Feykir - 13.03.2014, Blaðsíða 7

10/2014 Feykir 7
Færir ró og frið í sál
fyrsta lóukvakið
Líkt og margir Skagfirðingar
hefur Jói mikið yndi af hestum
og var hann með hesta þar til
fyrir um fimm árum síðan. Jóa
er líka annt um aðrar skepnur.
„Það er sama hvar ég hef komið,
þá hafa hundar og kettir ævin-
lega verið komnir upp í fangið á
mér eftir smástund,“ segir hann.
Aðspurður um uppáhalds-
hestinn segist hann hafa haft
einna mestar mætur á hesti sem
honum var ráðlagt að lóga
ótömdum. „Hann var sendur á
tamningastöð og mér var sendur
hann aftur eftir nokkra daga
með boðum um að ég skyldi
skjóta hann á færi. En ég hef nú
alltaf verið þrár svo ég tók hann
og tamdi sjálfur og hann var mér
óskaplega traustur. En hann var
ekki nema fyrir mig einan, og
reyndar lítil börn, það var alveg
sama hvernig þau voru í
kringum hann. Þetta var
stórvitur hestur en okkur samdi
vel.“ Sjálfur fékkst Jói nokkuð
við tamningar sem ungur
maður og þá gaf hann sér alltaf
góðan tíma til að kynnast
hestunum áður en hann fór að
eiga nokkuð við þá. „Hestasálin
er ekkert ólík manns sálinni,“
segir hann.
Áttræður
með hrossastóð
yfir Sprengisand
Líkt og með Skagafjörðinn
reyndist Jóa ekki auðvelt að
skilja við hestana. „Ég ætlaði nú
að hætta með hestana þegar ég
fór suður en endurskoðaði þá
ákvörðun og var með þá fyrir
sunnan. Ég kom svo ríðandi
með þá yfir Sprengisand þegar
ég kom norður.“ Um þetta
ferðalag orti Jói m.a.:
Jói í viðtali við Feyki á dögunum. Mynd: KSE
Áfram ríð ég ótrauður.
Öllu hafna grandi.
Yndi er að vera áttræður
uppi á Sprengisandi.
Ekki þarf að ræða lengi við Jóa
til að átta sig á að hann er mikið
náttúrubarn. Landið og dýrin
eru honum hugleikin og hann
segist hvergi una sér betur en á
fjöllum. Meðan hann dvaldi
fyrir sunnan fór hann árlega í
vikulangar hestaferðir. „Það var
nú eiginlega eina fríið sem ég
tók mér. Það voru dásamlegir
tímar því að yfirleitt var ég
heppinn með veður og að
komast í fjallafrelsið með
góðum félögum, það var
stórkostlegt.“ Auk vísna sem
tengjast hestum og fjallafrelsi
eru göngur og réttir áberandi
þegar flett er í gegnum útgefinn
kveðskap Jóa og segist hann
áður fyrr hafa farið á heiðarnar,
bæði Hofsárrétt og Auðuns-
staðaheiði, sem útheimti fjög-
urra til fimm daga útivist á
fjöllum. Aðeins einu sinni hefur
Jói komið út fyrir landssteinana
og fór þá til Færeyja, ásamt kór
af Suðurlandinu, til að kveða
rímur og skoða sig um, og hafði
mikla ánægju af. Hann segist
ekki hafa gefið sér tíma til
frekari utanlandsferða og segir
erlendar stórborgir ekki heilla
sig, en gæti hugsað sér að skoða
Noreg eða Grænland.
Eins og getið var í upphafi er
Jói landþekktur hagyrðingur.
Hann telur sig hafa verið í
kringum tíu ára aldur þegar
hann fór að yrkja og telur
hæfileikann til að setja saman
vísur bæði meðfæddan og
lærðan. „Það var mikið verið
með vísur heima og það hefur
eflaust haft sín áhrif. En ég fór
nú dult með það því ég fékk svo
miklar ákúrur fyrir þetta þegar
ég var krakki og það var gert
grín að mér, svo ég lokaðist
alveg. Ég lét engan mann heyra
þetta fyrr en löngu eftir að ég
varð fullorðin. En þetta hefur
alltaf verið önnur hliðin á mér.“
Áratugir liðu því þar til Jói
gerði kveðskapinn opinberan.
„Ég hugsa að ég hafi ekki látið
þetta flakka fyrr en ég var
kominn mikið á fertugsaldur,
þá vissu menn ekkert um það
hér í sveitinni að ég setti saman
vísur.“ Aðspurður um hvað
fékk hann til að láta fyrstu
vísuna flakka opinberlega segir
hann að það hafa gerst í
einhverjum galsa. „Þegar farið
var að yrkja á mann, þá varð
maður að reyna að svara fyrir
sig!“ Jói segir ennþá nokkuð um
að menn kveðist á, einkum á
hagyrðingamótum.
Talið berst að landsmóti
hagyrðinga, en Jói, ásamt Inga
Heiðmari Jónssyni, er for-
sprakkinn að þeirri vinsælu
samkomu sem nú er árviss
viðburður en var fyrst haldið á
Hveravöllum árið 1990. „Við
tókum okkur tveir saman og
fórum norður á Skagaströnd og
hittum nokkra menn bæði
héðan og úr Húnavatns-
sýslunum. Við borðuðum
saman um kvöldið og ræddum
málin, það má segja að það hafi
verið fyrsta samkoman, við
ákváðum svo að hittast á
Hveravöllum næsta sumar.“
Næsta mót þar á eftir var haldið
á Laugum í Sælingsdal og síðan
hefur mótið farið fimm hringi í
kringum landið, en mótin eru
haldin í landsfjórðungum til
skiptis, að haustlagi. Síðast liðið
haust var í fyrsta sinn sem mót
féll niður. Þá átti að halda það á
Borgarfirði eystri, en eins og
menn muna gerði mikið hret
um mánaðarmótin ágúst-
september og það féll því niður.
Sjálfur hefur Jói mætt á öll
mótin nema það síðasta, en
hann segist eiga orðið erfitt
með að vera í margmenni þar
sem heyrnin er farin að svíkja
hann.
Mikill og skemmtilegur
félagsskapur hefur myndast
milli hagyrðinga vítt og breytt
um landið, ekki síst með
tilkomu hagyrðingamóta. Jói
segir það ánægjulegt að unga
fólkið sé líka að yrkja og telur að
hefðin fyrir kveðskap sé óvíða
sterkari en í Þingeyjarsýslum.
Hann nefnir enda Þingeying,
Friðrik Steingrímsson á Gríms-
stöðum í Mývatnssveit, þegar
hann er beðinn um að nefna
einhvern af sínum uppáhalds
hagyrðingum, en þeir hafa
gjarnan ljóðað hvor á annan. Jói
segir vísurnar oftast verða til í
hita augnabliksins, en það sem
ort sé eftir pöntunum, t.d. fyrir
þorrablót eða önnur manna-
mót, taki oftast lengri tíma að
setja saman. Slíkt hefur hann
oft verið beðinn um. Auk
frumsaminna vísna, ljóða og
kvæða hefur Jói aðeins fengist
við þýðingar á ljóðum úr
Norðurlandamálum en gerir nú
lítið úr þeirri iðju sinni, segir
það vandasamt verk og að sig
skorti tungumálakunnáttu til
að gera meira af því.
Mikilvægast
að hafa bjarma
í efninu
Jói segist löngu hættur að skrifa
niður og halda til haga öllu sem
hann yrkir en hann er minn-
ugur á eigin kveðskap og
annarra og sér mest eftir að hafa
ekki lagt á minnið nöfn
höfunda á því sem hann lærði
sem strákur. Blaðamanni leikur
forvitni á að vita hvort Jói eigi
sér uppáhalds bragarhátt?
Hann segir svo ekki vera, en
tekur þó fram að hann kunni
ekki að meta nútímakveðskap.
„Ferskeytlan er alltaf ofarlega
og hún er náttúrulega misjafn-
lega dýr eftir því hvað menn
leggja í hana. Ég legg nú ekki
aðallega upp úr að kveða dýrt
heldur að það sé einhver svona
bjarmi í efninu sem að ég er
með,“ segir Jói. Þessu verður
kannski ágætlega lýst með hans
eigin orðum:
Á góðri stund í glöðum ræðum
greinilega á það treysti.
Að úr sálar gömlu glæðum,
geti hrokkið stöku neisti.
Tvær bækur hafa komið út eftir
Jóa í Stapa, annars vegar
Axarsköft, árið 2006 og hins
vegar Ný axarsköft, árið 2011.
Sjálfur segist Jói vera þekktastur
af axarsköftum sínum. Athygli
vekur að bækurnar eru
myndskreyttar af höfundi en
hann hefur alla tíð fengist við að
teikna sér til ánægju. Þegar að
er gáð reynist hann þó aðeins
eiga eina mynd í fórum sínum,
mynd af folaldi í haga sem hann
málaði eftir pöntun en
tilvonandi eiganda láðist að
sækja. Hann kom einnig að
kennslu í Steinsstaðaskóla í þrjá
vetur og kenndi þar smíðar,
teikningu og ýmsar hannyrðir
og hafði mikla ánægju af, enda
allt tíð haft mikið yndi af
börnum og náð vel til þeirra.
Jói ber það ekki með sér að
vera kominn á tíræðisaldur,
enda er hann heilsuhraustur og
frár á fæti. Hann ekur sjálfur
flestra sinna ferða, en segir
ferðirnar þó hafa minnkað þar
sem hann sæki ekki lengur
fjölmennar samkomur. Hann
les mikið, einkum sagnir og
fróðleik en segist ekki mikið
fyrir skáldsögur. Undanfarin
tíu ár hefur hann búið í lítilli og
notalegri íbúð í Varmahlíð og
unir hag sínum vel þar. Sem sjá
má er andinn ungur og það er
við hæfi að enda ánægjulegt
spjall við hagyrðinginn og
þúsundþjalasmiðinn Jóa í Stapa
á nýjustu vísu hans, sem ort var
fyrir fáeinum dögum:
Áhyggjur ég engar hef
ýmsar gefast bætur
meðan enn get stuðlað stef
og stend í báða fætur.
Jói skrifar niður vísur í sjötugsafmæli sínu í Árgarði. Mynd: Úr safni Feykis / HSk.
Jói kveður rímur á Ásbirningablóti í Kakalaskála. Mynd: BÞ