Jökull - 01.12.1963, Síða 23

JÓN EYÞÓRSSON:
Brúarjökull hlaupinn
A sudden Advance of Brúarjökull
í síðasta hefti Jökuls (bls. 47—48) var birt lýs-
ing Þorvarðs læknis Kjerúlfs á framhlaupi Brú-
arjökuls árið 1890. Þar er þess getið, að jökul-
gnýr heyrðist frá Eyjabakkajökli út á Fljótsdal
í ágústmánuði, og á útmánuðum 1890 varð vart
jarðhræringa á Jökuldal. „Dunur og dynkir
heyrðust líka, er á leið veturinn og vorið, og
urn helgi í 14. viku sumars gerði jakaferð mikla
og vatnavöxt í Jökulsá á Dal, er hélzt í nokkra
daga.“
Þess má geta, að Þ. Kjerúlf athugaði Brúar-
jökul af innsta hnúk Hvannstóðsfjalla. Sá hnúk-
ur er 840 m hár og 15 km norður af Hraukum
á Kringilsárrana.
Síðan 1890 hafði Brúarjökull hopað um fulla
10 km frá Hraukunum, sem hann ók þá saman
á Iíringilsárrana. Jökulsporðurinn hefur lengi
verið flatur, aurborinn og lítt sprunginn.
I októbermánuði sl. (1963) varð þess vart, að
Brúarjökull var að ryðjast fram.
Fyrstu fréttir, sem mér bárust af þessu, komu
í bréfi frá Einari Jónssyni á Hvanná 1. nóv.
1963. Segist hann hafa tekið eftir því, að vatnið
í Jökulsá hafi verið óvenjulega dökkt, þótt kalt
væri í veðri og áin vatnslítil. Hafi margir haft
orð á þessu og jafnvel óttast eldsumbrot í jökl-
inum.
Þ. 5. nóv. skrifar mér Jón Björnsson á Skeggja-
stöðum, Jökuldal, og segir eftir bændum af
efstu bæjum Jökuldals og úr Hrafnkelsdal, að
Vatnajökull væri hlaupinn fram á Brúaröræfum.
Hefðu göngumenn orðið þessa varir, er þeir
voru í annari göngu laust fyrir lok októbermán-
aðar. I fyrstu göngum, dagana 21.—24. sept.
hefði jökullinn virzt vera með eðlilegum hætti.
Þ. 14. okt. kl. 14 hafði Halldór á Brú komið að
jöklinum, og var hann þá mjög úfinn, en ekki
hlaupinn.
Tveimur dögum síðar heyrði Halldór Sig-
varðsson drunur heima á Brú, og lýsir hann
þeim á þessa leið í bréfi til Jóns á Skeggja-
stöðum:
„Miðvikudaginn 16. okt. var ég að ganga með-
JÖKULL 1963
fram girðingunni. Æðiþykkur krapakenndur
snjór yfir allt. Kl. 12.10,var ég staddur neðan
við túnið, þegar drunurnar komu.
Það var einna líkast því, að fjall hefði hrunið.
Sá ég þó, að ekkerl hafði hreyfzt í Jökulsárgilinu.
Tók þá eftir rák á loftinu frá norðri til suðurs
eftir þotu og datt í hug, að sprenging hefði orð-
ið í henni, en sá aldrei neitt koma niður.
Þessum drunurn fylgdi loftþrýstingur, sem ég
varð greinilega var. Fannst mér hann helzt
koma af suðvestri. Þó gat ég ekki gert mér fylli-
lega grein fyrir því þá stundina. Heima fannst
þeim, er inni voru, að það glamraði í húsþakinu
samfara hvellinum. Bæði hestar og fé tóku til
fótanna, sérstaklega féð, sem var suður við Jök-
ulsárgil.
Jóhann á Eiríksstöðum sat inni, og honum
fannst stóllinn titra og hvellurinn koma á hús-
þakið.
I Hrafnkelsdal heyrðist þetta, en þar held ég
allir hafi verið inni og ekki gert sér grein fyrir
hávaða þessum. Stefán og Hrafn voru staddir
norður á Fiskidalshálsi og voru að moka undan
bíl, sem var í gangi. Þeim fundust hvellirnir
vera tveir.
Björgvin á Hákonarstöðum heyrði einnig
hvellina, er hann var á leið út í Hákonarstaði.
Pósturinn var að vinna með ýtu í veginum fyrir
utan Eiríksstaði og heyrði þá líka. Þá veit ég,
að þetta heyrðist í Fljótsdal og einnig í Möðru-
dal.
Tveimur dögum áður, þ. 14. okt., vorum við
inni við jökul. Þá sögðu þeir, er næst fóru jökl-
inum, að jökulbrúnin hefði verið mjög úfin,
en ekki komin af stað, Sjálfur kom ég ekki svo
nærri jöklinum, að ég sæi lögun á honum. Þeir,
sem næst fóru, voiu Björgvin á Hákonarstöðum,
Stefán á Brú og Aðalsteinn Aðalsteinsson á
Vaðbrekku.“
Næst gerist það, að Steinþór Eiríksson á Egils-
stöðum hringir til mín 14. nóv. og hefur þær
fréttir eftir greinagóðum mönnum, að Brúar-
jökull sé hlaupinn fram um 2—3 km á öllu
svæðinu austan frá Jökulsá vestur að Kringils-
árrana. Jökullinn væri brattur að framan,
sprunginn langt inn eftir og líklega enn í fram-
sigi.
Þ. 16. nóv. flugum við Magnús Jóhannsson
yfir Brúarjökul suður af Hvannalindum í TF-
VOR (flugstjóri Guðjón Guðjónsson). Skyggni
var slæmt og ógerlegt að átta sig á kennileitum.
Jökullinn var ferlega sprunginn svo langt sem
19