Land & synir - 01.02.2003, Qupperneq 16

Þakkarræða Magnúsar Magnússonar við afhendingu
heiðursverðlauna íslensku kvikmynda- og
sjónvarpsakademíunnar á Edduverðlaunahátíðinni 10.
nóvember 2002:
Ævintýraferðir hugans
Forseti íslands, menntamálaráðherra, virðulega samkoma -
kæru landan Nú dugar ekki nema að reyna að beygja rétt og gæta
að sérhljóðum...
Ég þakka hjartanlega þessa miklu vegsemd, sem flýgur hér upp
í fangið á mér, íslendingi að utan, og það frá kollegum og sam-
herjum hér heima. Ég er einlægur aðdáandi íslenskrar kvikmynda-
gerðar, og afar hreykinn af því að standa hér, með svona glæsi-
lega viðurkenningu; - en tilefnið kemur mér líka svolítið úr
jafnvægi.
Enginn veit í raun hvernig
Garðari Hólm í Brekkukots-
annáli Laxness var innan-
brjósts, þegar hann kom heim
til að “troða upp” og syngja í
Gúðmúnsensbúð og það hafði
lengi flogið fyrir í bænum að
hann væri héiimsfrægur óperu-
söngvari, Þótt'hann virtist á
yfirborðinu jafnán léttúðugur,
hlýtur hann að hafa verið meir
en lítið taugaóstyrkur; hann
var alveg komin í steik. Og
hið sama, get ég fullvissað
ykkur um, gildir um mig ein-
mitt núna.
Ég hef verið ótrúlega
heppinn í lífinu: heppinn í vali
mínu á lífsstíl og ævistarfi í blaðamennsku og sjónvarpi; heppinn
að eignast alltaf bestu vinina; heppinn að geta helgað mig
ævintýraferðum hugans, leit að meiri þekkingu og nýjustu
upplýsingum - og miðlað þeim til annarra; heppinn, fyrst og
fremst, að hafa verið fæddur íslenskur og alinn upp sem
íslendingur.
Að vera íslendingur hefur gefið mér þau forréttindi að óðlast
innsýn í sérstæðan menningar- og náttúruarf stærstu smáþjóðar
heimsins - ‘the biggest little country in the world', eins og ég
kalla það á ensku. Þannig eignaðist ég hlutdeild þessum einstaka
listaarfi íslands, sem ég hef endalaust reynt að þýða og túlka á
erlendu tungumáli: (slendingasögurnar með öllum þessum lýsandi
söguminjum í sjálfu landslaginu; skáldsögur Halldórs Laxness,
sem mér þykir vænna um en ég get sagt í orðum; og hina ólgandi
listsköpun og alheimsviðskiptakynningar sem eru eins og eldgos
og hafa verið svo einkennandi fyrir þessa rúmu hálfu öld sem við
höfum verið sjálfstæð þjóð. í starfsvali mínu sem ‘professional
lcelander’ - “íslendingur að atvinnu", einsog ég er kallaður í
Bretlandi - var mér það gefið að tala, hátt og skýrt og oft, um
þessa þjóð á ystu nöf í norðri, sem er mér svo óendanlega kær.
Og svo stend ég nú hér. Kominn heim enn á ný.
Heiðursverðlaun af þessu tagi snúast raunverulega um það, að
tóra nógu lengi til að hljóta þau. En hvað er það að lifa af? Að
hvert og eitt okkar haldi velli? Að þjóð haldi velli? Svarið við
þeirri spurningu finnst mér felast í orðum Hávamála:
Deyr fé, deyja frændr,
deyr sjálfur hiö sama,-
en oröstír deyr aldregi
hveim er sér góðan getr.
Kæru vinir: ég þakka íslensku kvikmynda- og sjónvarps-
akademíunni fyrir að veita mér þennan heiður og auka svo
rausnarlega þann orðstír sem við öll stöðugt þráum. Kærar þakkir.
Ávarp Tómasar Inga Olrich, menntamálaráðherra á
Edduverðlaunahátíðinni 10. nóvember 2002:
Sögumaður afguðs ndð
íslendingurinn og heimsborgarinn Magnús Magn-
ússon hefur lengi verið einn af þungaviktarmönnum (
bresku sjónvarpi. Hann er jafnframt einn af ötulustu
og mikilvirkustu fulltrúum íslands og íslenskrar
menningar í þessu heimsþorpi, sem sjónvarpið hefur
ekki síst átt þátt í að smíða.
Meðal frægra þátta Magnúsar Magnússonar ber
fyrst að nefna Mastermind spurningaþáttinn ( BBC,
sem Magnús stýrði í 25 ár. Af öðrum þekktum þáttum
Magnúsar má geta Króníku, vikulegs þáttar um sögu
og fornleifafræði, sem hann var upphafsmaður að og
hafði umsjón með allt til 1980. Það sama ár birtist
Magnús á skjá BBC með yfirgripsmikla þáttaröð um
sögu víkinganna. Um svipað leiti var sýnd þáttaröðin
“Goðsagnir í lifanda lífi”. Fleiri þáttaraðir um sögu og
fornleifafræði hefur Magnús gert, svo sem þætti um
fornleifar í Landinu helga.
Sem sjónvarpsmaður hefur Magnús afburðahæfileika: Hann býr
yfir mikilli þekkingu á viðfangsefninu og næmum skilningi á aðal-
atriðum; hann er sögumaður af guðs náð, búinn persónutöfrum
sem enginn stenst. Þannig hefur Magnúsi tekist að gera fræða-
grúsk um fortíðina að heillandi dagskrárefni í sterkasta fjölmiðli
nútímans, sjónvarpinu.
Þótt þessi íslenski ríkisborgari hafi aðeins búið 9 mánuði á fs-
landi, hefur hann varið drjúgum hluta ævi sinnar í að fræða um-
heiminn um ísland. Hann hefur, auk sjónvarpsferils síns, verið af-
kastamikill rithöfundur og þýðandi, en meðal þess sem Magnús
hefur þýtt á ensku eru nokkrar íslendingasagna og verk Halldórs
Laxness. Magnús hefur því borið hróður íslands um víða veröld.
Magnús hefur verið sæmdur heiðursdoktorsnafnbót við sjö
skoska og enska háskóla; hann hefur hlotið fjölmargar aðrar
viðurkenningar fyrir störf sín, m.a. íslensku fálkaorðuna og heið-
ursriddaraorðu hins breska heimsveldisins árið 1989, en það er
æðsti heiður, sem erlendum ríkisborgara getur hlotnast á breskri
grundu.
Magnús Magnússon, sjónvarpsmaður og rithöfundur, fær
heiðursverðlaun íslensku kvikmynda- og sjónvarpsakademíunnar
árið 2002 fyrir mikið og farsælt starf sitt við dagskrárgerð fyrir
sjónvarp f tæp 40 ár.
Magnús Magnússon tekur við heiðursverðlaunum ÍKSA úr
hendi Tómasar Inga Oirích menntamáiaráðherra á Eddu-
verðlaununum 10. nóvember 2002. (ijósm. Jim Smart/Mbl.)