Morgunblaðið - 03.10.2016, Qupperneq 29

29
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. OKTÓBER 2016
Indversk-
kanadíska
kvikmyndagerð-
arkonan Deepa
Mehta, sem er
heiðursgestur
RIFF í ár, heldur
meistaraspjall í
Norræna húsinu
í dag kl. 13. Þar
mun hún ræða
kvikmyndaleikstjórn og aðferðir
sínar í kvikmyndagerð. Aðgangur
er ókeypis. Sama dag mun borgar-
stjórinn í Reykjavík, Dagur B. Egg-
ertsson, veita henni heiðurs-
verðlaun RIFF fyrir æviframlag
sitt til kvikmyndagerðar við hátíð-
lega athöfn í Ráðhúsi Reykjavíkur.
Meistaraspjall og
heiðursverðlaun
Deepa Mehta
Hátt í 100 tilnefningar til Hönn-
unarverðlauna Íslands 2016 bárust
dómnefnd, sem hefur nú valið
fjögur verk sem þykja fram-
úrskarandi. Tilnefningarnar fjórar
komu í hlut As We Grow, Lulla
doll, Or Type og Orku framtíð-
arinnar.
As We Grow er íslenskt hönn-
unarfyrirtæki í eigu Guðrúnar
Rögnu Sigurjónsdóttir prjóna-
hönnuðar, Maríu Th. Ólafsdóttur
fatahönnuðar og Grétu Hlöðvers-
dóttur framkvæmdastjóra. Með
vörulínunni tvinna þær saman fag-
urfræði, hefðir og nútíma í end-
ingargóðan fatnað sem bæði vex
með hverju barni og endist á milli
kynslóða.
Lulla doll er afrakstur Eyrúnar
Eggertsdóttur frumkvöðuls, Birnu
Bryndísar Þorkelsdóttur hönnuðar
og Sólveigar Gunnarsdóttur mark-
aðsstjóra. Dúkkunni er ætlað að
róa og veita ungbörnum öryggis-
tilfinningu og betri svefn, en hún
líkir eftir hjartslætti og andar-
drætti foreldris.
Leturstúdíóið Or Type stofnuðu
grafísku hönnuðirnir Guðmundur
Úlfarsson og Mads Freund Brunse
árið 2013. Letur þeirra hefur nú
þegar farið víða og verið notað á
fjölbreyttar vörur s.s. tímarit, um-
búðir og búninga íslenska karla-
og kvennalandsliðsins í knatt-
spyrnu á EM.
Sýningin Orka til framtíðar í
Ljósafossstöð skýrir á gagnvirkan
hátt orku og hvernig má bæði
beisla hana og nýta. Hönnuðir sýn-
ingarinnar eru Gagarín og Tvíhorf
arkitektar en fjöldi annarra fyrir-
tækja og sérfræðinga kom að sýn-
ingunni.
Verðlaunin verða afhent í þriðja
sinn fimmtudaginn 6. október í
Safnahúsinu við Hverfisgötu 15.
Einnig verður veitt viðurkenning
fyrir bestu fjárfestingu í hönnun.
Viðurkenningin er nú veitt í annað
sinn og í tilkynningu frá dómnefnd
segir að vinningshafinn í ár hafi
fengið til starfa einhverja færustu
hönnuði landsins, hvern á sínu
sviði. Með þessu hefur fyrirtækið
skilgreint hönnun sem mikilvægan
þátt í öllu þróunarferli og skapað
ímynd og upplifun tengda fyrir-
tækinu með framúrskarandi hætti.
Lúlla Dúkkan er eitt fjögurra verka sem
tilnefnd eru til Íslensku hönnunarverð-
launanna. Afhending fer fram 6. október.
Tilnefningar til Hönnunarverðlaunanna
RIFF | ALÞJÓÐLEG KVIKMYNDAHÁTÍÐ Í REYKJAVÍK | 2016
Árið 2012 réðust sex menn áunga konu í strætisvagni íDelhi á Indlandi ognauðguðu henni með sví-
virðilegum hætti. Mennirnir höfðu
lokkað hana í vagninn ásamt kær-
asta hennar. Ofbeldið var svo
hrottalegt að 13 dögum síðar lést
hún af sárum sínum. Morðið á Jyoti
Singh vakti athygli um allan heim og
á Indlandi brutust út mikil mótmæli
og fylgdu þeim kröfur um umbætur
til að draga úr ofbeldi á hendur kon-
um.
Árásin er umfjöllunarefni leik-
stjórans Deepa Mehta í nýjust mynd
sinni, Birtingarmynd ofbeldis, sem
fyrir nokkrum dögum var frumsýnd
á kvikmyndahátíðinni í Toronto.
Birtingarmynd ofbeldis er mjög
óvenjuleg kvikmynd og meira í ætt
við tilraunaleikhús en hefðbundna
kvikmyndagerð. Í myndinni reynir
Mehta að átta sig á úr hvaða um-
hverfi árásin á Jyoti Singh er sprott-
in. Í viðtali við Sunnudagsblað
Morgunblaðsins fyrir viku lagði hún
áherslu á að ekki vekti fyrir henni að
bera blak af árásarmönnunum, þeir
beri ábyrgð á gerðum sínum. Of-
beldið verði þó ekki til í tómarúmi.
„Samfélagið er ábyrgt fyrir því að
skapa menn sem framkvæma slíka
glæpi; samfélag sem einkennist af
feðraveldi, fátækt, valdatafli og
mannfyrirlitningu getur búið til
slíka menn. Hvað er það sem býr til
þessi skrímsli? Það er spurning
mín,“ sagði Mehta í viðtalinu.
Grimmd mannsins er sígilt við-
fangsefni. Það er freistandi að vísa
grimmdarverkum frá sér og stimpla
fremjendur þeirra sem óargadýr í
mannsmynd. En við vitum að það er
of einfalt. Hannah Arendt talaði um
hversdagsleika illskunnar þegar hún
skrifaði um réttarhöldin yfir Adolf
Eichmann í Jerúsalem.
Í Birtingarmynd ofbeldis er saga
nauðgaranna í strætistvagninum
sögð. Í lýsingum á gerð myndar-
innar kemur fram að leikararnir
notuðu brot úr ævi þeirra sem komu
fram í frásögnum fjölmiðla um rétt-
arhöldin yfir þeim og spunnu sig
áfram. Að því leyti er tæplega hægt
að segja að myndin sé sannsöguleg
þótt engu sé hnikað, sem snertir
árásina sjálfa. Sömu leikarar leika
árásarmennina á fullorðinsárum og
á barnsaldri. Áhorfendur eru vanir
slíkum brögðum í leikhúsi, en hætt
er við að það verði hjákátlegt þegar
þetta er gert á hvíta tjaldinu. Það
merkilega er hins vegar að þetta
virkar. Sýnt er hvernig þeir eru
beittir kynferðislegu ofbeldi í æsku
og fara að gera slíkt hið sama við
aðra. Atriði þar sem einum þeirra er
nauðgað sjö ára að aldri er sér-
staklega sterkt og skelfing hins
hjálparvana barns skín úr andliti
hins fullorðna leikara.
Þeir eru fastir í gildru fátæktar og
vonir þeirra um að komast áfram í
lífinu eru hverfandi.
Singh er hins vegar ofar í þjóð-
félagsstiganum. Hún er í há-
skólanámi og á framtíðina fyrir sér.
Mehta hefur gert fjölda kvik-
mynda. Mynd hennar Vatn var til-
nefnd til Óskarsverðlauna fyrir
bestu erlendu myndina. Í Birtingar-
mynd ofbeldis fer hún allt aðrar leið-
ir en hún er vön. Sviðsetningar eru
nánast engar í myndinni og varla
notaður farði á leikarana. Tökuvélin
er einfaldlega sett af stað og byrjað
að leika.
Þótt umfjöllunarefnið sé erfitt og
hrottalegt er myndin ekki gróf.
Nauðgunin sjálf er ekki sýnd. Singh
sést stíga upp í strætisvagninn
ásamt kærasta sínum og í næsta at-
riði sjást árásarmennirnir skipta
ránsfeng sínum á milli sín.
Birtingarmynd ofbeldis vekur til
umhugsunar um þau áhrif, sem um-
hverfið hefur á einstaklinginn. Í
myndinni er lýst samfélagi bælingar
og kúgunar. Á botni þess sitja þeir,
sem samfélagið hefur hafnað.
Enn hefur ekki fundist lokasvar,
pakkað inn með borða og slaufu, um
rót ofbeldisins og illskunnar og
kannski er það ekki til. Það er ekki
að finna í Birtingarmynd ofbeldis,
enda er það ekki markmið Mehta.
Hún vekur hins vegar spurningar og
stuggar við okkur. Ekkert þjóðfélag
er laust við ofbeldi. Það er líka of
langt gengið að ætla að þjóðfélagið
sé eins og forritari, en það fer heldur
ekki á milli mála að viðteknar hug-
myndir og kreddur hafa mótandi
áhrif. Það var ekki tilviljun að einn
árásarmannanna sagði eftir verkn-
aðinn að sómakær kona hefði ekki
verið á ferli á þeim tíma, sem Singh
steig í vagninn. Varð hún þá rétt-
mæt bráð?
Mehta fer óvenjulega leið til þess
að vekja óþægilegar og ágengar
spurningar. Aðferðin gengur ekki
alltaf upp, en leikstjórinn sýnir hug-
rekki með nálgun sinni. Þetta form
hefur örugglega líka gefið Mehtu
meira frelsi til að fara sínar leiðir, en
hefði hún ákveðið að gera stórmynd
í anda Miðnæturbarna, sem hún
gerði eftir bók Salmans Rushdies.
Árásin leiddi til vakningar á Ind-
landi um ofbeldi gegn konum. Áður
mátti ekki ræða nauðganir og kyn-
ferðisofbeldi, en nú er það breytt,
þótt konur séu langt frá því að vera
öruggar á götum úti. Birtingarmynd
ofbeldis er mikilvægt innlegg í þessa
umræðu og verður fróðlegt að sjá
hvernig henni verður tekið á Ind-
landi.
Að rótum ofbeldis og illsku
RIFF
Birtingarmynd ofbeldis bbbmn
Leikstjóri: Deepa Mehta. Leikarar:
Vansh Bhardwaj, Tia Bhatia, Janki
Bisht, Seema Biswas, Suman Jha, Jagj-
eet Sandhu. Hindí. Indland og Kanada,
2016. 93 mínútur.
KARL
BLÖNDAL
KVIKMYNDIR
Ágeng kvikmyndagerð Atriði úr Birtingarmynd ofbeldis eftir leikstjórann Deepu Mehta. Í myndinni er tekist á við
hópnauðgun, sem var framin í Delhi á Indlandi fyrir fjórum árum og vakti óhug um allan heim.
Háskólabíó: Þri. 4. okt., kl. 17.30,
sun. 9. okt., kl. 20.00.
MAGNIFICENT 7 7:20, 10
FRÖKEN PEREGRINE 5:20
BRIDGET JONES’S BABY 8
EIÐURINN 6, 9, 10:30
STORKAR 2D ÍSL.TAL 5:20
LAUGARÁSBÍÓ Sýningartímar
Miðasala og nánari upplýsingar