Land & synir - 01.04.2002, Page 6

Einar Þór Gunnlaugsson kvikmynda-
gerðarmaður tók nýlega masterspróf frá
City University Business School í London
þar sem hann nam við hina svokölluðu
“Arts Policy and Management” deild. Einar
Þór hefur birt úrdrátt úr mastersritgerð
sinni á vefSÍK, www.producers.is, þar sem
reifaðar eru ýmsar hugmyndir um nýja
nálgun varðandi fjármögnun íslenskrar
kvikmyndagerðar. Ritgerðin, sem ber heitið
“Film Policy in Iceland”, er yftrgripsmikil og
freistar þess að varpa Ijósi á stöðu fár-
mögnunar íslenskrar kvikmyndagerðar og
samhengi hennar við fármögnun hinnar
evrópsku. Fyrsti kaflinn er sögulegt yfirlit
myndasjóðs vera forsendu frekari þróunar
íslenskar kvikmyndagerðar en.leggur jafn-
framt til að veittur verði skattaafsláttur og
að opinberir aðilar, sem og aðrir fárfestar,
komi að rekstri kvihnyndafyrirtœkja með
hlutafiárframlögum, sem gera myndu
auknar kröfur um aga, formfestu, fagleg
vinnubrögð og markaðssjónarmið í verk-
efnavali. Einar Þór leggur mun afdráttar-
lausari áherslu á lögmál frjálsrar sam-
keppni, hann villfá inn fiárfestingar einka-
geirans, bceði hér heima og erlendis, breyta
aðkomu ríkisins að fiármögnun kvikmynda
með því að leggja niður styrki og taka upp
áhcettulán, fá banka og fiármálastofnanir
“Auknir styrkir laga ekki neitt”
Spjall við EinarÞór Gunnlaugsson um þœr breytingar sem hann vill
gera ájjármögnun íslenskrar kvikmyndagerðar
þar semfarið er yfir stöðu mála hjá okkur
og í nágrannalöndunum; annar kaflinn
fiallar um alþjóðavceðinguna og togstreit-
una milli markaðsafla og sjóðafiármögn-
unar; þriðji kaflinn fer betur í eðli mismun-
andi fiármögnunar evrópskra kvikmynda;
fiórði kaflinn er greiningá ástandinu heima
fyrir með tilliti til listrœns frelsis, markaðs-
hugsunar og skorts á samkeppni um fiár-
mögnun; ífimmta kafla er að finna tillögur
Einars um úrbœtur þar sem lögð er áhersla
á að stjórnvöld, bankar og aðrir fiármögn-
unaraðilar freisti þess að auka þekkingu
sína á fiármögnun kvikmynda og beini
áherslum sínum í átt að markaðslegri
nálgun; sjötti kaflinn er svo samantekt og
yfirlit.
Áhersla á lögmál frjálsrar samkeppni
Ritgerð Einars er ein yfirgripsmesta tilraun
sem gerð hefur verið til að kortleggja
íslenska kvikmyndagerð með tilliti tilfiár-
mögnunar, menningarstefnu stjórnvalda og
alþjóðlegra strauma. Helst májafna henni
við skýrslu Aflvaka hf, “Kvikmyndaiðnað-
urinn á íslandi” sem kom út 1998 og byggt
var á að nokkru leyti þegar samkomulagi
var gert undir lok þess árs um eflingu Kvik-
myndasjóðs í áföngum. Báðar ritsmíðarnar
leggja áherslu á horfa verði útfyrir land-
steinanna efíslensk kvikmyndagerð eigi að
vaxa og dafna. Nokkur áherslumunur er þó
sjáanlegur. Aflvaki telur eflingu Kvik-
til að spila stcerri rullu og þannig hjálpa
kvikmyndageiranum til að hjálpa sér sjálf-
um, efsvo má að orði komast. Helstu rök
hans eru að þannig muni geirinn innan-
lands verða miklu sveigjanlegri ogfljótari
að laga sig að hinum sífelldu breytingum á
alþjóðlegum markaði. Að mati Einars er
hugmyndaleg endurnýjun í algjöru lág-
marki vegna þess að speni ríkisins geri
menn vcerukcera, stöðnun svífi yfir vötnum.
Breytt menningarpólitík
Þessar hugmyndir eru hluti þeirrar
umrceðu sem staðið hefur um árabil í
Evrópu um nauðsynina á breyttri
menningarpólitík, frá miðstýringu
velmeinandi aðila á vegum ríkisins til
valddreifingar og aukinnar ábyrgðar þeirra
sem tilheyra lista- og menningargeiranum.
Hún hefur verið sérlega áberandi hvað
varðar kvikmynd-irnar enda er þcer oftast
allra lista að finna í kröppum dansi við þá
sem véla um peninga. Rauði þráður
þessarar umrceðu er sú löngun að sjá
evrópskan kvikmynda-iðnað, þ.m.t.
íslenskan, takast á við tílvist sína með
dýnamískari hcetti en raunin hefur verið og
eiga þannig meira erindi við samfélag sitt.
L&S spjallaði stuttlega við Einar Þór um
það semfyrir honum vakti með
ritgerðasmíðinni.
VIÐTAL: ÁSGRÍMUR SVERRISSON.
L&S: Hvers vegna velur þú aS skrifa um þetta
efni?
EÞG: Áhugi minn á þessu efni, það er menning,
listir og viðskipti, kviknaði þegar ég tók þátt í
alþjóðasamstarfi og á háskólaárum hér og á
Spáni fyrir margt löngu. Ég valdi kvikmynda-
gerðina því hún stendur mér næst, en ég var
líka að velta fyrir mér að skoða tónlistar- eða
myndlistargeirann betur. Ég verð að fá að koma
því að hér að mér finnst myndlist sem og tónlist
á íslandi, vera stórlega vanmetin. Framlag
myndlistarmanna, í víðasta skilningi þess orðs,
til lista og menningar í heild og við að skapa
ímynd hins opinbera og fyrirtækja svo fátt eitt
sé nefnt, á skilið að fá meiri athygli og
umfjöllun en raunin er. En semsagt, ef kvik-
myndagerðarmenn og stjórnvöld bera gæfu til
að nálgast þessa grein í framtíðinni með bæði
alþjóðlegri og viðskiptalegri vinnubrögðum, þá
gæti það brotið ísinn fyrir endurskilgreiningu á
öllu styrkjakerfi á íslandi. Og þegar ég fékk
tækifæri til að stúdera þetta í akademísku
umhverfi þá gerði ég það.
L&S: Hversvegna þarf að gera breytingar að þínu
mati?
EÞG: Þau viðhorf hafa lengi verið ríkjandi að
menning og listir eigi að fjármagnast af opin-
beru fé líkt og heilsugæsla, menntun, löggæsla
o.þ.h. Hinsvegar hefur krafan um einkavæð-
ingu orðið sífellt meira áberandi á undan-
förnum árum því hún leiði til betri nýtingar
fjármuna og hagkvæmari rekstrar. Þessi ritsmíð
mín er innlegg í þá umræðu. Að mínu mati er
hlutverk ríkisins fyrst og fremst að tryggja
stöðugleika og leikreglur fyrir samkeppni, en í
lista- og menningargeirann liggur vandinn
kannski helst í því hvernig meta á menningar-
verðmæti. Ég tel að áhrifa markaðarins gæti of
lítið í þessum efnum, sérstaklega þegar um
kvikmyndir er að ræða, en með áhrifum
markaðarins á ég sérstaklega við samkeppnina,
því þeir sem eiga í samkeppni eru alltaf að
hagræða og láta sér detta eitthvað í hug.
L&S: Telur þú að ríkið eigi þá að draga sig
algerlega útúr fiármögnun kvikmyndagerðar?
EÞG: Nei, en ég vil víkka út umræðuna og er þá
strangt til tekið að tala um tvær tegundir
kvikmynda. Annarsvegar myndir sem flokkast
sem “menningarlegar afurðir” og hinsvegar
myndir sem miða að því að afla tekna og halda
uppi iðnaði. Hvar sú lína skuli dregin er ekki
einfalt að svara, en okkar hlutverk er engu að
síður að leita þess. Varðandi menningarlega
þáttinn ættum við að ganga út frá fjórum
meginþáttum þegar við metum verkefni. í
fyrsta lagi þátttöku, að íslendingar t.d. taki þátt
í alþjóðlegu samstarfi; í öðru lagi sjálfsímynd,
að verkefni efli sjálfsímynd okkar og sjálfstæði;
í þriðja lagi íjölbreytni, að við tökumst á við
fjölbreytileika þjóðlífsins með tilliti til stétta,
landssvæða, kynja og innflytjenda og í fjórða
6 LAND&SYNIR