Feykir - 17.12.2003, Blaðsíða 11

44/2003 FEYKIR 11
Smásveinar í jakahlaupi og við eld í fjörunni á hafísvori. Ljósm. BHar,/Héraskjalasafn.
bátur út á Eyri eða niður á kamb og
hafður í brennugrunn. Svo var reist
mastur og á það hlaðið dekkjum.
Stóm strákamir gerðu þetta allt saman
og reyndar líka einhverjir fullorðnir
menn; kem þó engu andliti fyrir mig
í því samhengi, en strákamir hans
Ragnars bankastjóra og Aad-
negaardamir em áberandi þegar ég
renni huganum til þessara daga og
fmn brunalyktina. Jafitvel núna þegar
ég sé þessa þéttvöxnu drengi finn ég
reykjarlykt og Gunnar lögga í bak-
gmnni í fullum skrúða á gamlaárs-
kvöldi! Heitasta helvíti, strákar, hætt-
ið nú þessum andskota!
Bærinn lét líka flytja olíutunnur
upp á Móa og vom þær skorðaðar á
barði hjá brennustæðinu og krani
skrúfaður í sponsið. Brennuna bar við
himin þegar horft var upp á Nafir úr
vesturgluggunum heima og skugga-
myndir birtust í bláma hvelfingarinn-
ar þegar drengir stóðu á brekkubrún-
inni. Það var fiðringur í okkur og eld-
hungur um það bil sem aftansöngur
hófst í kirkjunni á gamlaárskvöldi og
að áliðinni messu var byijað að væta í
kestinum. Bærinn framundan í upp-
lýstri blárri þögn ljósastauranna, há-
tíðlegri þögn sem stundinni fylgir og
hafið á bak við allt, kolsvart í skamm-
deginu á stund eldsins! Var ekki á-
reiðanlega hvít jörð öll þessi góðu
kvöld? Stóm strákamir gusuðu úr
hverri olíufötunni eftir annarri á hrím-
aðan bálköstinn, gufur svifii í lofti og
frændur og vinir í freðnum kirkju-
garði fylgdust með af himni! Svo var
hringt úr messunni og þá bám skegg-
lausir ungir menn kyndla að kestinum
og logamir teygðu sig óðar í átt til
stjamanna. Frostkalt úti, en hitinn
skellur á andlitinu og augun glóa! Hit-
inn kemur í hviðum eins og vind-
sveipir lir íjallaskörðum og skellur á
andlitinu, einkum andlitinu því að við
emm hlýlega klæddir drengir á Nöf-
um! Prúðbúnir messugestir, litlir að
sjá héðan úr efra i bláu götuljósi: í
augum þeirra speglast bálið mætti ég
skyggnast svo langt; kalt götuljós og
rauður eldur í svörtu myrkri undir
skini stjamanna; tunglið á ekki heima
í þessari minningu þótt Máni hafi ör-
ugglega fylgzt með og kannski
brennzt á nefinu!
Eldurinn snarkar kröftuglega og
neistaflugið þyrlast upp, upp eftir sál-
inni sem er himni nær í þessu al-
gleymi. Og þá, einmitt þá brotnar
stöng sem stendur í miðjum kesti
hlaðin gúmmíi, eins og Bjössi Narfa
kallaði bíldekk, og eitt þeirra skoppar
niður Nafimar með sívaxandi hraða,
logandi liringur á hraðferð niður
hjamið! Dekkið skáskerbrekkuna, sí-
fellt hraðar - neistaflugið liggur í loft-
inu og sveiflast eins og norðurljós -
lendir upp á þaki á skepnuhúsunum í
garðinum hans Edda Gull og Fríðu
með braki og í hendingskasti fram af
því og skellur á kjallaradyrunum og
brýtur dyraumbúnaðinn og slengir
öllu klambrinu inn í kjallara og neista-
flug út um gættina. Við stóðum stjarf-
ir og horfðum sem dáleiddir á þetta
undur nema Siggi Aadnegaard. Ég
held hann hafi farið næstum jafnhratt
og dekkið niður brekkuna og var
kominn í kjallarann um svipað leyti
og húsráðendur og kastaði dekkinu út
í garð. Skaði var sem næst enginn - að
undanskildum dyrunum. Þær vom
ekki brúklegar eftir þessa eldmessu;
þetta var þeirra síðasti aftansöngur.
Löngu seinna spurði ég Edda hvort
hann myndi eftir þessu: “Man ég? Ja
hvort ég man, Sölvi minn. Þetta var
náttúrlega alveg óskaplegt og hávað-
inn voðalegur. Við vomm heppin að
vera ekki niðri’’ sagði Eddi, eini mað-
urinn í veröldinni sem fengið hefur
logandi bíldekk inn í þvottahús að
lokinni messu á gamlaárskvöldi og
mun vera óþægileg reynsla, jafnvel
sjóhertum mönnum eins og Edda
Gull. Örlögin höguðu því svo að Ami
Ragnars bankastjóra keypti híbýlin af
Edda og Fríðu þegar þau fluttust suð-
ur, einhver mestur brennumaður á
mínum dögum. Hann er búinn að
byggja við húsið, en gömlu skepnu-
húsanna sér ennþá stað í brekkurótun-
um ef einhverjum dettur í hug að
renna dekki niður klaufma. „Guð,”
sagði Fríða hans Edda, sú kvenna á
Króknum sem ég sá aldrei nema stíf-
málaða hvunndags sem helga daga,
„guð, strákar, hvað hávaðinn var ó-
skaplegur.”
ÞetTA MÁ EKKI skilja svo að
slikt og þvílíkt hafi gerzt ár hvert, síð-
ur en svo. En meðan eldurinn logaði
glatt þótt dregið hefði úr upphafskraft-
inum eins og í eldgosi og neistaflug-
ið lækkað - kirkjugestir seztir að steik-
inni - þá kom sú stund að einhver
hrópaði: „Allir niður í bæ að gera at!”
og rann þá mauraþúfa af strákum nið-
ur brekkuna, ýmist beint af augum
eða eftir Kirkjustígnum og adrenalín-
ið streymdi um æðar. Að gera at fólst
sem sagt í því að stöðva umferð, sér-
staklega um Aðalgötu og ekki sízt hjá
Bakaríinu. Bátar voru sóttir niður á
kamb og dregnir upp á götu. Dráttar-
vélarvagninn hans Sigga Skorr var
hafinn upp á gatnamótin og hvolfl þar
hjá búðinni hans Búbba. Gaddavírs-
rúllur vom sóttar út í portið hjá pakk-
húsi kaupfélagsins og vírinn strengd-
ur út og suður, svo safnað sé i eina
málsgrein athafhasemi nokkurra ára -
og er þó fátt eitt talið af því sem bor-
ið var á götur. Blístur í lofti af alls
konar púðurhvæsandi ýlum og kín-
veijar spmngu með offorsi allt um
kring. Hátíðleg kyrrð í hveijum
glugga; einungis unglingar á ferð og
stöku fullorðinn maður að fylgjast
með: Stefán Jónsson ættffæðingur og
ffæðimaður á Höskuldsstöðum prýddi
samkvæmið í hnepptum jakka utan
yfir peisunni, húfan á höfði og glampi
í augum, tvírætt bros á vömm og
spýtti mórauðu, greinilega rakaður
með bitlausri egg og stóð í þykkum
ullarsokkum í svörtum slöngugúmmí-
skóm og lagði hendur á bak aftur; hélt
sig gjaman í sundinu milli gamla spít-
alans og Ásgríms skreðara og fannst
þetta merkileg athafnasemi og brá
hendi bak við eyra ef hann vildi heyra
orðaskipti; um það er lauk var hálf-
hringur af tóbaksspýtingi í snjónum
fyrir ffaman hann og munnvikin álíka
svört og sótið í brennurústunum
morguninn eftir; eiginlega 19. aldar
maður Stefán og jafnvel með annan
fótinn í öldinni 18.
Króksumm datt ekki i hug að
hreyfa bíl eftir að affansöng var lokið;
þeir sem óku til guðsþjónustu héldu
sem snarast heim að lokinni blessun
og læstu bílnum. Amen. Hins vegar
vissu sveitamenn ekki hvers kyns var
og ég man eftir Hjálmari á Kambi i
jeppa sinum alveg örvita af reiði út
við Bakarí og komst hvorki lönd né
strönd; kunnáttumenn um bíla vom
búnir að opna hjá honum vélarhlífma
og kippa kertaþráðum úr sambandi.
Auðvitað var löggan á staðnum,
Gunnar Þórðar, Ámi Tobb og Brand-
ur Frímanns áður en hann varð Eldi-
brandur, líklega Mundi í Tungu og
allir í úniformi og vísast fleiri. Þeir
reyndu að róa liðið og helzt ekki hafa
sig mikið í ffammi; áttu þó til að taka
meinta forsprakka (bankastjórasyni
og Aadnegaarda) og fara með þá í
ökuferð út fyrir bæinn þar sem menn
vom settir út við Vatnabrúna eða
ffammi hjá Bergsstöðum eða svo; að
minnsta kosti góða bæjarleið ffá Bak-
aríinu; þó einungis í góðu gönguveðri
og þeir áttu það til drengimir að hanga
aftan í bílnum heim og vom komnir á
vettvang samtímis yfirvaldinu.
Svo hófst nokkurt fjör á nýjan leik
þegar ballið byijaði í Bifföst, en þang-
að kom stöku sveitamaður á bíl og
fékk fyrir ferðina. Löngu seinna
breyttust þessi strákapör í hrein skríls-
læti þar sem lögreglumenn máttu sitja
undir svæsnum árásum. En það er
önnur saga og þá vomm við smá-
sveinar orðnir fullorðnir - og blöskraði
tiltækið.
En seinni hápunktur kvöldsins
var skotsyrpa sem Valgard Blöndal
haföi suður á Hólavegi undir miðnætti
og fjöldi manns fylgdist með. Hann
skaut þá flugvélablysum, sem við
kölluðum svo, úr sérstakri byssu,
neyðarflugeldum frá Flugfélagi ís-
lands sem árlega vom endumýjaðir og
umboðsmenn lýstu upp myrkrið á
gamlaárskvöldi. Þetta vom bjartar sól-
ir og nýlunda og stómm lífmeiri en
hvissandi prik sem fluttu hvellhettur
upp í loftið og spmngu misvel, sum-
ar ekki og var það dýrt spaug - og
jafnvel alls ekkert spaug en mikil von-
brigði. Síðar tók Ámi Blöndal upp
þennan sið föður síns og skaut af svöl-
um bókabúðarinnar beint á móti Bif-
röst, svo sem eins og til þess að lýsa
þann vettvang sem innan stundar
fylltist af prúðbúnu fólki á leið til ára-
mótadansleiks og var þá mögnuð
kaupstaðarlykt á svæðinu í bland við
bláan púðurreykinn; mér fmnst í
minningunni að ávallt hafi verið logn
og ffoststilla á þessu góða kvöldi æsk-
unnar.