Feykir - 17.12.2003, Blaðsíða 10

10FEYK3R 44/2003
Neistaflugið sveiflaðist eins og norðurljós
Sölvi Sveinsson riflar upp hlýjar minningar í skammdeginu „Eldur á Sauðárkróki“
Sauðárkrókur æskunnar og vettvangur daganna; bogadregin fjaran frá Gömlubryggju og inn
fyrir Áka; verkstæðin á kambinum og lognbáran brotnar mjúklega í sólskininu.
Ljósmynd: Stefán Pedersen.
ÆTLI ÉG hafi ekki týnzt í fyrsta
skipti - svo ég muni - þegar ég
var fimm ára, en eftir það hvarf
ég oft, líklega hvem sólríkan dag;
týnast í merkingu ömmu og
mömmu sem báru hitann og
þungann af uppeldi stráksins: að
koma ekki heim á réttum tíma,
einkum í kvöldmat. I þeim skiln-
ingi var ég afar oft horfinn af
vettvangi eldhússins, en í raun-
inni mátti ganga að mér vísum
við eld niðri í ijöru á afmörkuð-
um parti hennar, nefnilega íyrir
neðan bílaverkstæðið Áka eða
kaupfélagsins eða við Litlu tré-
smiðjuna og trésmíðaverkstæði
kaupfélagsins - og þar á milli. Á
öllum þessum stöðum var gott til
fanga snáðum sem vildu kveikja
bál. Það var líf mitt og yndi að
draga saman spýtur og annað
sem logaði og kveikja í því, en
víst þurftum við pjakkar oflt olíu
eða benzín til uppkveikju, og
fengist slíkt ekki með góðu á
verkstæðunum varð að grípa til
annarra ráða. Við stungum okkur
ofan í ruslatunnur bifvélavirkja
og drógum þaðan einatt olíu-
blauta tvista, eins og sagt var,
þráðaflóka til að þuirka kámugar
hendur eða klessur af vélarhlut-
um og voru góður eldsmatur.
Oft hirtum við blýþynnur úr raf-
geymum gamalla bila og bræddum í
baukum yfir logunum. Öllu þessu
bjástri tilheyrði slíkur sóðaskapur að
margoft var ég afklæddur í þvottahúsi
og settur beint í bað. Segja systur mín-
ar - reyndar vefengi ég margar sagnir
þeirra, en því er ekki að neita að oft
stóð ég berlæraður í vaskhúsinu af því
að ég kom útsvínaður heim, svo að
gripið sé til orðalags hennar Sigur-
laugar ömmu.
Mér er sagt ég hafi einu sinni verið
dreginn heim og við Hemmi vinur
minn, báðir glansandi í koppafeiti og
menju sem guð hafði gefið út á kamb-
inn í tunnum hjá kaupfélagsverkstæð-
inu og við makað svo rækilega á okk-
ur að ekki varð á verra kosið. Eitt-
hvað hefúr hún amma mín tautað þeg-
ar ég var leiddur fyrir hana holdvotur
af olíu og seigfljótandi feiti í kvöldsól-
inni og stimdi á mig eins og sel á skeri
og víst hrein ég ákaflega þegar glans-
inn var skafinn af mér.
Brennur við sjóinn sitja í kolli mér,
þær ljóma í minningunni og standa
mér skýrt fyrir hugskotssjónum: snark
af eldi blandast hlýlegu gjálfri bámnn-
ar við brimsorfið fjörugijót og sandur-
inn iðar af smásveinum sem sækja
sprek á eldinn; þaraþönglar, ígulker
og þurrir krossfiskar lenda líka í log-
unum; saltur og svalur sjávarilmur í
nösum. Uthafið allt framundan og Is-
lands Hrafnistumenn á kambinum að
kveikja bál!
Svo er mér sagt frá einu atviki í
norðangjósti og ölduróti; hvítnar í
falda á grængolandi sjó. Við Pétur
Valda, Hemmi og Óli Ingimars vor-
um í basli með bálköstinn, hann vildi
ekki loga, en við höfðum náð okkur í
benzín inni á kaupfélagsverkstæði.
Líklega hefur enginn beinlínis gefið
okkur eldsneytið, en við vorum út-
sjónarsamir og kvikir i spori þegar
Mundi Möggu Valda Garðs, Kristján
Skarp, Nonni Stefáns, Valli Bjössa
Skúl eða Jón Helga brugðu sér upp úr
gryfjunni til þess að sækja verkfæri
eða fá sér kaffisopa; ég man aldrei til
þess að okkur mistækist í þessum efn-
um.
Er nú frá því að segja að Bogi
stóri bróðir Óla kernur askvaðandi á-
samt einhveijum öðrum unglingi og
skammar okkur fyrir klaufaskapinn:
“Þið eruð meiri andskotans asnamir,”
tók brúsann og hélt áfram: “Svona á
að gera þetta” og gusaði benzíni á
glóðina. I sömu svifúm sló vindhviðu
fyrir homið, svo að benzínið fauk log-
andi yfir hann. Ekki þarf að fjölyrða
um skelfmgu okkar snáðanna, við
gerðum það eitt sem við gátum: grenj-
uðum svo undir tók í fjöllunum með-
an Bogi brann; hann mun hafa verið í
einni af þessum gömlu góðu úlpum
sem hægt var að reima fyrir andlitið;
voru stundum kallaðar skozkar úlpur
vegna munstursins. Það varð gæfa
okkar allra að Hörður stóri bróðir hans
Boga og Óla og Óskar Jóns Dags
komu fljótt á vettvang og hentu hon-
um í sjóinn. Slapp hann svo með bál-
skrekkinn, en stóru strákamir munu
hafa vöknað í báða fætur þegar þeir
þurftu að bjarga honum aftur, að
þessu sinni undan öldunum.
Eg verð að játa að ég man ekkert
eftir þessu. Líklega hefur skelfingin
verið svo mikil þegar Bogi stóð þama
allt í einu eins og blys um áramót! En
Pétur Valda man þetta svona og inér
finnst þetta góð saga af því að engum
varð meint af, Boga var bjargað úr
eldsvoða og sjávarháska á örfáum
augnablikum! Eldri menn og mér
reyndari hafa leiðrétt þessa sögu með
gildum rökum, en svona munum við
Pétur þetta báðir núna og skal þá hafa
fyrir satt það sem skemmtilegra þyk-
ir hveiju sinni í frásögninni.
HáPUNKTUR ÁRSINS var
gamlaárskvöld. Brennan var uppi á
Nöfúm, rétt fyrir innan kirkjuaarðinn
og varð ekki til af sjálfú sér. Eg held
hver einasti peyi sem komst í tvíþuml-
aða ullarvettlinga hafi verið á stjái
mestallan desembennánuð og borið
allt sem bmnnið gat niður á kamb í
eins konar rétt austan við gamla slát-
urhúsið örstutt sunnan við slökkvi-
stöðina. Þangað vom færðir kassar,
Qalir, dmslur og drasl; og auðvitað
hvaðeina lauslegt af öðiu tagi og fólk
geymdi bak við hús til nota siðar;
gamlir dívanar og lélegar hrífúr, kart-
öflukassar og segldúkar, árar og am-
boð, svo eitthvað sé nú nefnt. Sumt
gátu menn ekki borið á sjálfúm sér og
þá komu í góðar þarfir handvagnar af
ýmsu tagi; allir sjómenn áttu slíkan
vagn til þess að sækja beitu, keyra
beitta línu í bjóðum niður á bryggju
eða í fiystiklefa og til annarra smá-
flutninga. Þessum vögnum ókum við
á alls konar hjólum milli búða að
sækja kassa og msl. Bíldekk vom sér-
staklega vel þegin á verkstæðunum.
Kassar frá Búbba og Haraldi Júl,
Briem, Þóm Jó, Konsa, Gránu og öðr-
um kaupfélagsbúðum og Bláfelli og
allt sem hönd á festi. Ýmsir bæjarbú-
ar áttu erindi í þennan haug að leita
dýnuæta sem horfið höfðu úr sjón-
máli þeirra á þessari myrkurtíð sem
stytztur dagur er. Munu margir hafa
fúndið það sem þeir þörfnuðust þótt
ekki væri beinlínis úr þeirra ranni
mnnið. Þetta hét á okkar máli gagn-
kvæmar tiltektir og skaðaðist enginn
nema sá sem ekki sótti nýtilegan hlut
í staðinn fyrir það sem hann saknaði
úr garði sínum!
r
I þetta fór allt jólafríið hjá drengj-
um, en milli jóla og nýárs kom bærinn
til hjálpar og lét vömbíl aka með allt
safnið upp á Nafir, á homið næst fyr-
ir innan kirkjugarðinn eins og hann
var rneðan Króksarar vom ekki fleiri
en 1500. Þá var gjaman sóttur gamall