Morgunblaðið - 12.08.2017, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Freistingin tilfor-sjárhyggju
gerir iðulega vart
við sig þegar sest
er í valdastóla og virðist furðu-
oft litlu skipta hvaðan valdhaf-
inn kemur af hinu pólitíska lit-
rófi. Almenningur hættir í
augum hans að vera þess um-
kominn að vera eigin gæfu
smiður, það þarf að hafa vit fyr-
ir honum, stýra honum og fá
hann til að hegða sér eins og
honum er fyrir bestu.
Þessi stýring tekur á sig
ýmsar myndir, en algengast er
að hún birtist í skattlagningu.
Þegar yfirvöldum þykir syk-
urneysla keyra um þverbak er
lagður á sykurskattur. Sér-
stakir skattar eru lagðir á
áfengi og tóbak. Áfengisgjaldið
er þeirrar sérstöku náttúru að
það fer eftir áfengismagni
drykkjarins, ekki verðmæti.
Ódýrasta rauðvínið í Ríkinu
kostar um 1.300 krónur og hef-
ur þá kostað um 380 krónur
hingað komið fyrir skatt.
Álagningin er rúmlega 240%.
Eitt dýrasta rauðvínið í sömu
verslun kostar tæpar 120 þús-
und krónur og hefur þá kostað
107 þúsund krónur með flutn-
ingskostnaði fyrir skatt. Álagn-
ingin er rétt rúm 12%. Því getur
gjaldið margfaldað verð á
ódýru víni en reynst smávægi-
legt ef um rándýrt vín er að
ræða. Virðist því sem frekar
eigi að fæla hina efnaminni frá
drykkjuskap en hina efnameiri.
En þetta er útúrdúr og hon-
um er síst ætlað að gera lítið úr
því gríðarlega tjóni, sem áfengi
veldur í samfélaginu á ári
hverju.
Í Morgunblaðinu í gær er
fjallað um einhverjar hressileg-
ustu stýringarálögur íslenskra
stjórnmálamanna í nokkurn
tíma og sýnir að þeim er mest í
mun að stýra kjósendum þegar
þeir sitja undir stýri.
Í fjármálaráðherratíð Stein-
gríms J. Sigfússonar var for-
sendum vörugjalds á ökutæki
breytt og miðað við koltvísýr-
ingslosun. Vörugjöldin voru há
fyrir, en þetta varð til þess að
algengir bílar hækkuðu talsvert
í verði. Mest hækkaði vöru-
gjaldið á þá bíla, sem losa mest-
an koltvísýring. Í efsta flokki
eru bílar, sem losa yfir 250 g af
CO2 á hvern ekinn km. Þar er
gjaldið 65%. Eftir að vörugjald-
inu hefur verið bætt við leggst á
24% virðisaukaskattur.
Það þýðir að ríkið tekur til
sín meira en bíllinn kostar með
flutningsgjöldum til landsins. Í
fréttaskýringunni í Morg-
unblaðinu í gær er tekið dæmi
um jeppa, sem kostaði fimm
milljónir króna hingað kominn
með aðflutningsgjöldum. Þegar
vörugjaldi og vsk. hefði verið
bætt við væri verðið komið upp
í 10,2 milljónir
króna. Þetta er að
vísu mun minna í
prósentum talið en
lagðist á vín-
flöskuna, sem áður var nefnd,
en engu að síður nokkuð ríflegt.
Það er mikill munur á því að
borga fimm og tíu milljónir fyr-
ir bíl og full ástæða til að velta
fyrir sér sanngirni þessarar
neyslustýringar. Sumir þurfa
einfaldlega stóra bíla, hvað sem
allri neyslustýringu líður. Bíl-
greinasambandið hefur bent á
að stórfjölskyldum og verktök-
um og bændum sé refsað með
henni.
Margt gott er um það að
segja að skipta yfir í hreint
eldsneyti og þurfa ekki að verja
gjaldeyri í að kaupa olíu. Svo
virðist sem nú sé kominn veru-
legur skriður á slík umskipti í
ökutækjum. Í nýjasta tölublaði
vikuritsins The Economist er
fjallað um andlát sprengihrey-
filsins. Í leiðara blaðsins segir
að sprengihreyfillinn hafi
breytt heiminum, en nú séu
dagar hans taldir og örar fram-
farir í rafgeymatækni muni
greiða götuna fyrir innreið raf-
mótorsins. Honum mun fylgja
mun minni mengun en sprengi-
hreyflinum, jafnvel þar sem
rafmagn til að hlaða hann er
framleitt með jarðefnaelds-
neyti.
Menn greinir á um hvenær
eftirspurnin eftir olíu muni ná
hámarki. Sumir segja að það
gerist eftir tíu ár, aðrir fyrr.
Þeim ríkjum fer fjölgandi,
sem hafa ákveðið að hætt verði
að selja bensín- og dísilbíla.
Bretar og Frakkar miða við ár-
ið 2040.
Það bendir því margt til þess
að hafin sé þróun, sem ekki
verði snúið við. Breytingarnar
blasa einnig við í sýning-
arsölum bílaumboða. Framboð
á rafmagnsbílum hefur snar-
aukist og það hefur drægni
þeirra einnig gert.
Yfirgengileg skattheimta
mun ekki verða örlagavaldur í
þeirri breytingu hér á landi.
Það er hins vegar spurning
hvað ríkið ætlar að gera þegar
breytingarnar eiga sér stað.
Tekjur ríkissjóðs af ökutækjum
voru í fyrra rúmlega 44 millj-
arðar. Þar af voru vöru- eða los-
unargjöldin 8,5 milljarðar.
Restin var að langmestu leyti
ýmiss konar álögur á olíu. Það
verða góð ráð dýr þegar þessir
tekjustofnar skreppa saman og
jafnvel hverfa.
En eitt mega stjórnmála-
menn hafa í huga þegar for-
sjárhyggjufreistingin læðist að
þeim. Það er eitt að umbuna
þeim, sem nýta sér nýja tækni,
og flýta fyrir innreið hennar
með því að fella niður gjöld.
Annað er að keyra skattheimtu
fram úr öllu hófi.
Þörfin til að hafa vit
fyrir almenningi}Forsjárhyggjufreistingin
J
óna Sólveig Elínardóttir, varafor-
maður valdaklúbbs sem kallar sig
Viðreisn, fer mikinn þessa dagana í
fjölmiðlum og reynir að afla sér vin-
sælda með því að ráðast síendurtekið
á íslensku krónuna. Finnur hún gjaldmiðlinum
allt til foráttu og í grein sem hún birti á op-
inberum vettvangi kennir hún krónunni um sí-
endurteknar gengisfellingar, tilheyrandi kjara-
skerðingu fyrir almenning, öfgakenndar
gengissveiflur, óðaverðbólgu, kreppur og jafn-
vel hrun. Má miðað við heiftina telja furðulegt
að varaformaðurinn kenni ekki krónunni einnig
um hvarf síldarinnar 1969 og að netbólan skyldi
springa um aldamótin. Slíkt er hugmyndaflug
varaformannsins að fátt virðist krónunni óvið-
komandi og skiptir þá engu þótt sprenglærðir
hagfræðingar hafi fyrir löngu útskýrt að þau
efnahagslegu áföll sem gengið hafa yfir þjóðina eins og
aðrar má sjaldnast og í minnstum mæli rekja til þess
hvaða gjaldmiðil hún notast við. Ráða þar aðrir kraftar
sem meðal annars tengjast breytingum á náttúrufari en
einnig utanaðkomandi ógnarkraftar sem eðlilega herja á
lítið hagkerfi í alþjóðavæddu viðskiptaumhverfi.
Þá virðist varaformaður valdaklúbbsins, sem farinn er
að ókyrrast vegna ítrekað lélegrar útkomu í skoðana-
könnunum, detta í djúpa holu þegar hún fer að tala um
húsnæðikostnað á Íslandi og hversu ömurlega krónan hafi
leikið íslensk heimili. Bendir hún síendurtekið á að íslensk
heimili greiði hærri vexti af sínum húsnæðislánum en
dönsk. Hefur hún gert það, jafnvel þótt bent
hafi verið á það margsinnis að skuldir danskra
heimila eru miklum mun hærri en hér og miklu
hærra hlutfall ráðstöfunartekna þeirra fer í
húsnæði en hér á landi. Nú síðast benti grein-
ingardeild Arion banka á að fjölskylda í Kaup-
mannahöfn, sem ætlar að koma sér upp 140
fermetra íbúð þar, þarf að greiða yfir 50% af
heildarráðstöfunartekjum sínum í húsnæð-
iskostnað en að samkvæmt OECD teljist hús-
næðiskostnaður verulega íþyngjandi ef hlut-
fallið fer yfir 40%.
Þá virðist það einnig hafa farið framhjá
varaformanninum, sem margsinnis hefur verið
bent á, og fyrrnefndur banki gerir einnig, að
lægri vextir leiða alla jafna til hærra húsnæð-
isverðs. Er Viðreisn að kalla eftir því að gripið
verði til aðgerða sem leiða munu til stórfelldra
hækkana á húsnæðisverði? Telur varaformaðurinn að það
komi íslenskum heimilum almennt til góða? Hvað ætli
unga fólkinu sem er að reyna að komast inn á húsnæð-
ismarkaðinn finnist um slíkar tillögur?
Ekki er hægt að banna varaformanninum að hafa fyrr-
nefndar skoðanir á krónunni þótt rétt sé að benda henni
að að þær valda því að meiri ástæða til að hafa áhyggjur af
gengi Viðreisnar en íslensku krónunnar. Hitt er þó rétt að
benda henni á, að það er ljótur siður að segja ósatt. Þannig
hefur hún haldið því fram að undanförnu að verðtryggðir
vextir hér á landi séu um 5% en staðreyndin er sú að þeir
eru í flestum tilvikum á bilinu 3-3,5%. ses@mbl.is
Stefán Einar
Stefánsson
Pistill
Ömurlegur popúlismi varaformanns
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Erna Ýr Öldudóttir
ernayr@mbl.is
Gríðarlegt matvælahneyksliskekur nú Evrópu eftir aðupp komst um eitrið fípró-níl í miklu magni af
hænsnum og eggjum þar.
Mengunin komst í matvæla-
framleiðslu í Hollandi, sem er einn
umsvifamesti framleiðandi eggja í
Evrópu. Egg menguð af fípróníl er
nú að finna víða um Evrópu og allt
austur til Hong Kong.
Milljónir eggja hafa verið fjar-
lægðar úr verslunum í Belgíu, Hol-
landi og Þýskalandi, en í Bretlandi,
Frakklandi, Svíþjóð, Danmörku og
Sviss hafa einnig fundist menguð
egg. Í Bretlandi var í fyrstu talið að
um 21 þúsund menguð egg hefðu
borist þangað, en sú tala hefur nú
verið hækkuð upp í 700 þúsund.
Danskir fjölmiðlar greindu frá því að
um 20 tonn af fíprónílmenguðum
eggjum hefðu verið seld þar.
MAST er að athuga málið
Morgunblaðið hafði samband
við Matvælastofnun ríkisins
(MAST), Heilbrigðiseftirlit Reykja-
víkur og Heilbrigðiseftirlit Hafn-
arfjarðar og Kópavogssvæðis til að
kanna hvort þessir eftirlitsaðilar
væru að kanna málið hérlendis í
byrjun vikunnar, þar sem mikið
magn af bakstursdeigi og eggja-
afurðum eins og eggjahvítum og
eggjadufti er flutt til landsins frá
Evrópu. Um miðja vikuna gaf
MAST síðan út tilkynningu á vef sín-
um þar sem fram kemur að stofn-
unin sé nú að athuga málið í sam-
vinnu við Heilbrigðiseftirlit
Reykjavíkur, en málið virðist nú
vera að vinda mjög upp á sig erlend-
is.
Í tilkynningunni segir m.a.:
„Heil egg á markaði hérlendis eru af
íslenskum uppruna. Unnar eggja-
afurðir, t.d. gerilsneyddar eggja-
rauður, eggjahvítur og eggjaduft
eru fluttar til landsins og samkvæmt
athugun Matvælastofnunar eru þær
upprunnar í Bretlandi, Danmörku,
Hollandi og Þýskalandi. Ekki hafa
borist tilkynningar frá Evrópska
viðvörunarkerfinu (RASFF) um að
menguðum eggjaafurðum hafi verið
dreift til landsins.“
Eitrið uppgötvaðist á hol-
lenskum hænsnum og hefur um 180
hænsnabúum, sem framleiða um
milljón egg á viku, verið lokað tíma-
bundið á meðan frekari prófanir eru
gerðar. Talið er að fípróníl hafi verið
notað af bændum til að vinna á lús
sem skaðar egg varphæna.
Glæpsamlegt
Málið varð fyrst opinbert í lok
júlí. Fljótlega eftir það voru egg
fjarlægð úr hillum í kjörbúðum í
Hollandi, Þýskalandi og víðar, en
það heldur áfram að vinda upp á sig.
Belgísk stjórnvöld voru gagn-
rýnd harðlega þegar fram kom að
þau vissu um fíprónílmengunina í
byrjun júní en tilkynntu ekki um
hana til framkvæmdastjórnar Evr-
ópusambandsins fyrr en í lok júlí.
Belgíski landbúnaðarráðherr-
ann hefur á móti sakað hollensk
stjórnvöld um að vita af vandanum
síðan í nóvember árið 2016, en þau
vísa ásökununum á bug.
Þýski landbúnaðarráðherrann
hefur kallað málið „glæpsamlegt“.
Málið er rannsakað sem saka-
mál í Belgíu og Hollandi, þar sem at-
hyglin beinist helst að tveimur fyr-
irtækjum, Poultry Vision,
meindýraeyði í Belgíu, sem er talinn
hafa selt meðferðina til Chickfriend,
hollensks aðila tekur að sér að
hreinsa kjúklingabú af óværu. Hol-
lenska lögreglan hefur nú handtekið
tvo menn í tengslum við málið.
Eggjahneyksli í Evr-
ópu vindur upp á sig
AFP
Eggjaskandall Grunlausir neytendur í Evrópu hafa borðað menguð egg.
Fipronil er eitur notað til að aflúsa gæludýr eins og hunda og ketti. Það er
einnig árangursríkt við að meðhöndla rauðmítla, sem oft finnast á ali-
fuglum eins og t.d. hænsnum. Ekki er leyfilegt innan Evrópusambandsins
(ESB) að nota efnið í eða nálægt matvælaframleiðslu.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) segir að fipronil sé „í með-
allagi eitrað“ mannfólki ef það er borðað í miklu magni og geti haft
hættuleg áhrif á nýru, lifur og skjaldkirtil. Eitrið getur einnig valdið
ógleði, uppköstum, kviðverkjum, sundli og krampaköstum en áhrif þess
eru þó afturkræf. Engar vísbendingar eru ennþá um að eitrið hafi skaðað
heilsu manna í tengslum við þetta mál.
Hvað er fipronil?
EITUR FANNST Í EGGJUM OG HÆNSNUM Í EVRÓPU