Hagskýrslur um kosningar - 01.01.1988, Blaðsíða 11

Inngangur
lntroduction
1. Forsetakjör 1988
Presidential election 1988
Samkvæmt 3. grein stjómarskrárinnar skal
forseti íslands vera þjóðkjörinn, og samkvæmt
lögum nr. 36 12. febrúar 1945, um framboð og kjör
forseta íslands, skal reglulegt kjör forseta íslands
fara fram í júnílok fjórða hvert ár. Samkvæmt
lögum nr. 6 28. mars 1984 um breytingu á þessum
lögum er kjördagur síðasti laugardagur í júní-
mánuði. Aður var hann síðasti sunnudagur í
mánuðinum.
Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands (fædd
15. apríl 1930), hefur gegnt forsetaembættinu tvö
kjöra'mabil. Hún var fyrst kjörin forseti íkosning-
um 29. júní 1980 og endurkjörin án kosningar árið
1984, enda var hún ein í kjöri.
Sveinn Bjömsson, fyrsti forseti Islands (f. 27.
jan. 1882, d. 25. jan. 1952), var þingkjörinn 17.
júní 1944 og síðan þjóðkjörinn tvívegis án kosn-
ingar, árin 1945 og 1949. Hann gegndi embætti
forseta til dauðadags. Ásgeir Ásgeirsson (f. 13.
maí 1894, d. 15. sept. 1972) var kjörinn forseti í
kosningum 29. júní 1952 og endurkjörinn þrisvar
án kosningar, árin 1956, 1960 og 1964. Kristján
Eldjám (f. 6. des. 1916, d. 14. sept. 1982) varkjör-
inn forseti t' kosningum 30. júní 1968 og endur-
kjörinn tvisvar án kosningar, árin 1972 og 1976,
og var hann því forseti þrjú kjörtímabil.
Samkvæmt ofan greindum lögum skal for-
sætisráðherra auglýsa kjör forseta eigi st'ðar en
þremur mánuðum fyrir kjördag og tiltaka lág-
marks- og hámarkstölu meðmælenda forsetaefnis
í hverjum landsfjórðungi í réttu hlutfalli við kjós-
endatölu þar. Samkvæmt 5. grein stjómarskrár-
innar skal forsetaefni hafa meðmæli minnst 1.500
kosningabærra manna og mest 3.000.
Hinn 21. mars 1988 gaf forsætisráðherra út
auglýsingu um kosningu forseta laugardaginn 25.
júní 1988. í auglýsingunni var ákveðin eftirfar-
andi skipting tölu meðmælenda á landsfjórðunga:
Sunnlendingafjóröungur (Vestur-Skaflafellssýsla-Borgarfjarðarsýsla)
Vestfiröingafjóröungur (Mýrasýsla-Strandasýsla)
Norölendingafjórðungur (Vestur-Húnavatnssýsla-Suður-Þingeyjarsýsla)
Austfiröingafjóröungur (Noröur-Þingeyjarsýsla-Austur-Skaftafellssýsla)
Lágmark Hámark
1.090 2.180
110 220
210 420
90 180
Kjörgengur til forseta er samkvæmt 4. grein
stjórnarskrárinnar hver 35 ára gamall maður, sem
fullnægir skilyrðum kosningarréttar til Alþingis,
að frátöldu búsetuskilyrðinu. í 34. grein stjómar-
skrárinnar segir: „Kjörgengur við kosningar til
Alþingis er hver sá ríkisborgari sem kosningarrétt
á til þeirra og hefur óflekkað mannorð. Þeir dóm-
endur, sem ekki hafa umboðsstörf á hendi, eru þó
ekki kjörgengir." Fyrri málsgreininni var breytt
með stjómarskipunarlögum nr. 65 30. maí 1984,
svo að óflekkað mannorð héldist sem skilyrði fyrir
kjörgengi, þó að það valdi ekki missi kosningar-
réttar lengur (sjá bls. 12).
í fyrr greindum lögum, nr. 36/1945, er svo
fyrir mælt, að framboðum til forsetakjörs skuli
skila í hendur dómsmálaráðuneytinu, ásamt sam-