Fréttablaðið - 11.01.2018, Blaðsíða 48

Þegar svona stórt verk er valið á svið er það mikil áskorun fyrir alla sem að því koma,“ segir Egill Heiðar Anton Jónsson, leikstjóri sýningarinnar
Himnaríki og helvíti sem frum-
sýnd er í Borgarleikhúsinu í kvöld.
Hún byggir á þríleik Jóns Kalmans
rithöfundar, Himnaríki og hel-
víti, Harmur englanna og Hjarta
mannsins. Bjarni Jónsson leikskáld
skrifaði leikgerðina og Jón Kalman
er líka búinn að vera með í ráðum,
að sögn Egils Heiðars. „Hér er búið
að eiga sér stað skemmtilegt sam-
tal um hvað gerist þegar fullkomið
verk, eins og þrílógían er, breytist
í annað listform, leikgerð, sem svo
breytist í sýningu. Ef við hugsum
okkur þetta sem heilaga þrenningu
þá er fórnarstallur í þeim öllum. Jón
þurfti að ganga í gegnum ritskoðun,
leikgerðin gerir það líka og leiksýn-
ingin. Titillinn á þriðja þætti hjá
okkur er Ein veröld verður að farast
svo önnur verði til. Það gerist alveg
við sköpun sýningar upp úr höf-
undarverki eins og þessu. Ýmislegt
í bókunum tekur á sig annað form
og við samþjöppunina falla út per-
sónur og staðir.“
Sýningin tekur fulla þrjá tíma
með tveimur hléum. „Höfundur-
inn lætur okkur kíkja hundrað ár
aftur í tímann til hinna ímynduðu
Vestfjarða sem hann býr til. Það er
kór hinna framliðnu sem stígur á
svið og fer að segja okkur nútíma-
fólkinu sögu sína. Sagan hverfist
um strák og það hvernig hann upp-
lifir heiminn. Þetta er raunasaga og
þroskasaga,“ segir Egill Heiðar og
lýsir uppsetningunni nánar. „Við
erum að leika okkur með að láta
verkið hreyfast milli þriggja forma,
frásagnar kórsins, sem þéttist og
verður að dramatík, leiknum senum
sem svo geta lyft sér upp í hið ljóð-
ræna. Tónlist og hljóðmynd er öll
lifandi gerð. Hjálmar H. Ragnarsson
stendur fyrir henni og Pétur Eggerts-
son og Sólrún Ylfa Ingimarsdóttir
spila. Orgelin voru hljóðfæri þessa
tíma, því náðum við í þau, ekki
bara til að spila tónlist heldur líka
til að skapa vind. Helga E. Sigurðar-
dóttir búningahönnuður hefur lagt
mikla rannsóknarvinnu á sig, við
að ná fram klæðnaði við hæfi, það
er meðal annars búið að framleiða
hér aldamótasjóstakka.“
Við erum stödd á stóra sviði
Borgarleikhússins. Ég hafði séð
fyrir mér að þar væru leiktjöld með
grýlukertum og snjósköflum en
þar er þá bara einn stór trékassi og
nokkur orgel. „Sjáðu til,“ segir leik-
stjórinn. „Hann Egill Ingibergsson
sér um leikmyndina og með honum
vinnur Þórarinn Blöndal mynd-
listarmaður. Þeir eru búnir að vera
niðri í dýflissu leikhússins að teikna
ofboðslega fallegar kolateikningar,
sex til átta þúsund talsins, listaverk
sem eru notuð sem leiktjöld og færa
okkur inn í þennan vestfirska heim
sem sýningin gerist í.“
Leikhópurinn er líka hæfileika-
ríkur og vinnur af miklum heilind-
um gagnvart höfundinum, að sögn
Egils Heiðars. „Það er leikhópurinn
sem myndar kórinn og klofnar svo
niður í persónur sem leika ólík hlut-
verk,“ útskýrir hann. En hvernig
skyldi honum hafa gengið að finna
leikara í hlutverk stráksins, aðalper-
sónu verksins?
„Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi
að fá að kenna við leiklistardeild
Listaháskólans og þar kynntist ég
Þuríði Blæ Jóhannsdóttur. Þegar
ákveðið var að ráðast í það þrek-
virki að leikgera þessar bækur datt
mér Þuríður Blær í hug. Í sögunni er
talað um hversu sérstakur drengur-
inn sé og öðruvísi en flestir, hann
er kominn af draumum, hann er
kominn af himni, hann er skáld-
legur, hann hefur einhvers konar
ofurnæmi og skynjar tvo heima
samtímis, hinn raunverulega heim
og heiminn fyrir handan. Því það er
gríðarleg draugasaga í öllum þessum
bókum, enda eru þeir í raun fram-
liðnir sem segja söguna og strákur-
inn er að kljást við draug Bárðar,
Ástu draug og svo framvegis. Þetta
er svolítið sérstakur frásagnarmáti.
Strákurinn er ekki gerandi, heldur
upplifir hann heiminn og í gegnum
hann upplifum við heiminn. Til
þess þarf leikara sem hefur ákveðið
gegnsæi og því býr Þuríður Blær yfir
– fallegu gegnsæi.“
Búningum og myndum sem heyra
Himnaríki og helvíti til verður
komið fyrir í anddyri leikhúss-
ins. „Það er svo mikið handverk í
kringum þessa leiksýningu, mörg
handtök. Það er svolítið gaman
vegna þess að í bókunum er einmitt
talað um að það hafi þurft svo mörg
handtök áður fyrr, bara til að lifa af.
Við vorum allt í einu komin í sama
pakka,“ segir Egill Heiðar.
Bækur Jóns Kalman, sem leik-
ritið er unnið úr, eru gefnar út á
árunum 2007, 2009 og 2011 sem
voru umbrotatímar í íslensku sam-
félagi. „Jón Kalman var duglegur
að skrifa í blöð og var aktífur sam-
félagsrýnandi,“ rifjar Egill Heiðar
upp og  segir skilning á því  hver
við séum eiga að ljúkast upp fyrir
leikhúsgestum. Tekur líka fram að
mikil  kvennasaga  sé í bókunum.
„Við kynnumst Geirþrúði, Helgu,
Andreu, Salvöru, Ragnheiði og Álf-
heiði. Auðvitað sterkum körlum
líka, enda karlmennskan sjálf krufin
sem og hið karllæga vald. Í þessum
karllæga heimi eru konur sem ögra
þeim og það verða úr því gríðarleg
átök.“
Egill Heiðar er vissulega með stórt
verkefni milli handanna. „Maður er
með raunasögu, pólitískan þriller og
ofboðslega valdabaráttu. En þó fyrst
og fremst sögu af fólki og lífsbaráttu
þess í heimi sem er svo harður að
allt sem er mjúkt deyr. Húmor? Já,
mikinn húmor. Jón nær svo fallega
utan um þjóðarsálina og persónurn-
ar sem við erum og þekkjum að það
verður til sterk tragikómedía. Hún
er besta formið af tragedíum.“
Hann er kominn af draumum, kominn af himni
Með sýningunni Himnaríki og helvíti gefur Borgarleikhúsið fólki nýtt færi á að upplifa hinn ríka hugar-
heim sem Jón Kalman skapaði í Vestfjarðabókunum. Egill Heiðar leikstjóri lýsir glímunni við verkið.
„Hér er búið að eiga sér stað skemmtilegt samtal um hvað gerist þegar fullkomið verk, eins og þrílógían er, breytist í annað listform,“ segir Egill Heiðar um Himnaríki og helvíti. Fréttablaðið/anton brink
Leikarahópurinn
í Himnaríki
og helvíti
bergur Þór ingólfsson
birna rún Eiríksdóttir
björn Stefánsson
Hannes Óli Ágústsson
Haraldur ari Stefánsson
katla Margrét Þorgeirsdóttir
Margrét Vilhjálmsdóttir
Sigrún Edda björnsdóttir
Valur Freyr Einarsson
Þuríður blær Jóhannsdóttir
Gunnþóra
Gunnarsdóttir
gun@frettabladid.is
1 1 . j a n ú a r 2 0 1 8 F I M M T U D a G U r32 M e n n I n G ∙ F r É T T a B L a ð I ð
menning
1
1
-0
1
-2
0
1
8
0
4
:3
8
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
E
B
6
-D
5
7
0
1
E
B
6
-D
4
3
4
1
E
B
6
-D
2
F
8
1
E
B
6
-D
1
B
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
6
4
s
_
1
0
_
1
_
2
0
1
8
C
M
Y
K