Myndmál - 01.10.1983, Side 16

Kim Anderson og Janos Hersko í Andra Dansen.
staklega þeir ungu og óreyndu, geta ekki lært
að nýta skynsamlega það fjármagn sem þeir
hafa aðgang að, skrifa handrit sem falla að
skynsamlegum fjárhagsáætlunum og sérstak-
lega að hafa þau ekki of löng (80 mínútna
mynd ætti að vera um helmingi ódýrari í
framleiðslu en 120 minútna mynd, en ekki
endilega lakari að gæðum) þá munu þeir
sennilega aldrei koma til með að standa fyrir
aftan myndavél“.
ef maður ætli að taka mynd og ná sæmilegum
árangri, þá þurfi maður hlutfall á borð við
1:12 eða 1:15. Ég er ekki endilega að segja að
það þurfi að vera þannig en við gengum útfrá
þessu. Svo kostar allt eitthvað hjá Svíum en
hér hefur fólk verið reiðubúið að hjálpa kvik-
myndagerðarmönnum mjög ódýrt eða jafn-
vel gratis eftir því sem mér skilst af kollegum
mínum“.
EMdhægt...
Annar Dans var gerður fyrir 2,8 milljónir
sænskra króna sem samsvarar um 10 milljón-
um íslenskra. ,,Hún þótti alveg fáránlega
ódýr, séffarnir á Institutinu töldu að þetta
væri lygi, það væri bara ekki hægt að gera
mynd fyrir þennan pening" segir Lárus. En
hvernig stendur á því að Svíum finnst það
smápeningur að gera Annan Dans fyrir 10
milljónir meðan okkur íslendingum finnst
feikna mikið að gera Atómstöðina fyrir litlu
meiri upphæð, mynd sem er margfalt stærri í
sniðum? Lárust útskýrir málið. „T.d. eru það
launin. Þau eru almennt hærri í Svíþjóð.
Tækjaleigaer vísast dýrari þar líka. Svo er því
þannig farið hér á landi að þessi gamla kvik-
myndahefð sem Sviar eiga, er ekki fyrir hendi
hjá okkur. í Svíþjóð þykir einfaldlega þurfa
ákveðinn lágmarksmannskap til að gera
mynd og það er í rauninni alveg rétt, maður
þarf ákveðinn mannafla til að vera við svona
upptöku ef vel á að vera. Við vorum með ca.
16—17 manna starfslið sem þætti allmikið
hér, það eru kannski myndir eins og Útlaginn
og nú Atómstöðin sem notað hafa slíkan
fjölda. Þetta hefur náttúrlega mikið að segja.
Plús það að hér hafa menn verið að rembast
við að skjóta filmuna i miklu lægra hlutfalli,
allt niður í 1:3, en í Svíþjóð er litið svo á að
Svíahahió
Hvað segir Lárus um tilhneigingu sumra
landa sinna að líta á Svíþjóð og allt sem það
stendur fyrir, sem óalandi og óferjandi?
„Þetta er afar sérstætt fyrirbrigði. Þetta
fólk hefur verið afar iðið við að birta viðhorf
sín á prenti en ég tel nú að þetta sé ekki alveg
jafn útbreitt og það fær hlutfallslega mikla
prentsvertu i blöðunum. Ef maður myndi
sleppa þvi að greina af hvaða rótum þetta er
sprottið, þá er þetta bara eins og hvert annað
kynþáttahatur. Það er alveg sama hvað Svíar
segja eða gera eða hvað frá þeim kemur, það
er ekki bara allt Ieiðinlegt heldur beinlínis
mannskemmandi samkvæmt þessum mönn-
um. Að vissu leyti stendur Sviþjóð fyrir hálf
sósíalísku samfélagi, allavega hér á íslandi,
sem er mikill þyrnir í augum hægra fólks. Það
var svo einfalt að afgreiða Rússann og þá
þurfti að sverta þetta samfélag, sem var svona
sósíalísk lykt af, líka. Þessar vandamála-
myndir sem komu í kippum í kringum 1970,
eru Svíar að mestu hættir að framleiða fyrir
löngu, eins og aðrir. Þetta var hreyfing sem
gekk yfir Evrópu og kom svolítið seinna í
Bandarikjunum með myndum eins og
Kramer gegn Kramer. Svíarnir, og fleiri sem
gerðu þessar myndir, hugsuðu fyrst og fremst
um að ræða einhverja „intressant próblema-
tík“ eins og það var kallað en Kaninn passaði
sig hinsvegar á því að gera þessar myndir
skemmtilegar.
Ég segi fyrir mig að ég er búin að vera lengi
i Svíþjóð en ég hef ekki minnsta áhuga á að
búa þar. Ég kann miklu betur við íslensk
viðhorf og þar með þessa angurgapa,
Svíþjóðarhatarana, sem hluta af þvi
andrúmslofti sem er hér, sem er miklu líflegra
og meira skemmtilega geggjað heldur en í
Svíþjóð. Svo höfum við náttúrulega fengið
okkar skammt af bandarískum myndum vel
útilátinn og hann jafnvel aukinn. Ég veit
allavega um fólk sem staðhæfir að hér áður
fyrr hafi verið miklu meira um franskar,
ítalskar, þýskar og annarra þjóða myndir en
er nú. Við íslendingar höfum kannski orðið
fyrir hvað mestum áhrifum því við höfum
ekki haft innlenda kvikmyndagerð til að vega
uppá móti. Bandarískar myndir eru alveg
jafn algengar í Svíþjóð og hér en þeir hafa þó
alltaf átt mótvægi, sína eigin kvikmyndagerð
sem ekki hefur beinlínis reynt að feta bandar-
ískar slóðir. Síðan lendir sænsk kvikmynda-
framleiðsla, ásamt þeirri dönsku og fleiri
þjóða, i vissum ógöngum og þarf að vinna sig
útúr þeim með því að taka upp ýmis sjónar-
mið sem Bandaríkjamenn hafa alltaf haft í
huga, eins og t.d. að myndirnar seljist. Þetta
hefur verið hugsað of lítið um og um leið
gefinn skítur í hvort áhorfandanum leiðist
eða ekki.
En það sem ekki síður hefur tekið vindinn
úr sænskri kvikmyndagerð og fleiri landa, er
þessi teoría sem komið hefur upp í kringum
menn eins og Bergmann o.fl. Þ.e.a.s. enginn
þykir maður með mönnum nema hann bæði
skrifi handritið og leikstýri. Út úr því hefur
æði oft komið bragðdauf súpa því það er
afskaplega fátítt að menn geri hvort tveggja
sómasamlega. í Bandaríkjunum og hjá öllum
stórum kvikmyndaþjóðum hefur þetta aldrei
farið svona illa. Þar eru hjarðir af góðum
handritaskrifurum sem gera ekkert annað,
þetta er bara þeirra atvinna. Þessir stóru kvik-
16 MYNDMÁL