Morgunblaðið - 10.10.2015, Qupperneq 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 2015
Kattalíf Sú var tíð að kettir gátu elst við mýs á Skólavörðustígnum daginn út og daginn inn en með auknum fjölda ferðamanna þurfa þeir að eyða æ meiri tíma í fyrirsætustörf.
Árni Sæberg
Undanfarin misseri
hefur verið mikil um-
ræða, oft á tíðum hörð
og óvægin, um upp-
byggingu flutnings-
kerfis raforku á Íslandi
og hvaða leiðir eigi að
velja í þeim efnum.
Fyrir liggur að meg-
influtningskerfi raf-
orku er komið að þol-
mörkum ef undan er
skilið suðvesturhorn landsins, þar
sem notendur búa að flutningsmann-
virkjum sem reist hafa verið í
tengslum við uppbyggingu orku-
freks iðnaðar. Byggðalínan í kring-
um landið, sem lokið var að reisa fyr-
ir 30 árum og átti að tryggja öllum
landsmönnum jafnan og öruggan að-
gang að raforku, er hins vegar full-
lestuð í dag sem teflir í tvísýnu af-
hendingaröryggi
meginflutningskerfisins. Því er orðið
mjög brýnt að styrkja flutnings-
kerfið, þannig að áfram verði hægt
að mæta aukinni eftirspurn eftir
öruggri raforku um allt land. Tak-
markanir á orkuafhendingu og af-
hendingaröryggi er farið að standa í
vegi fyrir almennri atvinnuuppbygg-
ingu víða á landinu og þar með
byggðaþróun.
Raforka er ein af grunnstoðum
nútíma þjóðfélags, heimili og fram-
leiðslufyrirtæki þurfa raforku í
auknum mæli. Ef við ætlum að
minnka útblástur mengandi efna,
hvort það er frá fiskimjölsverk-
smiðjum eða bílum, þá þurfum við
raforku; ný hótel þurfa raforku og
þannig mætti lengi telja. Lagning
flutningslína fyrir raforku, hvort
sem það eru loftlínur eða jarð-
strengur, veldur vissulega umhverf-
isáhrifum, hjá því verður ekki kom-
ist. Við þurfum að vega
og meta þá kosti sem til
greina koma og ákveða
hvaða kost við veljum
til að mæta þessum
auknu þörfum og veld-
ur minnstri röskun.
Lögum samkvæmt
ber Landsneti að
byggja upp flutnings-
kerfi raforku á hag-
kvæman hátt að teknu
tilliti til öryggis, skil-
virkni og áreiðanleika
afhendingar. Félagið
hefur kappkostað að sinna þeim
lagalegu skyldum allt frá stofnun
þess fyrir 10 árum en andstaða á
undanförnum árum við uppbygging-
aráform á afmörkuðum svæðum hef-
ur sett þar strik í reikninginn. Það
er von Landsnets að breytingar á
regluverki raforkulaga sem tóku
gildi í vor, þar sem kerfisáætlun fé-
lagsins hlaut lagalegan sess, og sam-
þykkt þingsályktunar um stefnu
stjórnvalda um lagningu raflína geti
leitt til samfélagslegrar sáttar um
framtíðaruppbyggingu raforkukerf-
isins, landi og þjóð til heilla.
Tveir meginvalkostir
Í kerfisáætlun Landsnets, sem
samkvæmt lagabreytingunni skal nú
leggja fram árlega og hljóta sam-
þykki Orkustofnunar, er sett fram
langtímaáætlun félagsins um upp-
byggingu kerfisins tíu ár fram í tím-
ann. Jafnframt fylgir nú umhverf-
isskýrsla kerfisáætluninni þar sem
lagt er mat á valkosti út frá um-
hverfislegum sjónvarmiðum sem
taldir eru koma til greina við upp-
byggingu kerfisins.
Í kerfisáætlun 2015-2024, sem bú-
in er að vera í kynningar- og um-
sagnarferli undanfarnar vikur, eru
settir fram tveir meginvalkostir um
uppbyggingu raforkuflutningskerf-
isins á næstu árum. Þeir fela annars
vegar í sér lagningu háspennulínu
yfir miðhálendið eða hins vegar end-
urbyggingu núverandi byggðalínu.
Undir þessum tveimur aðal-
valkostum eru svo lagðar til mis-
munandi útfærslur með blöndu af
nýjum línum og spennuhækkun á
eldri línum, þar sem nýjar línur geta
ýmist verið loftlínur eða jarð-
strengir, allt eftir aðstæðum. Allt er
þetta vandlega tíundað í Kerfisáætl-
uninni og fylgigögnum hennar sem
hægt er að nálgast á vef Landsnets
og hjá Skipulagsstofnun.
Sérstaða raforkukerfisins
takmarkar notkun jarðstrengja
Deilt hefur verið á Landsnet fyrir
að miða uppbyggingu kerfisins um
of við þarfir stóriðju þótt stað-
reyndin sé sú að núverandi þörf á
styrkingu flutningskerfisins sé fyrst
og fremst vegna almennrar aukinn-
ar raforkunotkunar. Efast hefur
verið um þörf fyrir nýjar línur og
krafan um jarðstrengi í stað loftlína
hefur verið áberandi. Í umræðunni
um val milli jarðstrengja og loftlína
hefur oft gleymst að Landsneti voru
til skamms tíma settar mjög skýrar
hagkvæmniforsendur í raf-
orkulögum um uppbyggingu flutn-
ingskerfisins en stefnumörkun
stjórnvalda frá í vor hefur nú rýmk-
að þær forsendur.
Oft er gefið í skyn að þær tölur
sem Landsnet birtir um mun á
kostnaði við lagningu loftlínu og
jarðstrengs séu rangar, verð á jarð-
strengjum hafi lækkað mikið á und-
anförnu og ekki sé tekið tillit til þess.
Af því tilefni hefur Landsnet nýlega
látið gera ýtarlega úttekt á mismun
á kostnaði við annars vegar bygg-
ingu loftlínu og hins vegar lagningu
jarðstrengja, miðað við nýjustu upp-
lýsingar um verð jafnframt því að
tekið er tillit til aðstæðna í náttúru
landsins og eiginleika íslenska flutn-
ingskerfisins.
Þróun í framleiðslu á jarð-
strengjum hefur vissulega verið
hröð á undanförnum árum. Hún
endurspeglast í lækkun fram-
leiðslukostnaðar og jafnframt hefur
samkeppni framleiðenda leitt til
lækkunar á verði. Þannig eru kostn-
aðartölur í dag allt aðrar en fyrir
bara hálfum áratug eða svo. En auk
verðsins á strengnum þarf einnig að
taka tillit til kostnaðar við lagningu
strengjanna og taka þá mið af ís-
lenskum aðstæðum sem oft á tíðum
eru verulega frábrugðnar aðstæðum
erlendis.
Til þess að úttekt Landsnets væri
byggð á sem trúverðugustum upp-
lýsingum var hún unnin í samvinnu
og samráði við aðila bæði í Dan-
mörku og Frakklandi með mikla
reynslu í jarðstrengjamálum. Nið-
urstöður úttektarinnar sýna að mið-
að við íslenskar aðstæður og sér-
stöðu íslenska flutningskerfisins eru
því miður verulegar takmarkanir á
því hve langa jarðstrengi er hægt að
leggja á einstökum hlutum flutn-
ingskerfisins. Einnig er þar að finna
mat á því við hvaða aðstæður í ís-
lenskri náttúru lagning jarðstrengja
fer vel og hvar ekki. Það er von okk-
ar að þessi vinna nýtist við und-
irbúning að frekari uppbyggingu og
styrkingu íslenska flutningskerf-
isins. Hvet ég alla sem vilja fjalla um
málið á málefnalegum grunni að
kynna sér efni og niðurstöðu þess-
arar skýrslu.
Ræðum málin á grunni stað-
reynda
Það er von okkar að allt þetta
muni skili sér í málefnalegri umræðu
en áður um val á milli loftlína og
jarðstrengja. Við hvetjum sem flesta
til að kynna sér kerfisáætlun Lands-
nets og fylgigögn hennar þannig að
umræðan um uppbyggingu raf-
orkukerfisins geti farið fram á
grunni staðreynda en ekki órök-
studdra fullyrðinga eins og því mið-
ur hefur viljað brenna við. Í hita
leiksins hafa fallið stór orð um
starfsmenn og stjórnendur Lands-
nets. Hafa þeir meðal annars verið
sakaðir um að ganga erinda stórfyr-
irtækja á kostnað almennings og að
setja fram villandi upplýsingar um
þá kosti sem til greina koma. Slíkur
málflutningur er engum til sóma og
stuðlar ekki að farsælli lausn þeirra
verkefna sem sátt þarf að nást um.
Ég leyfi mér að fullyrða að starfs-
menn og stjórnendur Landsnets
vinna bæði faglega og af miklum
heilindum að þeim mikilvægu verk-
efnum sem fyrirtækið sinnir í þágu
allra landsmanna.
Hvet ég alla sem þannig hafa talað
til að láta nú af slíkum málflutningi
og taka frekar þátt í faglegri og mál-
efnalegri vinnu byggðri á bestu fá-
anlegum upplýsingum um þetta mik-
ilvæga málefni. Landsnet vill leggja
sitt af mörkum til að umræða á slík-
um grunni eigi sér stað enda er það
einlægur vilji fyrirtækisins að sem
víðtækust samfélagssátt skapist um
framtíðarfyrirkomulag raforkuflutn-
inga og uppbyggingu meginflutn-
ingskerfisins.
Eftir Geir A.
Gunnlaugsson » Takmarkanir á orku-
afhendingu og af-
hendingaröryggi er far-
ið að standa í vegi fyrir
almennri atvinnu-
uppbyggingu víða á
landinu og þar með
byggðaþróun.
Geir A. Gunnlaugsson
Höfundur er stjórnarformaður
Landsnets.
Þörf á víðtækri sátt um framtíð flutnings raforku