Kvennalistinn - 01.06.1985, Qupperneq 7

__________________________________________________________________________________________7
— Samanlagður vinnutími kvenna utan heimilis og innan er allt að þriðjungi lengri en vinnutími karla.
Hvað segja
konurnar í
sveitunum?
Eg er sveitakona og ætla fyrst
að segja almennt frá stöðu kvenna
í sveitum, bæði atvinnulega og fé-
lagslega. Þá ætla ég að segja frá at-
vinnumöguleikum kvenna í minni
sveit. Loks ætla ég að viðra eigið
viðhorf til þessara mála, og ber ég
að sjálfsögðu ein ábyrgð á því.
Meginþorri kvenna í sveitum
hefur Iífsframfæri sitt af hefð-
bundnum landbúnaði. Eru þær þá
oftast á framfæri eiginmanns, sem
er þá skráður bóndi og eignir bús-
ins og afurðir á hans nafni. Félags-
búum hefur fjölgað á undanförn-
um árum. Oftast eru það feðgar
eða bræður, sem búa saman, og
eru þá afurðir lagðar inn á reikn-
ing félagsbúsins. Bændakonur
hafa því sjaldnast sjálfstæðar tekj-
ur, og afkoma þeirra ræðst af af-
komu búsins í heild. Afkoma
bænda er mjög misjöfn. Allt frá
því að vera góð á gömlum og grón-
um býlum, sem höfðu lokið sinni
uppbyggingu fyrir verðtryggingu
lána, til þess að vera botnlaust
skuldafen hjá þeim, sem eru að
kaupa og byggja upp á jörðum í
dag. Margt fleira spilar inn í hve af-
koman er misjöfn eftir búum t.d.
eru karlmenn misgóðir bændur og
jarðir misvel til búskapar fallnar.
Hvað varðar félagslega stöðu
En hvað gera konurnar?
í minni sveit og í öðrum sveit-
um er reyndar allstór hluti kvenna
sem ekki er háður landbúnaði um
tekjumöguleika. Hefðbundinn
búskapur hefur dregist saman og
færst á færri hendur með aukinni
tækni. Æ fleiri karlmenn í sveitum
fara út á almennan vinnumarkað
og hafa þaðan sínar aðaltekjur, þó
þeir nytji áfram jarðir sínar að ein-
hverju marki. Sumir byggja iðn-
aðarbýli í landi feðra sinna og leita
sér vinnu í þéttbýlinu. En hvað
gera konurnar, hafa þær einhverja
atvinnumöguleika? Ef þær eiga
lítil börn verða þær að vera heima
með þau, því engin eru dagheimil-
in. En það hafa fallið til þó nokk-
uð af þjónustustörfum af molum
nýrrar uppbyggingar í sveitum.
Þar má nefna eldhússtörf og ræst-
ingar í grunnskólanum. í sveitinni
minni er einnig saumastofa, sem
oftast hefur átt í erfiðleikum
vegna verkefnaskorts frá því hún
tók til starfa. Það hefur heldur
ekki verið eftirsóttur vinnustaður
af konum þó verkefni hafi fengist.
Þær vinna þar nær allar í hluta-
störfum og launin eru lág.
Það gildir um næstum allar
þessar konur sem vinna launa-
vinnu að þær eru að drýgja tekjur
„Það er umdeilanlegt, hvort vinna kvenna við búrekstur er
rétt metin, en þar eru búreikningar lagðir til grundvallar á
mati og það eru víst ekki konurnar sem hafa haldið þá.“
bændakvenna, þá hafa orðið þar á
breytingar til batnaðar á undan-
förnum árum, þó enn megi betur
gera. Bændakonur á % af fæðing-
arorlofi á mánuði í þrjá mánuði.
Fæðingarorlof þeirra er skert
vegna þess að þær eru ekki taldar
vinnafullavinnu að búinu, heldur
í hlutastarfi. Það er umdeilanlegt
hvort vinna kvennanna við bú-
rckstur er rétt metin, en þar eru
búreikningar lagðir til grundvallar
á mati, og það eru víst ekki kon-
urnar sem hafa haldið þá. Lögum
um Lífeyrissjóð bænda hefur ný-
lega verið breytt og eiga nú makar
bænda, eins og það er orðað,
nefnilega konurnar, rétt á sjálf-
stæðri aðild að sjóðnum. Áður
gilti sú regla að aðeins annað
hjóna átti rétt til að sjóðsaðildar,
jafnvel þótt bæði teldust bændur.
Bændakonur eiga rétt á afleysing-
arþjónustu í veikindum eins og
karlar þeirra. Þær hafa Iíka mögu-
ieika á að hafa áhrif innan stétt-
arfélags bænda í gegn um grunn-
einingarnar, búnaðarfélögin.
heimilisins með hlutastörfum.
Þannig líta einmitt allt of margar
konur á sína launavinnu, að þær
séu bara að dunda þetta til að fá s-
volítinn aukapening, en ekki til að
vinna fyrir sér. Þá erum við komin
að kjarna málsins. Konurnar gera
sjálfar ekkert í málunum. Þær
þiggja með þökkum þá vinnu er
þeim býðst, en það hvarflar ekki
að þeim að þær geti sjálfar með
samstöðu og samvinnu skapað sér
atvinnutækifæri og barist fyrir
betri kjörum.
,,Lítiðþér á mig. . .“
„Lítið þér á mig, ég er stúdent
en það sér enginn," segir í þeirri
góðu bók Atómstöðinni. Þessi
setning á einmitt við mig í dag.
Það eru ekki margir í sveitinni,
fyrir utan prestinn, sem hafa þá
gráðu. Hefur það orðið mér að
einhverju gagni í sveitinni að hafa
meiri menntun en gamla fullnað-
arprófið? Ekki hef ég orðið vör við
það. Ég skal ekki fortaka að ef ég
hefði verið karlkyns hefði það
komið að notum, til dæmis í sveit-
arstjórn. Til þess að komast í sveit-
arstjórn í dreifbýlinu þarf við-
komandi að uppfylla a.m.k. eitt af
þrem skilyrðum:
1. Viðkomandi þarf að vera með-
limur í Lyonsklúbb eða sam-
bærilegum karlaklúbb.
2. Viðkomandi þarf að hafa öflug-
an frændgarð að baki sér.
3. Viðkomandi þarf að vera karl-
kyns, því konur eru svo lítið
inni í málunum.
Það leiðir af sjálfu sér, að þar
sem er fábreytt atvinnulíf er ekki
um margt að velja. Ég hef því
brugðið á það ráð að framleiða
nokkra kjötskrokka til að nýta út-
flutningsbæturnar, jafnframt því
að hugsa um börn og heimili.
Þetta getur virst ansi notaleg að-
staða, en ekki er víst að svo sé. Ef
ég hefði engan áhuga á búskap,
hvað ætti ég þá að gera? Búskapur
er afar krefjandi starf og auk þess
einangrandi. Hver hokrar í sínu
horni. Og til að bjargast er nauð-
synlegt að vera bæði þúsundþjala-
smiður og kraftajötunn. Ég er viss
um að jafnvel Jón Páll færi ekki svo
létt með það. Það er því ekki að
furða að ég hef farið að rýna í hlut-
ina og efast um að allt sé nú full-
komið í þessu landi. Við konur
höfum fyrir löngu falið okkur for-
sjá karlmannsins, sem við ætlum
að elska og dá og líta upp til og
þjóna og guð má vita hvað meira.
En því í ósköpunum afhentum við
þeim atvinnu okkar eins og fram-
leiðslu og úrvinnslu mjólkur, úr-
vinnslu ullar og garðyrkju? Þetta
var þó okkar svið til forna. Hven-
ær létum við það viðgangast að
verða annars flokks vinnukraftur,
óáreiðanlegur vinnukraftur — af
því að við geturn orðið óléttar og
farið á túr en ekki karlarnir. Hvers
vegna erum við alls staðar hlaup-
andi í kring um karlana, tilbúnar
að uppfylla óskir þeirra, líka þá
ósk að halda kjafti og vera sætar?
Nýjar búgreinar
Nú er mikið talað um nýjar bú-
greinar í sveitum og þeir karl-
menn nýja tímans eru farnir að
plokka af peningatrénu til starf-
semi sinnar. F.n konurnar, eru þær
þarna með? Það stóð í einu blaði,
sem kennir sig við bóndann, að
kanínurækt væri mjög heppileg
fyrir konur, sem vildu stunda bú-
skap. En hvað varðar fiskeldi og
loðdýrarækt, þá þarf nú meira
fjármagn og kunnáttu til að þar sé
konum fyllilega treystandi. Þetta
stóð að vísu ekki í blaðinu en það
er nú hægt að lesa milli línanna. Ég
veit af eigin reynslu að konur geta
stundað búskap, og hvaða búskap
sem er. Öll sú tækni sem nú er fyrir
hendi í sveitum á að vera til að
auðvelda störfin og gera rekstur-
inn hagkvæmari, en ekki til að fara
í „Hver er stærsti karlinn" leik.
Konur eiga aftur að annast fram-
leiðslu mjólkur. Búa saman á jörð-
um og skipta með sér verkum,
þannig að þær geti líka sinnt börn-
um sínum eins og þær vilja. Mér
finnst heldur ekki rétt, að einn
maður framleiði einhver lifandi
býsn af mjólk eða kjöti eða eggjurn
og ekkert annað. Móðir jörð er
gjöful, og með kunnáttu og nægi-
lega mörgum böndum geturn við
framleitt margt á einni bújörð. Úr-
vinnsla og fullvinnsla afurða á
ekki að flytjast úr héruðunum og
alls ekki öll á einn eða tvo staði á
landinu, eins og nú virðist vera
stefnan. Peningarnir sem fást fyrir
vörurnar eiga að konia aftur til
fólksins sem skóp verðmætin, en
ekki að skoppa allir í Lúxusinn á
þéttbýlissvæðinu á suðvestur-
horni landsins. Þetta geta virst
ruglaðar hugmyndir. Konur al-
mennt hafi engan vilja til að breyta
hlutunum. Þær séu ánægðar með
allt sem karlarnir hafi getað veitt
þeim, og þær telji öruggast að
hlíta þeirra forsjá. En gáið að því
þið konur, sem eigið dætur, að
ábyrgð ykkar er mikil. Þá á ég við
það að dæturnar alist ekki upp í
þeirri hefðbundnu kvenímynd,
sem ég og þið ólust upp í. Og sem
sköpuð er af karlmanninum gegn-
um langa þróun. ímynd hjálp-
leysis og vangetu í orði og verki.
Við verðum að beita okkur sjálfar
hörðu og ala okkur upp á ný, eins
og við hefðum viljað vera aldar
upp, með trú á mátt okkar og meg-
in, dætra okkar vegna.
Bergljót Hallgrímsdóttir
Haga I Aðaldal
S. þing.
Sími: 96 43526
„Til þess að komast í sveitarstjórn í dreifbýlinu þarf við-
komandi að uppfylla a.m.k. eitt skilyrði af þremur:
1) að vera meðlimur í Lyonsklúbbi eða sambærilegum
karlaklúbb
2) að hafa öflugan frændgarð að baki sér
3) að vera karlkyns“
SIUNDARÞÚ
VAKE4RÆKT?
Með KJÖRBÓKINNI
leggur þúrækt við flárhag þinn
LANDSBANKINN
Grœddur er geymdur eyrír