Pilsaþytur: afmælisblað Kvennalistans - 19.06.1991, Qupperneq 21

T T. T T

GETUR ULL ORÐIÐ GULL?
A
undanförnum
árum hefur verið mikil gróska í banda-
rískum fyrirtækjum sem orðið hafa til
fyrir frumkvæði kvenna. Þessi fyrirtæki
eru gjarnan samvinnuíyrirtæki, þ.e.
þau eru í eigu þeirra sem við þau
starfa. Þetta form hentar afskaplega vel
í smáiðnaði sem byggir á innlendu hrá-
efni og hugviti.
Mikil umræða hefur átt sér stað með-
al kvennalistakvenna um það hvort
ekki mætti nýta íslensku ullina betur
en gert er og skapa um leið atvinnu fyr-
ir konur, sem byggir á verkþekkingu
þeirra og gamalli menningarhefð. Hef-
ur Kvennalistinn m.a. flutt tillögur á
þingi um að komið verði upp stöðu
heimilisiðnaðarráðgjafa og sérstakri
kvennadeild við Byggðastofnun.
Þegar ullin er annars vegar er þó við
ramman reip að draga því íslenskur ull-
ariðnaður riðar nú til falls og tapið á
Álafossi hf. hefur numið milljörðum
króna á undanfömum ámm. Sagt er að
langlundargerð fjármálastofnana gagn-
vart þessari atvinnugrein sé nú á þrot-
um. Peningar í tilraunastarf og vöm-
þróun liggja því ekki á lausu. En hveijir
hafa stjómað íslenskum ullariðnaði á
undanfömum ámm, tekið ákvarðanir
um vélarkaup og fjárfestingar, ráðið
vömþróuninni og markaðssetning-
unni? Konur? Nei. þær hefur einna
helst verið að finna í hönnunarvinn-
unni sem flestir em sammála um að sé
með ágætum en hráefnið sé einfaldlega
ekki nógu gott. Það er ekki nóg að fólk
laðist að útliti vömnnar ef það hrekkur
frá um leið og það kemur við hana.
En það er ekki öll nótt úti enn. Hjá
Búnaðarsambandi Suðurlands á Sel-
fossi hefur átt sér stað merkilegt
nýbreytnistarf í ullariðnaði sem lofar
góðu. Þar hefur Helga Thoroddsen vefj-
arefnafræðingur verið í hálfu starfi á
vegum Rannsóknarstofnunar landbún-
aðarins við að kanna gmndvöll þess að
hefja hér á landi smáiðnað með ull. En
að hvaða leyti em hugmyndir hennar
frábmgðnar því starfi sem á sér stað
hjá Álafossi? PILSAÞYTUR hitti hana
að máli.
,Að mínu mati er Álafoss orðið að
stórfjTirtæki sem keppir á alþjóða-
markaði sem er mjög erfiður. Fyrirtæk-
ið byggir að mjög litlu leyti á innlendu
hráefni og framleiðslan er ekki í nein-
um tengslum við íslenska menningu og
íslenska þjóð. Sjálft framleiðsluferlið er
mjög harkalegt og mér segir svo hugur
að þess vegna verði ullin svona hörð.
Ég hef því tekið þá afstöðu að láta Ála-
foss ekki vera hluta af þessu dæmi
mínu. Ég vil vera með gæðahráefni og
tengja það landinu og menningunni
eins og margar þjóðir og þjóðflokkar
gera með sínu handverki. Þetta verður
ekki gert nema í smáiðnaði því í hon-
um hefur maðurinn mun meiri stjórn á
vélunum og getur ákveðið hvað vélin
vinnur hráefnið mikið. Slíkur smáiðn-
aður er ekki mengandi og fellur því
mjög vel að þeirri umhverfisstefnu sem
nú er efst á baugi.“
Helga sagði að hún vildi í raun fara
aftur á það stig þegar fólk safnaði sinni
ull og þvoði hana sjálft. Eftir það tækju
við kembingarverkstæði sem kembdu
ullina í lopa fyrir einstaklinga og hópa
sem starfræktu ullarvinnustofur. Þá
væri ýmist hægt að prjóna beint úr lop-
anum eða spinna hann í band. Til að
gæði bandsins yrðu sem mest væri
mjög nauðsynlegt að finna eitthvert
millistig milli þeirra stóru spunavéla
sem notaðar eru í verksmiðjunum og
gamla rokksins.
„Það sem fyrst og fremst þarf að gera
er að búa til band úr íslenskri úrvalsull.
Þegar það er komið er sigurinn unn-
inn. Við getum selt bandið eins og það
kemur fyrir, hönnuðir geta gefið
ímyndunaraflinu lausan tauminn og
við getum unnið það á allan mögulegan
máta. Við getum búið til okkar hefð-
bundnu vörur s.s. vettlinga, sokka, sjöl
og lopapeysur en lagt áherslu á aðrar
línur en áður í hönnun og markaðs-
setningu. Það er löngu tímabært að
hrista upp í lopapeysuframleiðslunni.“
Þær konur sem muna eftir gömlum
íslenskum heimilisiðnaði fá gjaman
glampa í augun þegar þær minnast á
þær ullarvörur sem pijónaðar vom úr
þeli. Markmiðið var að sjölin væm svo
fín að það mætti draga þau í gegnum
giftingarhring. Verksmiðjuframleiðsla
býður hins vegar ekki upp á skiptingu
ullarinnar í tog og þel. En sér Helga ein-
hverja möguleika á að breyta þessu?
„Mig langar til að geta verið með
lambsull, þelband, togband og blandað
band. Það mætti líka blanda ullina með
fiðu af kanínum og geitahári. Fyrir
nokkmm ámm vom íslenskar geitur
fluttar til Skotlands til kynbóta af því
að talið var að íslenska geitin gæfi af
sér 40% meira „móhair“ en sú skoska.
Þannig gætum við verið með mjög
mikla fjölbreytni í bandgerð sem öll
byggir á íslensku hráefní. En það er
talsverð handavinna að skilja að tog og
þel og ég hef látið mér detta í hug að
hafa samband við verndaða vinnustaði
og fá fólk þar til að taka ofan af. Þetta er
tilvalin vinna fyrir fólk með skerta
starfsorku því henni fylgir engin líkam-
leg áreynsla, það er hægt að sitja við
hana og hún er alls ekkert leiðinlegri en
önnur vinna. Þelið býður upp á mjög
marga möguleika og t.d. er þel úr
óþveginni ull alveg tilvalið í nærföt á
ungabörn. Þá er fítan enn í ullinni,
hún hrindir frá sér vatni og það á ekki
að vera nein hætta á að hún valdi of-
næmi.“
Þegar talað er um heimilisiðnað og
smáiðnað í framleiðslu á ullarvömm sjá
menn gjarnan fyrir sér konur sem sitja
fyrir framan sjónvarp og prjóna lopa-
peysur. Ekki er það draumurinn?
„Nei. Ég hef engan áhuga á lopapeys-
uævintýri þar sem konur fá engin laun
fyrir vinnu sína. Við eigum ekki að fara
út í smáiðnaðinn ef í ljós kemur að
hugmyndirnar eru ekki raunhæfar.
Konur eiga að fá mannsæmandi laun
en á móti kemur að þær verða að sýna
fmmkvæði og stunda þetta sem at-
vinnu. Ég held að þetta sé upplögð
aukabúgrein sem mætti tengja ferða-
mannaþjónustu. Við eigum margar
náttúmgersemar og auðlindir til að
sýna ferðamönnum en það em engir
staðir til sem em þekktir fyrir þjóðlegar
afurðir og handverk. Það er eins og við
höfum glatað íslenskri hefð í handverki
í ofurtrúnni á vélvæðingu. Það fyrsta
sem mönnum dettur alltaf í hug er að
einhver „græja“ hljóti að geta gert það
sem mannshöndin gerði áður. Og þeir
sem setja peninga í hlutina vilja gjarn-
an sjá árangur ekki seinna en í gær. Ég
væri hins vegar ekki að berjast í þessu
ef ég tryði ekki á þetta. Ég er sannfærð
um að við eigum gott hráefni og fólk er
almennt verklagið en við þurfum að
bæta verktæknina.“
En hvernig hafa viðtökurnar verið?
„Það er mjög mikill áhugi hjá konum
og þær þyrstir í þetta málefni. Næstum
um of. Ég vil mjög gjarnan miðla þekk-
ingu minni en ég þarf líka að fá vinnu-
frið til að sinna vömþróun og byggja
undirstöðuna. Ég verð hins vegar að
segja eins og er að mér finnst karlar
mjög ófusir til að taka þátt í þessu
starfi. Það er erfitt að fá þá til að setja
sig inn í málið og þeir vísa alltaf á kon-
urnar t.d. kvenfélögin í sveitunum. Á
þessu er sá hængur að þegar mann
vantar fjármagn þá þarf að sækja það
til karlanna. Þess vegna finnst mér svo
mikilvægt að draga þá inn í þetta mál.“
Það kom fram hjá Helgu að starfi
hennar fyrir RALA er lokið en við tók
hálft starf hjá Byggðastofnun sem felst
í því að halda námskeið og sinna upp-
lýsingastarfi. Eftir stendur að enn hef-
ur ekkert fjármagn verið lagt í raun-
vemlegt þróunarstarf sem felst í því að
prófa sig áfram í vinnslu ullarinnar og
vinsa úr þær aðferðir sem bestan ár-
angur gefa. Það þarf líka að hanna nýj-
ar kembi- og spunavélar og til þess þarf
peninga sem ekki virðast innan seiling-
ar. Samt em þetta smáaurar í saman-
burði við þá gífurlegu fjármuni sem
ráðamenn þjóðarinnar vilja fyrir alla
muni kasta í nýtt álver. UU getur ömgg-
lega orðið gull ef menn bera gæfu til að
horfa aðeins lengra en nef þeirra nær.
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
ÚLFHILDUR DAGSDÓTTIR
þaö er eins og eitthvað liggi í
loftinu eitthvaö fallegt og
hlýtt sem langar að snerta
mig og segja mér frá sumrinu
með mistrinu sem huldi allt.
eitthvað mjúkt og grænt sem
lagar sig að mér og hvíslar að
mér leyndarmálum um hús
og dýr og ég má ekki segja
neinum. fólk sem gengur um
göturnar er dularfullt á svip-
inn í bolum og brosir ti| Ijósa-
staura og talar um viðburði.
ég ætla í bað á eftir með mik-
illi froðu og græna plastfrosk-
inum mínum sem syndir og
ég ætla að þurrka mér með
bleiku handklæði. í dag er
góður dagur til að gera ýmis-
legt skemmtilegt eins og að
skoða Ijósakrónur og sólbletti
í fjöllum og borða súkkulaði-
karamellur sem halda uppi
þögn á meðan. á morgun er
ekki sami dagur og í dag því
þá er á morgun dagurinn á
eftir með nýju fólki og nýjum
þolum og þá liggur eitthvað
nýtt í loftinu sem enginn veit
og enginn skilur eitthvað hlýtt
mjúkt sem vill snerta mig og
koma í hvísluleik um leyndar-
mál og sæhesta sem eru al-
varlegir á svipinn að leita að
bolum.
alltaf hrædd við að koma
heim og hitta sjálfa sig við að
snerta spegilmynd með heitt
blóð og sporð hrædd við að
opna dyr og tína blóm hrædd
við Ijós í gluggum og skugga
sem eru myndir af fólki sem
gæti verið.
ÚLFHILDUR DAGSDÓTTIR er fædd
árið 1968 og er bókmenntafræðinemi
við Háskóla Islands. I félagi við Baldur
A. Kristinsson gaf hún árið 1989 út
Uóðabókina Með dýrðlegu borðhaldi
og indælli sönglist. Ljóðin voru ætluð
Rússum og birtust bví í rússneskri
þýðingu Ingibjargar Haralds. Á næst-
unni koma Uóð hennar og ein smá-
saga út á bók sem ber nafnið Gvík
(hnignun er lífsmáti).
Afmæliskveðja til
KVENNALISTANS
VERSLUNIN 17
Kvennalistinn fær
afmæliskveðjur frá
VÍFILFELLI
REYKJAVÍKURBORG
óskar Kvennalistanum
til hamingju
með afmælið
21