Morgunblaðið - 03.11.2016, Blaðsíða 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2016
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Afkoma rjúpna var mjög misjöfn í
fyrra eftir landshlutum. Verst var
hún á Austurlandi þar sem hver
kvenfugl kom upp aðeins 2,7 ungum.
Best var afkoman á Norðausturlandi
þar sem voru 6,9 ungar á hvern kven-
fugl. Að meðaltali kom hver kvenfugl
á landinu upp 5 ungum. Þegar rjúp-
unni gekk vel á árum áður kom hver
kvenfugl upp í kringum 8 ungum á
sumri.
„Viðkoman hjá rjúpunni var léleg í
fyrra. Stofninn er á niðurleið eða í
lágmarki um allt land,“ sagði Ólafur
Karl Nielsen, vistfræðingur hjá
Náttúrufræðistofnun Íslands (NÍ).
Hann sagði viðkomu rjúpunnar hafa
frekar hnignað en hitt á undan-
förnum árum. Tveir þættir eru eink-
um taldir hafa áhrif á ungaafkomuna:
Veðurfar og sníkjudýr. Tengsl eru
t.d. á milli úrkomu og vinds yfir sum-
arið og þess hve margir rjúpnaungar
komast upp.
Unnið hefur verið að rannsókn á
tengslum heilbrigðis og stofnbreyt-
inga rjúpnastofnsins á hverju hausti
frá 2006. Sýnatöku lýkur 2017. Um er
að ræða samstarfsverkefni NÍ, Nátt-
úrustofu Norðausturlands og Há-
skóla Íslands og þriggja erlendra há-
skóla. „Við vitum að það eru tengsl á
milli ákveðinna sníkjudýrasýkinga og
þess hvað mikið kemst upp af ung-
um,“ sagði Ólafur.
Hugsanleg áhrif eldgoss
Hann sagði það vekja athygli hvað
viðkoma rjúpna var léleg á Austur-
landi í fyrra. Ólafur nefndi að Holu-
hraunsgosið hefði hafist í haustbyrj-
un 2014. Um haustið og fram eftir
vetri 2015 var mikil gasmengun frá
gosinu, einkum á Austurlandi. Hár
styrkur flúors mældist í beinum
rjúpna á Austurlandi í kjölfar eld-
gossins.
Ólafur sagði að möguleg áhrif
gossins og gosmengunar á afkomu
rjúpna hefðu ekki verið rannsökuð.
Sú hugsun væri þó áleitin að rjúp-
urnar fyrir austan hefðu verið útsett-
ar fyrir ýmis ókræsileg efni frá eld-
gosinu í meiri mæli en aðrar rjúpur.
Styrkur gosefnanna á Austurlandi
hafi verið mun meiri en t.d. á Norð-
austurlandi þar sem afkoma rjúpna
var best í fyrra.
Skoðar eiturefni í fæðu rjúpna
Jennifer Forbey, prófessor við
Boise háskóla í Idaho, er í samstarfi
við NÍ um rannsókn á meltingu rjúp-
unnar. Hún rannsakar hvernig rjúp-
an vinnur á ýmsum varnarefnum í
plöntum sem hún étur. Plönturnar
framleiða eiturefni til að fæla frá sér
grasbíta, eins og rjúpur. Efni þessi
geta haft truflandi áhrif á grasbítana.
Fuglarnir ýmist taka eiturefnin upp
og gera þau óvirk eða binda þau og
losa með úrgangi.
Komið hefur í ljós í heilbrigðis-
rannsókninni að mikill munur er á
stærð meltingarvegar rjúpna á milli
ára og eins innan ársins. Ólafur sagði
þetta endurspegla breytingar í melt-
anleika fæðunnar.
„Ef fæðan er tormelt, eins og á
veturna, þá stækkar meltingarkerfi
fuglanna á undrastuttum tíma. Melt-
ingarkerfið inniheldur þá meiri fæðu
og gegnumstreymið er hægara en ef
fæðan er auðmelt,“ sagði Ólafur.
Hann sagði að meltingarvegur orra-
fugla, sem rjúpan tilheyrir, lengdist,
það er bæði garnir og botnlangar.
Fóarnið, sem hefur svipað hlutverk
hjá rjúpum og munnur manna,
stækkar einnig. Rjúpan safnar stein-
um í fóarnið sem hjálpa við að mylja
fæðuna og samsetning steinanna
breytist einnig með fæðunni. Breyt-
ingin á meltingarkerfinu gengur svo
til baka þegar fæðan verður auðmelt-
ari, eins og t.d. á sumrin.
Vill fá vængi, hausa og innyfli
Sem fyrr óskar Ólafur eftir því að
rjúpnaveiðimenn sendi honum annan
vænginn af þeim fuglum sem þeir
veiða ásamt upplýsingum um veiði-
mann og veiðislóð. Einnig óskar hann
eftir að fá senda sarpa og melting-
arvegi úr nokkrum rjúpum vegna eit-
urefnarannsókna Jennifer Forbey.
„Ef menn eru tilbúnir að taka þátt
í þessu þá bið ég þá að halda eftir
sarpi og meltingarvegi þegar gert er
að afla. Hafa hvern fugl sér í poka
þ.e. garnir, sarp, haus og væng, og
frysta,“ skrifaði Ólafur í bréfi til
rjúpnaskyttna.
Léleg afkoma rjúpna
á Austurlandi 2015
 Spurning hvort eldgosið í Holuhrauni hafði áhrif?
Viðkoma rjúpu á Norðausturlandi 1981-2016
Hver punktur táknar eitt ár
Heimild: Náttúrufræðistofnun Íslands
10
8
6
4
U
ng
ar
á
kv
en
fu
gl
1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Hinn 1. janúar á næsta ári tekur gildi
lagabreyting sem snýr að lögum um
veitingastaði, gististaði og skemmt-
anahald. Meginmarkmið breyting-
anna er að koma til móts við þá þróun
sem orðið hefur í framboði gistirýma,
segir á vef atvinnuvegaráðuneytisins.
Eftirlitsaðili með heimagistingu er
Sýslumaðurinn á höfuðborgarsvæð-
inu, samkvæmt reglugerð um gisti-
staði og veitingastaði sem hefur verið
send út til umsagnar.
Þar kemur fram að Sýslumann-
inum á höfuðborgarsvæðinu verður
heimilt að leggja stjórnvaldssektir á
hvern þann sem rekur heimagistingu
án skráningar eða selur gistingu til
samanlagt lengri tíma en 90 daga inn-
an hvers almanaksárs af lögheimili
eða öðru húsnæði í persónulegri eigu,
eða hvort tveggja, eða hefur hærri
tekjur af sölu gistingar en nemur við-
miðunarfjárhæð. Viðmiðunarfjár-
hæðin stendur nú í einni milljón kr. á
ári.
Auk framangreinds atriðis kveður
reglugerðin á um að lögreglu verði
heimilt að leita atbeina lögreglu við
eftirlit með heimagistingu til þess að
sannreyna hvort útleiga í formi
heimagistingar sé starfrækt á við-
komandi stað. Þá skal Sýslumaðurinn
á höfuðborgarsvæðinu meðal annars
fylgjast með þeim miðlum þar sem
heimagisting er auglýst.
Aukið eftirlit
með heima-
gistingu
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Framsýn skólafélag ehf., sem rekur
grunnskólann Nú, hefur sótt um
undanþágu frá viðmiðunarreglum
um fjölda salerna í húsnæði skólans í
Flatahrauni 3 í Hafnarfirði. Sam-
komulag hefur verið gert við aðra
sem eru með starfsemi í húsinu um
að nemendur fái sérafnot af þeim
klósettum sem eru á hæð skólans en
starfsfólk í húsinu noti önnur klósett
í húsinu.
Í skólanum sem tók til starfa í
haust eru 35 nemendur í 8.-10. bekk.
Samkvæmt pappírum sem miðað er
við þarf 3 sérstök salerni fyrir skóla
ef nemendur eru á bilinu 25 til 50.
Samkvæmt því ætti skólinn að hafa
þrjú klósett til reiðu fyrir nemendur.
Svo háttar til í Flatahrauni 3, þar
sem vel að merkja lengi var rekinn
iðnskóli, að tvö klósett eru á annarri
hæð hússins þar sem skólinn er til
húsa ásamt annarri starfsemi. Á
neðri hæðinni eru átta eða níu kló-
sett til viðbótar.
Skólafélagið telur að tvö klósett
dugi nemendum, eins og starfsem-
inni er háttað, og sótti um undan-
þágu til umhverfisráðuneytisins.
Jafnframt þurfti að sækja um und-
anþágu frá þeirri reglu að vaskur
skuli vera í hverju kennslurými.
Þarna eru þrjár stofur og hafa verið
settir upp tvær handlaugar og einn
vaskur í einu rýminu. Ráðuneytið
hefur ekki afgreitt erindið.
Nemendur kvarta ekki
Af þessum ástæðum hafa orðið
tafir á því að heilbrigðisnefnd Hafn-
arfjarðar og Kópavogssvæðis veiti
skólanum starfsleyfi. Stjórnendur
skólans hafa nú gert samkomulag
við önnur fyrirtæki í húsinu um að
starfsfólk noti salernin á fyrstu hæð-
inni og klósettin tvö á efri hæðinn
verði sérmerkt nemendum.
Sigríður Kristjánsdóttir, rekstr-
arstjóri skólans, segir að kannanir
meðal nemenda sýni að gott aðgengi
er að vöskum og salernum, engar
biðraðir eða önnur vandamál. Hún
segir að skólastarfið sé óhefðbundið,
nemendur allir á aldrinum 13-16 ára
og þjóti á milli kennslurýma í Flata-
hrauni, Tækniskólanum, Flensborg-
arskóla og Suðurbæjarlaug. Segist
hún sammála því að reglurnar geti
átt við fjölmenna grunnskóla en
óþarfi sé að vera með sömu viðmið
þar sem kennsluhópar eru ólíkir,
eins og í þeirra skóla. Hún bætir því
við að iðnskóli hafi verið starfræktur
í þessu sama húsnæði við sömu að-
stæður. Þar hafi einnig verið börn
við nám, aðeins eldri.
Heilbrigðisnefndin veitti skól-
anum starfsleyfi til bráðabirgða, á
meðan erindi skólans er til með-
ferðar hjá ráðuneytinu. Starfsleyfið
gildir þó aðeins til áramóta.
Morgunblaðið/Þórður
Nú Gísli Rúnar Guðmundsson skólastjóri og Kristján Ómar Björnsson
heilsustjóri stofnuðu nýja unglingaskólann í Hafnarfirði.
Þriggja salerna
krafist þótt tvö dugi
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
2.990kr
3.990kr
Jólatilboð
LED útiseríur 50 ljósa
Samtengjanlegar LED.
14500290-293
LED Seríur, margir litir
LED útiseríur 100 ljósa
Samtengjanlegar LED.
14500294-297
4.490kr
5.990kr
Jólatilboð
25%
afsláttur
HLUTI AF BYGMA
Bi
rt
m
eð
fy
rir
va
ra
um
pr
en
tv
ill
ur
og
m
yn
da
ví
xl
,ú
rv
al
ge
tu
rv
er
ið
m
is
m
un
an
di
m
ill
iv
er
sl
an
a.
mbl.is