Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2003, Blaðsíða 17

RITRÝND GREIN
Hugmyndafræöilegar
stefnur í hjúkrun
ingarfræðingar, iðjuþjálfar, meinatæknar og
röntgentæknar sem tóku við hluta af störfum
hjúkrunarfræðinga. Hjúkrunarfræðingar voru
nauðbeygðir til að skýra starfsvið sitt og endur-
skilgreina starfsaðferðir.
Heildræn hjúkrun sem svar við hugmynda-
fræðilegri kreppu
Umfjöllun Virginíu Henderson er tilraun til að
takast á við ofangreindar breytingar á hjúkrunar-
starfinu innan sjúkrahúsa. I kennslubók um
hjúkrun, sem kom út í fyrsta sinn undir hennar
ritstjórn árið 1955, dregur hún upp mynd af nú-
tíma heilbrigðisþjónustu þar sem fjölmargir aðilar
koma að meðferð og umönnun hvers sjúklings
(Henderson og Harmer, 1955). Hver þeirra sér
aðeins um afmarkað verkefni eða líkamshluta og
enginn sér sjúklinginn í heild sinni. Enginn stans-
ar hjá sjúklingnum nógu lengi til að skilja einstak-
lingsbundnar óskir hans og þarfir og fá heildar-
mynd af líðan hans.
Hér taldi Henderson að hin sögulega ábyrgð
hjúkrunar væri komin fram og hana þyrfti að
skýra og efla. Hún notaði hugtakið heildarhjúkr-
un til að lýsa því sem hún átti við. Þessi skilning-
ur á hjúkrun endurspeglast í skilgreiningu Hend-
erson sem hún lagði til grundvallar í öllum frekari
skrifum sínum um hjúkrun. Hér á eftir fer skil-
greiningin eins og hún var sett fram í Hjúkrunar-
kveri sem var upphaflega gefið út á vegum Al-
þjóðasamtaka hjúkrunarfræðinga árið 1969 og
kom út í íslenskri þýðingu Ingibjargar R. Magnús-
dóttur árið 1976:
Hið sérstaka hlutverk hjúkrunarfræðingsins
er fólgið í því að hjálpa einstaklingnum, sjúk-
um eða heilbrigðum, í öllu því sem stuðlar að
heilbrigði og bata eða friðsælum dauðdaga.
Veita aðstoð við það sem hann sjálfur myndi
gera, hefði hann til þess nægan vilja, þrótt og
þekkingu. Þetta þarf hjúkrunarfræðingurinn
að gera á þann hátt að það örvi sjúklinginn til
sjálfsbjargar (Henderson, 1969/1976, bls.
10).
Þetta er hið sjálfstæða hlutverk hjúkrunarfræð-
ingsins. Samkvæmt þessari skilgreiningu bætir
hjúkrunarfræðingurinn upp það sem sjúklinginn
vantar til að vera heill og geta staðið á eigin fót-
um. Hjúkrunarfræðingurinn tekur byrðar sjúk-
i lingsins á sínar herðar, allt til dauðastundar ef með þarf. Til
! þess að geta veitt siðferðilega viðunandi hjúlerun taldi Hender-
: son að hjúkrunarfræðingurinn þyrfti að skilja sjúklinga, setja sig
í spor þeirra og reyna eftir fremsta megni að skilja hvernig þeim
líður. Skjólstæðingarnir og þarfir þeirra yrðu þannig miðpunkt-
ur faglegrar hjúkrunar og fræðilegrar umræðu. Henderson hafði
mikil áhrif innan hjúkrunarfræðinnar og var meðal annars feng-
j in til að skrifa lýsingu á grunnþáttum hjúkrunar á vegum Al-
þjóðasamtaka hjúkrunarfræðinga.
j Áhugavert er að skoða áhrif Henderson og þeirra hugmynda-
: fræðilegu hræringa sem hér var lýst á hjúkrun á Islandi. A sjö-
; unda áratugnum birtust nokkrar greinar eftir hjúkrunarfræð-
inga um hjúkrun og hjúkrunarstarfið í Tímariti Hjúkrunarfé-
lagsins. Þetta er bæði þýtt efni eftir erlenda hjúkrunarfræðinga
og greinar skrifaðar af íslenskum hjúkrunarfræðingum. Árið
1961 birtist stutt klausa í tímaritinu sem endurspeglar hina
heildrænu nálgun í hjúkrun:
Nútíma sjúkrahjúkrun krefst ekki aðeins að framkvæmdar
séu vissar hjúkrunaraðgerðir. Hún krefst þess einnig, að
litið sé á sjúklinginn sem heild og ýmsum þáttum sálarlífs
hans gaumur gefinn.
Það sem viðkemur efnahag, tilfinninga- og trúarlífi sjúkl-
ingsins, hefur, ásamt fleiru, oft meiri áhrif á gang sjúk-
dómsins og batahorfur en hinn líkamlegi kvilli (Sairaan-
hoitjalehti, 1961, bls. 28).
Svipaðar hugmyndir má lesa í grein eftir Marit Nyrud sem var
rektor Sykepleierhöyskolen í Osló um árabil (Sigþrúður Ingi-
mundardóttir, munnleg heimild) undir heitinu: „Hjúkrun og
bróðurleg umhyggja á tækniöld." I henni er varpað fram spurn-
ingunni: Hvað er hjúkrun? Þessi spurning virðist vera til marks
um hugmyndafræðilega kreppu sem hjúkrun var í og lýst var
hér að ofan. Höfundur svarar á eftirfarandi hátt:
Maðurinn allur, líkami hans og sálarlíf er vettvangur hjúkr-
unarstarfsins. Hjúkrunarstarfið er fólgið í starfi handa og
sálar. Starfið krefst þess að manngildið sé virt. Það virðir
rétt mannsins til þess að hafa eigin lífsskoðun, sem getur
gefið lífi hans tilgang og takmark. Það viðurkennir einnig
rétt hins sjúka á fullkominni umhyggju, bæði líkamlegri og
andlegri. Hjúkrunarstarfið gerir þær kröfur að á hvern
sjúkling sé litið sem meðbróður, sem þarfnast samúðar og
nærgætni. Það hefur heilsuvernd á sínum vegum sem og
fræðslu í heilbrigðisháttum. (Nyrud, 1963, bls. 13).
Hér má greinilega sjá hina heildrænu hugmyndafræði, en
einnig má finna tilvísun í gullnu regluna og hina húmanísku
hugmyndafræði sem farin var að hafa mikil áhrif innan hjúkr-
unarfræðinnar á þessum tíma. Má vænta að þessi hugmynda-
Timarit islenskra hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 79. árg. 2003