Dagblaðið Vísir - DV - 24.01.2017, Blaðsíða 30

Vikublað 24.–26. janúar 201722 Menning
Göldrótt orð og skrifstofa glundroðans
n Ásta Fanney Sigurðardóttir hlýtur Ljóðstaf Jóns úr Vör n Magnar upp
Þ
að fangar ekki alveg kraftinn
í því sem Ásta Fanney Sig-
urðardóttir gerir að kalla það
ljóðlist. Hún er frekar eins
og galdrakona sem magnar
upp töframátt orða. Hún er með glitr-
andi nærveru og er ofurnæm á ork-
una í kringum sig. Ljóðagjörningar
hennar felast í því að skynja andrúms-
loftið í hópnum sem hún er að per-
forma fyrir eða með. Hún varpar orð-
um eða athöfnum inn í aðstæðurnar
og sprengir þær algjörlega upp. Það er
eitthvað óendanlega spennandi við að
upplifa þetta, en á sama tíma ógnvæn-
legt – eitthvað svo hættulegt – því mað-
ur veit aldrei hverju er von á. Allt getur
gerst. Stundum upplifir maður eitt-
hvað fallegt, oft eitthvað fyndið, stund-
um óþægilega vandræðalegt eða jafn-
vel óbærilega leiðinlegt, en alltaf er
þetta uppfullt af einhverjum ákafa og
krafti sem er allt of sjaldgæfur í heim-
inum.
Ásta Fanney Sigurðardóttir er
alin upp í Reykjavík, stundaði nám í
myndlist við Listaháskóla Íslands, var
einn stofnmeðlima Kunstschlager-
hópsins, sem hélt úti sýningarrými
og vinnustofum á Rauðarárstíg um
nokkurt skeið, gaf út ljóðabókina
Herra Hjúkket hjá Partus Press árið
2012, og hefur síðan þá birt ljóðmynd-
ir á strætóskýlum, gert ljóðakvikmynd,
tekið þátt í samsýningum og ferðast
með gjörninga sína milli listahátíða
víða um heim. Nú síðast hefur hún
vakið athygli á tónlistarsviðinu, bæði
ein og með raftónlistarsveitinni Ayia.
„Ég er svo gráðug í að skapa að það
verður eiginlega að ofvirkni. En allar
þessar gerðir sköpunar eru jafnar fyrir
mér, tónlistin er ekkert mikilvægari en
myndlistin eða öfugt. Þetta er allt jafn
mikilvægt,“ segir Ásta Fanney og sest
upp í djúpum vínrauðum leðurstóln-
um í anddyri Hótel Holts þar sem við
höfum mælt okkur mót.
Ósýnilegir hlutir og seremóníur
Þrátt fyrir þessa ofvirkni í sköpun finnst
mér allt of fáir – kannski fyrir utan þá
sem fylgjast náið með tilraunakennd-
um listum í Reykjavík – sem vita um
alla þá fallegu hluti sem þú gerir.
„Já, ég er svolítið leyni. Það er
kannski að hluta til vegna þess að ég
geri ósýnilega hluti – sem mér finnst
mikilvægt í heimi þar sem allt er svo
ofur-sýnilegt. Undanfarin ár hef ég
þannig tekið meðvitaða ákvörðun um
að setja ekki neinar skrásetningar á
þessum hlutum á netið eða svoleið-
is. Það gæfi þeim nefnilega allt annað
gildi, verðmæti og merkingu. Þegar ég
er með upplestur er ég að skapa ein-
hverja stemningu, búa til orku sem hef-
ur svo ákveðin áhrif á umhverfið. Þetta
er ekki hægt að gera í gegnum mynd-
band, netið eða álíka. Þannig að þetta
eru svona leyniathafnir, seremóníur,
ósýnilegir atburðir sem mynda samt
einhverjar gárur út frá sér,“ segir Ásta.
Hún lyftir höndunum frá stólbrík-
inni og leitar með þeim í loftinu eins
og hún sé að að reyna að grípa fjaður-
mögnuð orð eða hugsanir sem svífa
allt í kringum hana.
„Í hvert skipti sem maður notar orð
er maður að spinna eins og kónguló,
spinna vef í loftinu, spinna alls konar
fína hluti úr orðunum. En orð er líka
eins og steinn sem hent er ofan í vatn
og myndar gárur. Orð hafa byltandi
áhrif á allt, á líf fólks. Þau fara í gegnum
mann og hafa áhrif, í gegnum skinnið,
kjötið, gegnum beinin, verða að hugs-
unum og móta það hvernig maður sér
heiminn. Orð eru svo miklið töfrar! En
töfrarnir felast ekki einungis í því sem
þú segir, heldur líka í því hvernig þú
segir það, í hvaða samhengi, hvar, við
hvern og svo framvegis. Þess vegna er
„performansinn“, gjörningurinn, svo
mikilvægur hluti af ljóðinu.“
Samhengið er því eitt grundvallar-
atriðið í ljóðagjörningunum og því
eiginlega ómögulegt að skrásetja þá
eða varðveita. Jafnvel að lýsa gjörning-
um Ástu Fanneyjar í stuttu máli getur
verið hægara sagt en gert, enda er þar
sjaldnast nokkuð sem sýnist í fyrstu.
Það sem virðist ætla að verða hefð-
bundinn ljóðalestur verður að marg-
slunginni sögustund og uppistandi,
það sem hefst sem alvarlegt tónlistar-
atriði verður að taugaveiklandi vand-
ræðalegu leikriti, það sem hefst sem
lifandi gjörningur verður að klukku-
tíma þagnarbindindi.
Vildi ekki skapa söluvörur
Flest töfraverka Ástu Fanneyjar eru
hverful og finna sér sjaldnast efnis-
legan samastað. En hún segir að í kjöl-
far útgáfu á ljóðaheftisins árið 2012
hafi hún tekið meðvitaða ákvörðun um
að hætta að gefa út – í bili að minnsta
kosti. En af hverju?
„Ljóð eru svo persónuleg og mér
fannst hálfskrýtið að eintak af ljóða-
bókinni væri skyndilega komið í allt
annað samhengi en ég hafði ímyndað
mér – hún sæti bara á einhverju borði
einhvers staðar. Mér fannst fólk ekki
vera að skilja mig eða ljóðin á þann
hátt sem ég vonaði. Á sama tíma fannst
mér bók vera of mikil „vara“, það er
hlutur sem er bara framleiddur til að
hægt sé að skipta á honum og pening-
um. Um svipað leyti hætti ég líka að
gera áþreifanleg myndlistarverk, hætti
að búa til vöruna og vildi ekkert með
hana hafa. Þá fór ég að velta fyrir mér
hvernig ég gæti skapað eitthvað sem
fólk þyrfti ekki fyrst að horfa á og velta
fyrir sér: „Er þetta 2.000 króna virði?“
Mig langaði að skapa einhverja stemn-
ingu eða orku sem ég væri sjálf til í að
upplifa. Þá fór ég að gera þessa ljóða-
gjörninga. Í hvert skipti passaði ég
mig að gera alltaf eitthvað alveg nýtt –
aldrei það sama. Ég vildi gera hluti sem
myndu hverfa undir eins. Bara þetta
eina augnablik sem kæmi aldrei aftur.“
„Síðan gekk ég kannski aðeins
of langt og reyndi að láta sjálfa mig
hverfa. Ég hætti öllu þessu og flutti
til Marseille í Frakklandi með engan
síma og ekki neitt. Þar byrjaði ég
bara að gera raftónlist með gömlum,
frönskum körlum. En ég komst að því
að maður sleppur ekki frá því hvað-
Ljóðstafur Jóns úr Vör
Ásta Fanney Sigurðardóttir hlaut ljóðstaf Jóns úr Vör þegar hann var veittur við
hátíðlega athöfn í Salnum í Kópavogi á 100 ára afmæli skáldsins á laugardag, 21. janúar.
Verðlaunaljóðið heitir Silkileið nr. 17, en önnur verðlaun hlaut Áslaug Jónsdóttir fyrir
ljóðið Hrogn og lifur og Fríða Ísberg hlaut þriðju verðlaun fyrir ljóðið Funalind. Verðlaunin
eru veitt árlega og marka upphaf Daga ljóðsins í Kópavogi. Í umsögn dómnefndar sagði
meðal annars: „Verðlaunaljóðið er gott dæmi um sköpunarmáttinn sem býr í málinu og
skáldskapnum og sýnir vel hvað eitt lítið ljóð getur rúmað stóran heim og opnað margar
leiðir til túlkunar.“
Silki leið nr. 17
eftir Ástu Fanneyju
Silki leið nr. 17
þú breytt ir mér óvart í vet ur
og hélst ég væri planta (og sól og ský)
sem vökvaði sjálfa sig með snjó
og geymd ir mig í brjóst vasa í krukku með mold
og úr lauf un um láku silki leiðir í gegn um saum ana
að tölu sem ég þræddi eitt sinn með hári
ég ferðast þaðan á hraða úlf alda
því ann ars verður sál in eft ir segja ar ab ar
í eyðimörk skyrtu þinn ar
(sem minn ir á hand klæði)
er ég týnd í sveit milli sanda
of ná lægt
til að geta aðskilið
jörð og skinn
svo ég skauta bara hér
þar til vor ar
„Þegar fólk er
alveg í lausu lofti
skapast svo mikil orka
Mynd Sigtryggur Ari
Kristján guðjónsson
kristjan@dv.is
Hrafninn og rjúpan
- þjóðleg og falleg gjöf
Graf.is - sími: 571 7808 / Lilja Boutique hf. - 18 rauðar rósir, Kópavogi
graf.is/design