Morgunblaðið - 19.01.2016, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það er hægt aðfæra sann-færandi rök
fyrir því hvers
vegna það gæti
verið eftirsóknar-
vert fyrir ríki að
vera í samstarfi um
öflugt markaðssvæði, þar sem
það hefði ríkari rétt en þau ríki
sem utan við stæðu. Því er sér-
kennilegt að þeim, sem brenna
í skinninu, gangi svo illa að
vera með sæmilega röksemda-
færslu fyrir þeim málstað. Og
margir veifa neikvæðum for-
merkjum þegar aðildarspurn-
ing um Ísland kemur upp.
Nærri 80% norskra kjósenda
eru andvíg aðild síns lands að
ESB. Þar myndu aðildarsinnar
ekki komast upp með málflutn-
ing sem byggðist á því, að Nor-
egur væri „ónýtt“ land í sam-
anburði við ESB. Slíkum
rökum er þó enn beitt á Íslandi.
Þrátt fyrir að ímynd evrunnar
sé illa löskuð heyrist fullþrosk-
að fólk enn nota þau rök fyrir
aðild að ESB að vextir séu
miklu hærri hér en á evrusvæð-
inu og munurinn „kosti“
Íslendinga tugi milljarða á ári.
En ástæða þess að vextir eru
öfugir á evrusvæðinu kemur
ekki til af góðu. Þar er barist í
örvæntingu gegn stöðnun og
kreppu. Því er sameiginlega
myntin niðurgreidd og inn-
stæðulausum evrum dælt í
stórum stíl út í hagkerfið til að
tryggja lágmarksverðbólgu.
Því þótt verðbólgan sé illa liðin
á Íslandi þá vill enginn verð-
bólgulaus vera í heiminum.
Verðbólga sem fer úr böndum
er ill en ekki hin. Góð samlík-
ing er, að sérhver einstakling-
ur vill „vera hitalaus“ en þó
ekki með minni hita en 37°C.
Hár blóðþrýstingur er vara-
samur, en það er þó eins gott
fyrir alla að hafa blóðþrýsting,
því ella væri þetta búið.
Æstustu ESB-sinnar nota
það málstað sínum til fram-
dráttar að borgað sé með evr-
unni svo hún sé brúkleg! Sama
fólkið andmælir því hástöfum
að með ESB-aðild sé gengið á
fullveldi aðildarþjóða. En það
er gert og er alls staðar viður-
kennt nema hér. Enda má rök-
styðja það, með þeim ávinningi
sem fáist á móti. Sá rökstuðn-
ingur er frambærilegur, þótt
hann sé ekki sannfærandi. En
þess í stað er lagst í afneitun.
Yfir 100.000 tilskipanir sem
fjölgar um 10 þúsund á ári
tryggja, nánast hver og ein,
samfelldan fullveldisskurð.
Einhverjir treysta sér sjálf-
sagt til að rökstyðja það líka,
þótt á brattann sé að sækja.
Enda velja flestir afneitunina
fremur en hinn vonda málstað.
Við fullveldis-
árásir tilskipana-
fargansins bætist
vaxandi hroki emb-
ættismanna ESB
með lítið lýðræð-
islegt umboð. Þeir
setja hiklaust
harkalega ofan í við leiðtoga
aðildarríkja ESB. Þó ekki leið-
toga alvörulandanna tveggja,
sem svo eru kölluð á göngum
ESB, Þýskalands og Frakk-
lands. En „jakkafötin“ fá hins
vegar að heyra það þegar
embættismönnum hentar.
Dæmin eru mörg. Þjóðar-
atkvæðagreiðsla í einu aðildar-
landinu var einfaldlega slegin
af með fyrirmælum frá leiðtog-
um sambandsins. Skipt var um
forsætisráðherra á Ítalíu og
Grikklandi og löndunum sendir
ókosnir embættismenn frá
ESB með næsta flugi.
Eftir að ríkisstjórn Portú-
gals féll nýlega neitaði Silva,
forseti Portúgals, að skipa
ríkisstjórn í samræmi við vilja
nýs þingmeirihluta. Forsetinn
gaf þá hreinskilnu skýringu að
slík stjórn myndi ekki hugnast
ESB! Það er grátbroslegt að
Lissabonsáttmálinn svokallaði
var sagður vera upphaf lýð-
ræðisvæðingar í ESB. Ekkert
bólar á henni.
Nú nýlega hafa embættis-
menn í Brussel talað niður til
kjörinna leiðtoga Ungverja-
lands, Póllands, Slóvakíu og
Slóveníu og krafist þess að þeir
breyttu um stefnu. Er það allt
með miklum ólíkindum.
Í gær lýsti Hollande, forseti
Frakklands, því yfir að nú ríkti
„efnahagslegt neyðarástand í
Frakklandi“. Hann hefði því
ákveðið að verja 300 millj-
örðum (í ísl. krónum) til að
bæta úr ástandinu. Helm-
ingnum yrði varið í margvísleg
þjálfunarnámskeið. Þá nefndi
forsetinn að fyrirtæki sem
hefðu færri en 250 starfsmenn
fengju sem svaraði 300.000
krónum fyrir hvern nýjan
starfsmann sem þau réðu til sín
í a.m.k. sex mánuði. Slíkar að-
gerðir eru vart til annars en að
koma mönnum út af atvinnu-
leysisskránni fram yfir forseta-
kosningarnar 2017 og munu
engu breyta um atvinnuástand
til frambúðar. Hollande tók
fram að skattar yrðu ekki
hækkaðir til að afla fjár í þess-
ar „aðgerðir“.
Sjálfsagt mun einhver
kommisserinn í Brussel
muldra að Frakkar muni þar
með þverbrjóta reglur ESB um
hámarkshalla á fjárlögum. En
þar sem um er að ræða annað
af alvörulöndunum tveimur
mun muldrið ekki hafa nein
áhrif.
Hollande bregst við
neyðarástandi með
þjálfunarnám-
skeiðum. Napóleon
virðist langt undan}
Neyðarlegt
neyðarástand
F
lest munum við mætavel mikil-
vægu augnablikin í lífi okkar að
því marki að við munum hvar við
vorum og hvenær. Þetta á við um
dramatíska, heimssögulega at-
burði, en líka persónuleg augnablik. Undirrit-
aður man til að mynda þá stund er hann leit
verðandi eiginkonu sína fyrst augum. Sama er
að segja um fæðingu barna okkar hjóna. Ég
man líka daginn sem ég fékk fyrst alvarlegan
áhuga á tískuheiminum. Það gerðist 11. ágúst
1989, þegar sá sem þetta ritar var rétt rúm-
lega 16 ára gamall. Þann örlagaríka laugardag
las ég nefnilega sérblaðið Daglegt líf, sem
fylgdi Morgunblaðinu þann dag, og þar var á
miðopnunni að finna stóra grein, endursagða
af Vilborgu Einarsdóttur blaðamanni, sem bar
heitið Barist um hálaunaðar fyrirsætur. Ég
renndi augunum dolfallinn yfir stórar myndir af fyr-
irsætum sem voru svo dáleiðandi fallegar að þær gátu
vart verið af þessum heimi. Þarna var Naomi Campbell
19 ára, Christy Turlington tvítug. „Er þetta bransi út af
fyrir sig? Áhugavert,“ hugsaði táningurinn og geymdi
blaðið – til þessa dags. Allar götur síðan hef ég drukkið í
mig sagnfræði jafnt sem samtímafróðleik um þessa
merkilegu veröld og með þann samanburð sem ég hef
milli tímabila í tískuheiminum held ég að ákveðin ögur-
stund sé að renna upp í þessum bransa. Hinn glögg-
skyggni stílspekúlant Malcolm McLaren reit í tímaritið
Details árið 1992 að í framtíðinni yrði líftími „trenda“ sí-
fellt styttri uns hann yrði ekki neitt og tískan
per se liði undir lok; stíllinn risi svo upp úr
öskunni. Þetta er nokkurn veginn að rætast
hjá hinum framsýna séntilmanni og fjölfræð-
ingi. Ósjálfbær offramleiðsla lágvöruverðs-
keðjanna (tískubransinn fer heilt yfir hroða-
lega með umhverfið), sífellt algengari útbruni
yfirhönnuða sem þurfa að skila af sér sífellt
fleiri fatalínum á hverju ári með ótímabærum
brotthvörfum frá stóru tískuhúsunum (Gal-
liano, Wang, Simons, Elbaz, og fljótlega Slim-
ane líka, sannið þið bara til) og aukin meðvit-
und neytenda um að hafna einnota flíkum ber
allt saman að þeim brunni að tískan er eins og
snákur sem beit á einhverjum tímapunkti í
halann á sér, hóf að éta sjálfa sig upp og nú
styttist einfaldlega í hausinn; það er ekki hægt
að ganga miklu lengra á viðskiptamódelið sem
verið hefur í gangi allt of lengi.
Fyrir mitt leyti segi ég – sem hef alla tíð fylgst með af
áhuga og einbeitingu og lesið mér til um tískuna aftur til
árdaga 20. aldarinnar – farið hefur fé betra! Ég geri orð
sjálfs Yves Saint-Laurents, eins áhrifamesta fatahönn-
uðar 20. aldarinnar, að mínum en hann sagði svo frægt er
orðið: „Fashions fade, style is eternal.“ (Tískusveiflur líða
hjá, stíllinn lifir að eilífu.)
Það er trauðla hægt að finna betri leiðsögumenn um
stílinn en þá McLaren og Saint-Laurent og það hefðu allir
gott af því að mata fataskápinn á minni tísku og meiri stíl.
Það, lesendur góðir, er lífsstíll í lagi. jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Er tískan að detta úr tísku?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Um fjórðungur íslenskragrunnskólabarna í 6.-10.bekk upplifir sig stress-aðan. Þetta er meðal þess
sem kemur fram í nýjasta Skólapúls-
inum, þar sem virkni, líðan og náms-
viðhorf nemenda er kannað. Sálfræð-
ingur segir nokkuð um að nemendur í
10. bekk upplifi stress vegna þess að
þeir óttist að komast ekki inn í vin-
sælustu framhaldsskólana. Skóla-
stjóri segir miklar kröfur geta verið
eina skýringuna.
Meðal spurninga sem nemendur
svöruðu í Skólapúlsinum var hvort
þeir upplifðu stress. 23,9% grunn-
skólanemenda af öllu landinu sögðust
upplifa það oft eða mjög oft. Í
Reykjavík var sambærileg tala 26%
og í Mosfellsbæ 28%.
Berglind Brynjólfsdóttir, sál-
fræðingur á barna- og unglingageð-
deild Landspítalans, segir þessar nið-
urstöður koma á óvart. „Ég hefði ekki
búist við því að hlutfallið væri svona
hátt. Þetta er alvarlegt og þyrfti að
skoða betur; hverjar ástæðurnar séu
og hvort það sé eitthvað í samfélaginu
sem veldur þessu.“
Svefnleysi og skortur á rútínu
Berglind segir ekki hægt að
segja til um hvort stress eða streita
hjá börnum sé meiri nú en áður eða
hvort meðvitund um það hafi aukist.
Hún segir að streita byggist upp á
löngum tíma af margvíslegum ástæð-
um. „Bæði börn og fullorðnir finna
fyrir streitu þegar það er of mikið að
gera. En það er margt annað sem
veldur. T.d. sýna rannsóknir að ís-
lensk börn sofa allt of lítið. Þegar við
sofum erum við að endurnýja okkur
og vinna úr áreitum. Of lítill svefn
veldur streitu bæði hjá börnum og
fullorðnum. Annað sem er þekktur
orsakavaldur hjá börnum er skortur
á rútínu,“ segir Berglind. „Streita
foreldra getur líka haft áhrif og einn-
ig mikil tölvunotkun. Þá getur nám
valdið mikilli streitu hjá barni með
námserfiðleika.“
Hún segir mikilvægt að gæta að
því að börn eigi sinn frítíma; skóla-
dagurinn sé langur og að honum
loknum taki við heimanám og tóm-
stunda- og íþróttastarf. Víða séu
gerðar miklar kröfur til barna sem
leiði til þess að þau fari að gera mikl-
ar kröfur til sjálfra sín og það geti
leitt til þess að þau upplifi stress. Hún
segir nokkuð um að til sín leiti ung-
lingar í 10. bekk sem hafi áhyggjur af
því að komast ekki inn í vinsælustu
framhaldsskólana. „Þau sýna stress-
einkenni vegna þessa. Þau langar í
vinsælustu skólana og eru hrædd um
að ef þau komast ekki inn í þá stand-
ist þau ekki væntingar annarra eða
sínar eigin.“
Spurð hvernig meðferð við
streitueinkennum barna og unglinga
sé háttað segir Berglind að fyrst sé
farið yfir það hvað það sé í lífi barns-
ins sem valdi streitunni. Í kjölfarið sé
hugrænni atferlismeðferð beitt, en
hún hafi reynst einkar vel. Streita
geti valdið kvíða og í slíkum tilvikum
séu stundum gefin kvíðastillandi lyf.
Miklar kröfur um árangur
Samkvæmt Skólapúlsinum upp-
lifa 28% barna í Varmárskóla í Mos-
fellsbæ stress oft eða mjög oft. Þór-
anna Rósa Ólafsdóttir, skólastjóri
Varmárskóla, segir að talsvert sé
rætt um stress hjá börnum meðal
skólafólks. „Ég heyri á mörgum
skólastjórum að það eru miklar kröf-
ur á krakka í dag. Aðalnámskrá
grunnskóla gerir miklar kröfur til
þeirra og mörg þeirra eru í stífu pró-
grammi utan skóla. Það eru miklar
kröfur um að sýna árangur og þau
eiga að standa sig vel alls staðar. Það
vill gjarnan gleymast í allri skóla-
málaumræðunni að börnin þurfa líka
að fá að njóta sín í leik og að slaka á í
frítíma,“ segir Þóranna Rósa.
Stressuð börn sem
eiga að standa sig vel
Morgunblaðið/ÞÖK
Skólabörn Samkvæmt niðurstöðum Skólapúlsins segist tæpur fjórðungur
grunnskólabarna í 6.-10. bekk upplifa stress oft eða mjög oft.
Skólapúlsinn er sjálfsmatskerfi
sem ætlað er að fylgjast með og
bæta skólastarf. Um er að ræða
könnun, sem er þannig gerð að
nemendur svara spurningalista
á netinu. Meðal þess sem spurt
er um er ánægja af einstökum
námsgreinum, trú á eigin náms-
getu, líðan, lífshættir og sam-
band við kennara. Engum per-
sónuupplýsingum er safnað í
Skólapúlsinum og ekki er hægt
að sjá hver svarar hverju.
Ýmsir þættir
eru kannaðir
SKÓLAPÚLSINN
Þóranna Rósa
Ólafsdóttir
Berglind
Brynjólfsdóttir