Fréttatíminn - 04.03.2016, Qupperneq 32

lóaboratoríum lóa hjálmtýsdóttir
Í Fréttatímanum þessa vik­una kemur meðal annars fram að hækkun eigin fjár tíu stærstu kvótafyrirtækjanna
og samanlagðar arðgreiðslur til
eigenda þeirra frá Hruni slaga hátt
í að vera sama upphæð og upp­
safnaður vöxtur alls hagkerfisins á
sama tíma. Við getum sagt sem svo
að íslenska hagkerfið hafi vaxið en
vöxturinn hafi að mestu ratað í fjár­
hirslur kvótafyrirtækja og eigenda
þeirra.
Þetta eru engar smá upphæðir.
Samanlögð hækkun eigin fjár og
arðgreiðslur tíu stærstu kvótafyrir­
tækjanna frá 2009 og til ársloka
2014 er um 110 milljarðar króna.
Ef árið fyrra var jafn gott þessum
fyrirtækjum og eigendum þeirra
getum við gert ráð fyrir að upp­
hæðin hækki í um 132 milljarða
króna.
Myndin verður enn skrítnari ef
við skoðum arðgreiðslur og hækk­
un eigin fjár í fjármálafyrirtækjum.
Frá Hruni hafa þessi fyrirtæki
sogað til sín næstum jafn mikið
fé og sem nemur vexti landsfram­
leiðslunnar.
Þetta eru engar smá upphæðir.
Samanlögð hækkun eigin fjár og
arðgreiðslur þriggja stærstu bank­
anna og þriggja stærstu trygginga­
félaganna frá 2009 og til síðustu
áramóta er um 335 milljarðar
króna.
Hér hafa aðeins 16 fyrirtæki
verið tekin sem dæmi. Samanlagt
er aukning eigin fjár og útgreiddur
arður þessarar fyrirtækja langtum
hærri en vöxtur hagkerfisins alls á
þessum tíma. Það er ekkert eftir til
skiptanna fyrir aðra.
Auðvitað er það svo að íslensk
fyrirtæki voru flest í lamasessi eftir
Hrun. Það var nánast regla að þau
voru of skuldsett. Eigendur þeirra
höfðu steypt þeim í skuldir til að
standa undir kaupum á öðrum
fyrirtækjum og til þess að greiða
sjálfum sér arð. Til þess að tryggja
rekstrarhæfni íslenskra fyrir­
tækja þurfti því að auka við eigið
fé þeirra.
En fyrr má nú rota en dauðrota.
Íslensku bankarnir eiga nú
heimsmet í eiginfjárhlutfalli.
Hvergi á byggðu bóli eru reknir
bankar sem eru jafn stútfullir af fé.
Það mætti greiða út úr þeim 250
til 300 milljarða króna án þess að
kerfið yrði of veikt eða viðkvæmt.
Þessi uppsöfnun eiginfjár bendir
til alvarlegs ágalla í kerfinu. Það
dregur alltof mikið fé til bank­
anna og eigenda þeirra. Kerfið er
skakkt og vitlaust uppbyggt. Ekk­
ert bankakerfi í heiminum er jafn
íþyngjandi, þungt og þurftafrekt
samfélaginu sem nærist á.
Það er forgangsverkefni stjórn­
valda að laga þetta. Bankar eru
ekki eins og hver önnur fyrirtæki.
Þeir starfa innan opinbers reglu­
verks og hafa afkomu sína af þessu
regluverki. Ef bankar hagnast of
mikið er ástæðan sú að regluverkið
er vitlaust. Þegar bankar hagnast
eins mikið og íslenskir bankar ber
stjórnvöldum að laga regluverkið
svo þeir hagnist minna.
Staða sjávarútvegsfyrirtækjanna er
um margt lík stöðu bankanna. Þau
lifa á sameiginlegri auðlind þjóðar­
innar og starfa innan þess ramma
sem gengisstefna stjórnvalda setur
þeim. Ef fyrirtækin þurfa lítið að
greiða fyrir auðlindina og njóta
lágs gengis krónunnar þá hagnast
þau úr hófi fram.
Eigendur þessara fyrirtækja
munu halda því fram að þau hagn­
ist vegna þess að þau séu vel rekin.
Það er skiljanleg sjálfsblekking, en
röng engu að síður. Ímyndið ykkur
hvað þeir myndu segja ef veiðigjöld
yrðu hækkuð og gengið krónunnar
styrktist. Þá myndu þeir halda
fram að hagnaður drægist saman
vegna ytri aðstæðna. Það sama á
við þegar hagnaður eykst. Ástæðan
er oftast ytri aðstæður.
Og veigamestu ytri aðstæðurnar
byggja á efnahagsstefnu stjórn­
valda. Þau geta því horft á hagnað
sjávarútvegsfyrirtækja og stillt
stefnu sína eftir henni. Ef lækkun
veiðigjalda og lækkun gengis krón­
unnar skilar óheyrilegum hagnaði
til eigenda sjávarútvegsfyrirtækja
ber stjórnvöldum að breyta um
kúrs.
Það er ekki hægt að reka þjóð­
félag þar sem gólfið hallar svo að
allur arðurinn rennur til fárra á
meðan meginþorri almennings
býr við lakari kjör en fólk í næstu
nágrannalöndum. Til hvers ættum
við að vilja búa við slíkt kerfi?
Það er hlutverk stjórnvalda að
gæta að réttlæti í samfélaginu. Þau
eiga að búa svo um hnútana að
auðsöfnun fárra sé ekki innbyggð
í kerfið og gæta þess að almenn­
ingur upplifi lífsbaráttuna ekki sem
mótvind.
Gunnar Smári
Það Þarf að
laga skökku
kerfin
köllunarklettsvegi 1, 104 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is
Útgefandi: Gunnar Smári Egilsson. ritstjórar: Gunnar Smári Egilsson og Þóra Tómasdóttir.
fréttastjóri: Þóra Kristín Ásgeirsdóttir. ritstjórnarfulltrúi: Höskuldur Daði Magnússon. framkvæmdastjóri og auglýsingastjóri:
Valdimar Birgisson. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 83.000 eintökum í Landsprenti.
Samvinna í Írak
Helga Þórólfsdó ir er friðar- og átakafræðingur
og sendifulltrúi Rauða krossins. Helga varði níu
mánuðum síðasta árs í Írak þar sem hún starfaði við
samhæfingu hjálparstarfs í þágu fólks sem neyðist
til að flýja vopnuð átök. Helga segir frá störfum
sínum og því hvernig það er að búa og starfa í Bagdad
á opnum fræðslufundi, miðvikudaginn 9. mars.
Fundurinn hefst kl. 8.30 í húsi Rauða krossins
í Efstaleiti 9.
Allir velkomnir
Skráning á raudikrossinn.is
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
–
1
6–
07
46
Sími 412 2500 - sala@murbudin.is - www.murbudin.is
Kletthálsi 7
Reykjavík
Þýsk gæði
CERAVID SETT
WC - kassi, hnappur
og hæglokandi seta.
Þýsk gæðavara
39.990
Á MÚRBÚÐARVERÐI
Hæglokandi
seta
Skál:
„Scandinavia
design“
3-6 lítra
hnappur
LÁTUM FAGMENN
VINNA VERKIN
Síðumúla 30 . Reykjavík . Sími 533 3500
Hofsbót 4 . Akureyri . Sími 462 3504
Justin Bieber
FERMINGAR
TILBOÐ
VOGUE fermingarrúm
Verð frá: 93.520 - Fullt verð frá: 116.900
Sæng og koddi að andvirði 6.980
fylgir með hverju keyptu fermingarrúmi
Með hverju seldu fermingar-
rúmi fer viðkomandi í pott
sem er dreginn út í hverri
viku í 4 vikur og í verðlaun
eru 2x miðar á Justin Bieber
tónleika 9. sept 2016 í
Kórnum Kópavogi 120x200cm | án höfðagafls og fylgihluta
32 | fréttatíminn | Helgin 4. mars–6. mars 2016