Norðurslóð - 12.12.2013, Blaðsíða 10

10 - Norðurslóð
Urtíningsferð til Olafsfjarðar
1. október 1946
Sveinn B.
Ólafsson
r
kveðið var um leið og
gangnaseðill var útbúinn,
hversu mörg dagsverk
hvert býli ætti að leggja til við
haustsmöl un á landareign sinni og ti 1
viðbótar hvaða bæir ættu að leggja
til dagsverk til að sækja sauðfé til
Ólafsijarðar, sem farið hafði yfir
ljallgarðinn yfir sumarið. Aldrei
fóru færri en 3 menn í þessar ferðir
og allt upp í 7 menn, ef færð var ekki
góð og veður tvísýnt. Reykjaheiðin
getur verið erfið yfirferðar. Þessar
ferðir voru þannig skipulagðar, að
farið var til Olafsfjarðar á réttardegi
Ólafsfirðinga og var þá allt fé sem
smalaðist komið til rétta.
í þessa tilteknu úrtíningsferð
var ákveðið að leggja af stað kl.
4 að morgni þriðjudaginn 1. október
1946 frá Syðra-Holti. Kvöldið áður
var nesti komið fyrir í hnakktösku,
sem fest var aftan á hnakkinn með
ólum og þar ofan á einhver skjólföt,
sem reyndar var ekki mikið til af.
Helgafell, Syðra-Holt og Ytra-
Holt áttu að leggja til 1 dagsverk
(einn mann) hvert býli. Við sem
fórum í þessa ferð voru: Sigurður
Sigurðsson, bóndi frá Helgafelli,
ég undirritaður frá Syðra-Holti og
Valtýr Jóhannesson bóndi frá Ytra-
Holti. Voru nú allir ferðbúnir, sest
var á bak og hestamir brokkuðu
niður brekkuna að brúnni yfir ána
við Syðra-Holt. Við fórum ekki
hratt þar sem löng og ströng leið
var fyrir höndum. Fórum fetið
heimtröðina að Böggvisstöðum þar
sem stefnan var tekin til fjalls.
Reykjaheiði var nokkuð
fjölfarinn fjallvegur á milli
Svarfaðardals og Ólafsfjarðar á
fyrri tíð, en einnig voru og eru fleiri
leiðir færar milli þessara landshluta.
Eg var sendur í þessar ferðir ásamt
fleirum þrisvar eða ljórum sinnum
og fengum við ýmist góð og vond
veður og man ég að eitt sinn var
svo mikil ófærð og hríð, að við
hringdum og báðum um mannskap
á móti okkur. Götuslóðar liggja
fram Böggvisstaðadalinn vinstra
megin árinnar og um miðbik
dalsins er farið yfir ána á vaði.
Heitir þá dalurinn Upsadalur.
Brattar brekkur eru á hægri hönd og
dalverpi, sem Grímudalur heitir, en
hlíðin niður að ánni Grímubrekkur.
Eg kannaðist við mig á þessum
slóðum þar sem ég og nokkrir fleiri
strákar vorum þama í vinnu hjá
Landssímanum með hesta við að
draga símastaura upp brekkurnar
og var einn hestur látinn draga
hvem staur. Þessir staurar áttu svo
eftir að bera uppi símalínuna úr
Svarfaðardal til Ólafsfjarðar. Það
verð ég að segja núna, að álagið á
blessaða hestana var ekki boðlegt.
Að þessu slepptu var haldið áfram
inn dalinn, skáhalt upp brekkumar
þar til að við tekur smá dalverpi,
sem liggur í átt að skarðinu sjálfu,
sem er í um 1000 metra hæð.
Síðasti spölurinn var mjög slæmur,
snarbrött hlíðin, gróðurlaus með
lausagrjóti og í hana mörkuð mjó
kindagata. Ekki þótti gerlegt annað
en að teyma hestana þennan síðasta
spöl yfir skarðið. Það er næsta
víst að í gegnum þetta skarð blása
vindar stríðir, ýmist úr norðri eða
suðri, en þennan dag vorum við
svo heppnir að upplifa logn og
blíðu. Við settum okkur á steina
og ég nældi mér í sviðakjamma
í hádegismatinn. Hestarnir urðu
bara að horfa á, þeir fengu ekki eitt
strá, því það var hvergi að finna í
grenndinni. En ferðin að heiman
og hingað í Reykjaskarð hafði
tekið okkur rúmar 5 klukkustundir.
Saddir vel og sælir settumst við
á bak og þræddum slóða um
mel og móa, þar til að komið
var að Reykjarétt þar sem fjöldi
fólks og fjár var saman kominn.
Næsta mál á dagskrá var að finna
réttarstjórann, sem var líflegur eldri
maður og var gott að fá kaffisopa,
sem hann bauð okkur og sagði síðan
að búið væri að draga okkar kindur
í sérstakan dilk. Það sem væri hins
vegar verra, að við ætturn einnig
kindur inni í Stíflurétt í Fljótum í
Skagafirði. Það voru ekki góðar
fréttir og ekki máttum við skilja
þær eftir. Akveðið var að tveir
menn færu inn í Fljót og einn yrði
eftir í Reykjarétt. Það kom í hlut
okkar Valtýs að fara í Fljótin, sem
var sjálfsagt þar sem Sigurður var
lang elstur okkar. Á Lágheiðinni
var töluverður snjór, sem tafði
för. Bílvegur var ekki lagður yfir
heiðina fyrr en 1948. Mestan hluta
leiðarinnar urðum við að fara bara
fetið. Þegar komið var að Stíflurétt
var nokkuð liðið á daginn og
liðnar 11 klukkustundir frá upphafi
þessarar ferðar og ekki laust við
að hestar og menn væru orðnir
þreyttir. Hvorugur okkar var með
tvo hesta til reiðar. Réttarstjórinn í
Stíflurétt tjáði okkur, að búið væri
að draga í dilk alls 165 kindur, sem
væru úr Svarfaðardal og Dalvík og
fannst okkur hópurinn (hjörðin)
nokkuð stór. Skagfirðingar voru
gestrisnir og gáfu okkur kaffi og
kökur og saddir lögðum við af
stað með úrtíningsféð sömu leið til
Syðra-Holt á fimmta áratugmim
baka. Féð rakst vel yfir heiðina og
var það vegna slóðar okkar íyrr um
daginn og að í hópnum(hjörðinni)
var forystufé, sem fór fyrir hópnum.
Þegar við höfðum kastað mæðinni í
Reykjaréttinni settum við allt féð út
á túnið á Reykjum til að bíta gras
og seðja hungrið. Eftir góðan tima
settum við það inn í stóran dilk, þar
sem það gat legið og safnað kröftum
fyrir morgundaginn. Okkur var svo
raðað niður á bæina í kring og var
minn hvíldarstaður bærinn Bakki.
Þar var tekið á móti mér eins og að
týndi sonurinn væri kominn heim.
Föt og sokkar, allt tekið, þvegið
og þurrkað og að sjálfsögðu beið
mín uppbúið rúm. Hvíldinni var
maður feginn eftir langan vinnudag
þar sem 14 tímar voru liðnir frá
upphafi ferðar þar til ég sté af baki
á hlaðinu á Bakka. Gráni minn var
tekinn og settur í hús með fúlla jötu
af nýrri töðu, sem hann átti fyllilega
skilið fyrir góða frammistöðu. Um
kvöldið var setið í eldhúsi með
kaffibolla og að mörgu var spurt og
mörgu var svarað.
Leið nú að morgni dags 2.
október. Vakna ég við að bankað er
á dymar og þar stendur heimasætan,
sæt, fín og undirleit með fötin mín
hrein og þurr. Færði ég henni
bestu þakkir fyrir, en hún stoppaði
allt of stutt. Eftir að hafa borðað
morgunmat og drukkið kaffi og auk
þess nestaður með smurðu brauði
og kaffi í flösku, sem sett var í
ullarsokk var ég ferðbúinn. Gráni
kominn í hlaðið og tilbúinn fyrir
átök dagsins. Þá var bara að kveðja
með kossi, eins og þá var venja og
koma sér af stað kl. 7:30 að morgni.
Veður sæmilegt. Smá úði i byggð,
en sennilega hríð til fjalla. Bóndinn
á Bakka kom með mér í réttina
og vora þá samferðamenn mínir
komnir ásamt nokkum til viðbótar.
Strangur dagur fram undan með 203
kindur. Allir kvaddir með virktum
og þakkað fyrir allan velgjöming.
Endumærðir lögðum við á
fjallið. Á meðan grasið var grænt
undir fótum var erfitt að halda
fénu saman. Eftir því sem ofar dró
minnkaði beitin og meiri ró færðist
yfir hópinn og svo kom snjórinn.
Fór þá einn á undan og gerði slóð,
sem féð kunni að nýta sér. Eftir
því sem nær dró skarðinu versnaði
færðin og endaði með því að allt var
stopp. Við urðum því að hvíla féð
og notuðum tímann til að fá okkur
smurða brauðið og kaffið, sem góðu
konumar nestuðu okkur með, sem
eðlilega var aðeins farið að kólna.
Eftir góða stund var öllu fénu
hóað af stað aftur og gekk nokkuð
vel þar til eitt lamb gafst upp og
settum við það á hnakknefið. Voru
þá eftir um 2-300 metrar í skarðið,
en þegar því var náð var hægt að
brosa. Við höfðum sama háttinn
á til að komast niður frá skarðinu
Böggvisstaða megin. Einn gekk
á undan og teymdi hest sinn niður
hlíðina og mótaði aðeins fyrir
götunni í snjónum. Það hafði tekið
okkur 6 tíma að ná þessum áfanga.
Löng lína af kindum myndaðist
skáhallt niður hlíðina þar sem mest
tvær gátu verið samsíða í slóðinni.
Þegar þessi hindmn var að baki
má segja að erfiðleikar ferðarinnar
væru líka að baki. Snjórinn
minnkaði ört og þegar við komum
niður á Böggvisstaðadalinn var
enginn snjór og það sem eftir lifði
ferðar til Dalvíkur gekk vel. Þegar
fjárreksturinn var loks rekinn inn í
Dalvíkurrétt var dagsverkið komið
í 10 Vi klukkustund í misgóðri færð
vægast sagt og leiðangursmenn
blautir og svangir. Eftir að hafa
afhent féð réttum aðila var sest á
bak Grána og skokkað heim á leið
og þar með nánast lokið þessari
eftirminnilegu úrtíningsferð.
P.s. I dagbók sé ég að við þurftum að reka fé
inn og taka ffá sláturlömb morguinn eftir og reka
til Dalvíkur þar sem snemma þar næsta morgun
yrðu þau tekin af lífí. Svona er lífið.
Greinarhöfundur (til hœgri) ásamt Sigurði Ólafssyni bróður sínum,
bónda í Syðra Holti um Ukt leyti og frásögnin greinir frá. Myndina tók
Guðni Þórðarson sem þá var blaðamaður á Timanum en varó seinna
ferðafrömuður og jafnan kenndur vió ferðaskrifstofuna Stinnu.
Óskum viðskiptavinum okkar
og íbúum Dalvíkurbyggðar gleðilegra
jóla og farsæls komandi árs.
Óskar íbúum Dalvíkurbyggðar
gleðilegra jóla og farsældar á komandi
ári. Þökkum viðskiptin á árinu sem er
að líða.