Morgunblaðið - 07.11.2016, Side 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. NÓVEMBER 2016
Jólabasar Hringsins Víða má gera góð kaup síðustu vikur fyrir jól og fullt var út úr dyrum á árlegum jólabasar Hringsins í gær þar sem kaupa mátti jólavörur og fleira til styrktar góðu málefni.
Golli
Í haust birtust frétt-
ir í fjölmiðlum þess
efnis að erfitt væri að
manna leikskólana á
höfuðborgarsvæðinu.
Voru börnin send heim
í einhverjum mæli.
Komu þá upp hug-
myndir um hvort ekki
væri hægt að fá eldri
borgara til að brúa
mannekluna. Ekki er
mér kunnugt um hvort það gekk
eftir en allavega fækkaði fréttunum
um heimsendingu barna.
Ný lög um lífeyrisréttindi voru
samþykkt á Alþingi fyrir nokkrum
vikum. Mig grunar að margir sem
þar réttu upp hönd eða réttara sagt
ýttu á græna takkann
hafi ekki vitað hvað
þeir voru að sam-
þykkja. Málið er mér
tengt því ég fæ í dag
48.500 krónur í lífeyri
en hann mun hækka í
77.631 krónur um ára-
mót. Þakka skal fyrir
það en einhverjum
mun þó þykja nóg um
hve vel er í lagt.
Þá gerðist það einn-
ig við lagabreytinguna
að frítekjumark gaml-
ingjanna var lækkað úr 100 þúsund
kr. á mánuði í 25 þúsund kr. og
skerðing sett á ellilífeyrinn sem
gerir það að verkum að nú munu
eldri borgarar hugsa sig um áður en
þeir bjóða sig til vinnu.
Ég set hér upp einfalt dæmi:
Lífeyrisþeginn ræður sig í hluta-
starf upp á 100 þúsund kr. á mán-
uði. Þar af eru 75 þúsund kr. yfir
frítekjumarki. Það þýðir að ellilíf-
eyririnn lækkar um 33.750 krónur
og svo þarf að borga skatt af 100
þúsund kallinum sem er 37.000 kr.
Þá eru eftir 29.750 krónur fyrir
vinnuna en ríkið „fær“ 70.250 krón-
ur.
Í dag er frítekjumarkið 100 þús-
und kr. Af því greiðir lífeyrisþeginn
37.000 kr. í skatt og á eftir 63.000
kr.
Á ársgrundvelli eru það 756 þús-
und kr. Eftir áramót koma aðeins
357.000 kr. í vasa lífeyrisþegans.
Ég velti fyrir mér hvernig svona
ákvarðanir eru teknar. Af hverju
mega ellilífeyrisþegar ekki drýgja
tekjur sínar? Fjármálaráðherrann
kom á fund lífeyrisþega í Háskóla-
bíói og það var baulað á hann. Hann
segist vilja ræða málin og segir að
aldrei á lýðveldistímanum hafi verið
betur gert við gamlingjana og dreg-
ur upp ýmsar prósentutölur. Við
hann og aðra þingmenn vil ég segja
þetta:
Við þurfum að kaupa mat og aðr-
ar nauðsynjar. Við þurfum að borga
í Íbúðalánasjóð, greiða fasteigna-
gjöld, hita og rafmagn og við þurf-
um að eiga bíl og reka hann. Síðast
en ekki síst þurfa margir eldri borg-
arar á lyfjum að halda.
Mig grunar að eldri borgarar láti
ekki bjóða sér svona niðurlægingu
og hverfi af atvinnumarkaðnum um
áramótin.
Mér skilst að þeir sem eru á ör-
orkubótum megi ekki vinna því þá
skerðast bætur þeirra jafn mikið og
þeir fá í laun. Aumingjavæðing
stjórnmálamanna er algjör. Ör-
yrkjar og eldri borgarar greiða sína
skatta eins og aðrir þegnar. Skilur
einhver þessa afstöðu ráðamanna?
Eftir Arnór G.
Ragnarsson »Ný lög um lífeyris-
réttindi voru sam-
þykkt á Alþingi fyrir
nokkrum vikum.
Mig grunar að margir
sem þar ýttu á græna
takkann hafi ekki
vitað hvað þeir voru
að samþykkja.
Arnór G. Ragnarsson
Höfundur er ungur, hraustur og
talnaglöggur ellilífeyrisþegi.
Eldri borgarar hraktir út af vinnumarkaðnum
Um nokkra hríð hef-
ur sá sem þetta skrifar
reynt að vekja athygli
þjóðarinnar og þá ekki
síst forráðamanna
hennar á óviðunandi
ástandi við æðsta dóm-
stól þjóðarinnar,
Hæstarétt. Þar er
málaálagið svo mikið
að öllum ætti að vera
ljóst að dómararnir
eiga þess ekki nokkurn
kost að vinna þau verk sem þeim er
ætlað að vinna á þann hátt sem
nauðsynlegt er. Þetta er auðvitað
grafalvarlegt mál, því dómar rétt-
arins skipta flestir afar miklu máli,
ekki aðeins fyrir málsaðila sem
kunna að eiga lífshagsmuni sína
undir, heldur einnig fyrir þjóðina
alla. Stafar það af því að með dóm-
unum eru mótuð svokölluð fordæmi
um túlkun og fram-
kvæmd laga, sem síðan
verða lögð til grund-
vallar í sambærilegum
málum. Einn réttur á
jú að gilda í landinu.
Lítum á dæmi um
starfsannir eins dóm-
aranna. Samkvæmt
upplýsingum á heima-
síðu Hæstaréttar sat
þessi dómari í 342 mál-
um á árinu 2015. Sama
heimild greinir að hann
hafi dæmt í 247 málum
á þessu ári fram til 30.
október. Þegar tekið hefur verið til-
lit til frídaga um helgar og rétt-
arhlés um sumar, jól og páska er
ljóst að dómarinn hefur átt þátt í
tveimur dómum á hverjum einasta
starfsdegi sínum á þessu tímabili.
Honum hefur auðvitað borið skylda
til að kynna sér af nákvæmni sak-
arefni málanna allra til að geta tekið
afstöðu til þess í dómi. Málin eru
auðvitað misjafnlega mikil að vöxt-
um. Mörg þeirra eru gríðarlega um-
fangsmikil og skjalarík, jafnvel
mörg þúsund blaðsíður. Það er ein-
faldlega útilokað að einn maður hafi
getað leyst þetta verk af hendi;
raunar fer því víðsfjarri og ættu allir
menn að geta áttað sig á því. Þessi
sami maður gegnir jafnhliða emb-
ætti sínu sem dómari við Hæstarétt
prófessorsembætti við lagadeild Há-
skóla Íslands sem og ýmsum öðrum
aukastörfum við kennslu og fræði-
skrif sem krefjast sýnilega mikils
tíma og yfirlegu. Augljóst má vera
að dómarinn sem hér um ræðir hef-
ur ekki nokkur tök á að kynna sér
með viðhlítandi hætti málin sem
hann tekur þátt í að dæma við
Hæstarétt. Það ættu allir að geta
séð. Þetta er svo sem ekki sér-
staklega vegna þeirra umfangsmiklu
aukastarfa sem hann hefur tekið að
sér. Þau eru kannski frekar til
marks um að maðurinn hefur gefist
upp á því vonlausa verki að geta
sinnt aðalstarfinu sómasamlega. Það
er ekki á færi nokkurs manns, slíkur
er málafjöldinn og umfang málanna.
Þess vegna á hið sama við um aðra
dómara, þó að þeir hafi kannski ekki
allir sökkt sér ofan í aukastörf á
borð við þann sem hér er nefndur í
dæmaskyni. Ný lög um millidómstig
eru til þess fallin að létta álagi af
Hæstarétti að einhverju marki. Þar
er hins vegar að mínum dómi gengið
allt of stutt og tækifærið alls ekki
nýtt til að gera þær umbætur á
starfsháttum réttarins sem nauð-
synlegar eru. Þar að auki eiga þau
lög ekki að koma til framkvæmda
fyrr en í ársbyrjun 2018. Írafárið í
starfsemi réttarins mun því ríkja
áfram að minnsta kosti til þess tíma
og líklega lengur. Spurningin er: Vill
þjóðin þetta? Vill hún að starfsskil-
yrðin við æðsta dómstól hennar séu
með þeim hætti að dómararnir eigi
þess einfaldlega engan kost að sinna
málunum á þann veg sem nauðsyn-
legt er og gefist þannig upp á verk-
efninu? Svari hver og einn fyrir sig.
Nú þegar ný ríkisstjórn verður
mynduð ættu fréttamenn að spyrja
forkólfa hennar hvort til standi að
gera úrbætur á þessu sviði í starf-
semi ríkisins. Að mínu mati er þetta
mál brýnna en önnur þjóðfélagsmál
um þessar mundir.
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson » Þegar tekið hefur
verið tillit til frídaga
um helgar og réttarhlés
um sumar, jól og páska
er ljóst að dómarinn
hefur átt þátt í tveimur
dómum á hverjum ein-
asta starfsdegi sínum á
þessu tímabili.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er er fyrrverandi dómari
við Hæstarétt Íslands.
Brýnasta verkefnið?