjar. 1 þessu sambandi
má nefna, að aðkomusteinar, sem Þorvaldur
Thoroddsen fann með ströndinni á Sléttu, og
áleit að komið hefðu með hafís, kynnu hugsan-
lega að hafa borizt sem kjölfesta frá Noregi til
Hraunhafnar fyrr á öldum. Hér er á þetta
drepið til að vekja athygli á þvi, að clreifing
isfluttra steina á núverancli strönd landsins má
heita ókannað mál, en henni þyrfti að gefa
meiri gaum.
Seinl á Pliósen hefur hafís og borgaris tekið
að myndazt á Norðurskautssvœðinu, en hvencer
náði hann fyrst til Islands? Ofan til i Breiðu-
JOKULL 1963