Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.2016, Blaðsíða 37

Helgarblað 16.–19. desember 2016 Lífsstíll 29
Laugavegur 24
Sími 555 7333
publichouse@publichouse.is
publichouse.is
BENTO BOX
11.30–14.00 virka daga / LUNCH
11.30–15.00 um helgar / BRUNCH
1.990 kr.
Atvinna í boði á einum
skemmtilegasta
vinnustað landsins
Á markaðsdeild DV er í
boði starf fyrir góðan og
harðduglegan starfsmann.
Hæfniskröfur: Viðkomandi þarf að vera
skemmtilegur, jákvæður, harðduglegur,
samviskusamur, heiðarlegur, ábyrgur,
úrlausnamiðaður, hafa áhuga á
sölumennsku og markaðsmálum.
Laun eru árangurstengd. Góð laun í boði
fyrir góðan og duglegan sölumann.
Umsóknir sendist á steinn@dv.is
Njálgur er
hvimleiður
gestur
Einkenni og meðferð
N
jálgur er lítill bráðsmitandi
sníkjuormur sem getur sýkt
fólk á öllum aldri þótt hann
sé algengastur í börnum.
Barn sem sýkt er af njálg á því
auðvelt með að smita t.d. aðra í fjöl­
skyldunni.
Njálgurinn er algengasta sníkju­
dýrið sem sýkir menn og er þekktur
um allan heim sem mjög hvimleiður
gestur. Fólk verður fyrir þó nokkrum
óþægindum af völdum hans en hann
veldur sjaldnast neinum skaða.
Kvennjálgurinn er ca. 10 mm. að
lengd, mjór og ílangur en karlnjálgur­
inn ca. 4 mm. að lengd og oft hlykkj­
óttur.
Hvernig sýkist maður af njálg?
Egg njálgsins smitast frá endaþarmi
sýkts einstaklings í hluti eins og fatn­
að, rúmföt, leikföng o.fl. og þaðan
með snertingu eða með ryki. Eggin
geta lifað í 2–3 vikur t.d. á fyrrnefnd­
um hlutum og í feldi húsdýra. Eggin
geta einnig borist með innöndun í
nef eða munn, þeim er kyngt niður
í maga og berast þaðan í þarma þar
sem njálgurinn klekst út, oftast inn­
an 2–5 vikna. Algengasta smitleiðin
er talin vera frá fingrum upp í munn.
Fullþroskaður kvennjálgurinn fer á
stjá að nóttu til og fer hlaðinn eggjum
að endaþarmsopinu.
En af hverju á nóttunni frekar en
öðrum tímum sólarhrings? Það er
talið stjórnast af lækkun á líkamshita
mannsins á nóttunni. Þegar njálgur­
inn kemur að endaþarmsopinu verp­
ir hann gríðarlegum fjölda eggja sem
setjast í húðfellingarnar þar allt í kring.
Ormurinn drepst við þetta. Þess ber
að geta að fjöldi ormanna getur líka
verið mikill og þeim mun fleiri ormar
þeim mun meiri smithætta. Eggin eru
umlukin límkenndu efni sem veldur
því að þau festast auðveldlega við það
sem á vegi þeirra verður, eins og nær­
föt og rúmföt.
Eggin geta lifað af fyrir utan lík­
amann í allt að þrjár vikur við
stofuhita.
Endursýking getur einnig orðið
þannig að eggin klekist fljótt út og nýir
ormar fara af stað aftur upp í enda­
þarminn og vítahringurinn heldur
áfram.
Hver eru sjúkdómseinkennin?
Flestir þeir sem sýkjast af njálg finna
fyrir miklum kláða við endaþarminn
sem ágerist síðla kvölds og á nóttunni.
Límkennda efnið sem umlykur egg
njálgsins og hreyfingar kvennjálgsins
þegar hann ferðast niður að enda­
þarmsopinu eru þættir sem valda
þeim mikla kláða sem einkennir
þennan sjúkdóm. Þessi mikli kláði
kallar á að fólk klóri sér og þegar það
er gert er hringrásinni gjarnan haldið
við. Þessu átta börn sig að sjálfsögðu
ekki á og því þarf að beita öllum ráð­
um til að láta þau hætta klórinu. Húð­
in í kringum endaþarminn verður
rauð og aum og allt þetta leiðir til óróa
og pirrings hjá þeim sem fyrir verður.
Hjá kvenfólki gerist það stundum að
njálgurinn fer upp í leggöng og veldur
þar kláða, bólgu og pirringi.
Svefntruflanir koma oft fyrir og
mikill kláði hefur stundum í för með
sér sár og e.t.v. sýkingar upp úr því ef
ekkert er að gert.
Það eru því sjaldnast hættulegar
afleiðingar sem njálgurinn hefur í för
með sér en óþægindin eru þeim mun
meiri og finnst fólki þetta hinn ógeð­
felldasti sjúkdómur og vill þegar hann
uppgötvast allt gera til að losna við
hann.
Hvernig er sjúkdómurinn
greindur?
Sjúkdómsgreiningin er oftast auðveld
og felst í því að greina orma og/eða
egg við endaþarmsopið. Ormarnir
sjást með berum augum við svæðið
kringum opið og einnig í saur. Þeir eru
litlir, hvítir og mjóir og eru allir á iði.
Þegar grunur er um njálgsýkingu hjá
barni er best að skoða endaþarms­
opið snemma að morgni áður en
barnið vaknar. Hentugt er að nota
tunguspaða eða álíka áhald, setja
gagnsætt límband á það með lím­
hliðina út og strjúka yfir húðfellingar
við endaþarminn. Eggin getur lækn­
ir auðveldlega greint undir smásjá en
ormarnir sjást eins og áður sagði með
berum augum.
Hver er meðferðin við njálg?
Meðferðin felst í að drepa njálginn
með lyfjum. Hér á landi eru skráð tvö
lyf sem það gera. Lyfin heita Vanquin
og Vermox og eru hvort tveggja til
sem töflur og mixtúra. Vanquin er
selt í lausasölu í apótekum en til að
fá Vermox þarf fólk að fá lyfseðil frá
lækni.
Hvaða fleiri ráðstafanir þarf
að gera til að útrýma njálg
fullkomlega?
Það að gefa lyfin er ekki nægileg ráð­
stöfun því ekki er síður mikilvægt að
gæta fyllsta hreinlætis.
Þvo skal sitjanda og húðsvæð­
ið í kring daglega með vatni og sápu.
Hendur skal þvo oft, sérstaklega eftir
klósettferðir. Halda skal nöglum
hreinum og stuttum. Passa skal að
börn setji fingur ekki upp í munninn.
Sofa í náttbuxum eða buxum sem
liggja þétt að. Skipta ber um nærföt
og náttföt daglega. Skipta skal um og
þvo sængurföt oft. Notuð föt skal þvo
sama dag og skipt er um þau. Baðkar,
baðherbergisgólf og salernissetu skal
þrífa daglega. Leikföng, hurðarhúna
og aðra hluti sem líklegir smitstaðir
eru, skal þvo vandlega. Við kláða má
fjarlægja njálg með snyrtipinna eða
einhverju álíka. Njálg er oft að finna
í fellingunum við endaþarmsop. Þvo
skal svæðið vel á eftir.
Njálgur leggst ekki á gæludýr,
en egg þeirra geta leynst í feldi dýr­
anna. Þvoið því hunda og ketti oft­
ar en venjulega. Ef settum reglum er
fylgt þá á útilokun njálgsins að tak­
ast með þolinmæði og samviskusemi
og ef fólk vill reyna að fyrirbyggja að
þessi miður skemmtilegi gestur komi
aftur í heimsókn er ekkert eitt ráð til.
Ekki er hægt að útiloka alveg að fólk
sýkist heldur einungis viðhalda góðu
hreinlæti á heimilum og fylgjast afar
vel með börnum þar sem smit get­
ur breiðst mjög fljótt út, t.d. á barna­
heimilum og í skólum þar sem börn
eru oft í mikilli snertingu sín á milli. n
Svona er best að eiga við lúsina
N
ú er lúsin farin að stinga sér
niður eina ferðina enn í skól­
um landsins. Lúsin fer ekki
í manngreinarálit, það geta
allir smitast, en smit er algengast
hjá 3–11 ára börnum. Lúsin er afar
hvimleið, en hún er ekki á neinn hátt
hættuleg. Meðferð við lús er ekki
alltaf einföld, sérstaklega ef ekki er
nægjanlega vandað til hennar í upp­
hafi og oft þarf að meðhöndla aðra í
fjölskyldunni eða nánasta umhverfi
þess smitaða.
Það er hægt að fá lúsameðal án
lyfseðils í næstu lyfjaverslun, þessi
efni eru borin í hárið í þeim tilgangi
að drepa lúsina og nitin. Afar mikil­
vægt er að fara nákvæmlega eftir
leiðbeiningum sem fylgja. Samhliða
því þarf jafnframt að:
n Skoða aðra í nánasta
umhverfi
n Meðhöndla þá sem
eru með lús samtímis
n Kemba skal daginn
eftir að meðferð var beitt
til að athuga hvort meðferðin
hafi heppnast og síðan er nauðsyn­
legt að kemba annan hvern dag í 10
daga þar á eftir
n Endurtaka skal meðferðina sjö
dögum eftir upphaflegu meðferðina
n Reynst hefur ágætlega að
frysta höfuðföt, kodda, tuskudýr og
annað þvíumlíkt í að minnsta kosti
4 klst. við –20°C.
Hér á landi eru á markaði
nokkrar tegundir efna til
meðhöndlunar á lúsasmiti.
Þessi efni eru ólík og er
nauðsynlegt að kynna sér
kosti og galla þeirra þegar
ákveðið er hvaða efni skal
valið. Starfsfólk apótekanna er
vel að sér um eiginleika efnanna og
hefur jafnvel þekkingu á því hvernig
þau hafa reynst. Leitið því endilega
ráða í næsta apóteki ef upp kem­
ur lúsasmit á heimilinu, fylgið ná­
kvæmlega leiðbeiningum þess efnis
sem valið er að meðhöndla með. n