Feykir - 23.08.2012, Page 9

31/2012 Feykir 9
ESB rothögg fyrir
kúabændur
Það má segja að Þórarinn
og Guðrún hafi komið
formlega inn í búskapinn árið
1996 þegar Keldudalsbúið
ehf. var stofnað en þau áttu
upphaflega helmings hlut í því,
á móti foreldrum Tóta, Leifi
og Kristínu. Nú eiga þau búið
að fullu. „Ég hafði náttúrulega
verið viðloðandi búskapinn
í Keldudal frá barnæsku og
vann við búið með námi,“ segir
Þórarinn. Foreldrar hans höfðu
rekið þar hefðbundið blandað
bú, með kýr, sauðfé og hross
og þegar Þórarinn og Guðrún
tóku við héldu þau áfram
uppteknum hætti.
„Hér er ennþá rekið blandað
bú, en mjólkurframleiðslan
hefur þrefaldast og við leggj-
um minni áherslu á hrossin en
Leifur gerði. Svo eru auðvitað
heimilishænur og nokkrar
geitur hafa bæst við bústofn-
inn,“ segir Guðrún og bætir
við að sjaldan sé dauður tími
á blönduðu búi og bústörfin
fjölbreytt.
Þau hafa bæði gaman
af ræktun, bæði búfjár og
nytjajurta en undanfarin ár
hafa þau einnig lagt stund á
kornrækt og hafa verið með
um 12-15 ha af byggi. „Í vor
sáðum við líka hveiti - svona
til gamans,“ segir Þórarinn
en hveitið virtist ætla að ná
ágætis þroska - enda tíðarfar
til kornræktar verið með
einsdæmum gott í sumar. „Það
er alltaf gaman þegar góður
árangur næst,“ bætir Guðrún
við og brosir. Fátt segja þau
þó veita þeim meiri ánægju
í þeirra búskap en að ríða
út á góðviðrisdegi í Nesinu,
með útsýni yfir stóran hluta
Skagafjarðar.
Aðspurð um afkomu búsins
í dag í samanburði við fyrir
bankahrunið segir Guðrún að
miðað við það vinnuframlag
sem bændur inna af hendi á
búum sínum þá er afkoma
þeirra ekki ásættanleg – það
hefur lítið breyst í þeim efnum.
„Við höfum nýtt þær byggingar
sem fyrir voru á búinu og
byggt við eftir þörfum. Það er
auðvitað ódýrari leið en hjá
þeim sem fóru út í að byggja
nýtísku hátæknifjós. Því miður
hefur stækkun búanna ekki
skilað þeirri tekjuaukningu
sem vænta mátti,“ segir
Guðrún og útskýrir að það
sé dýrt að kaupa kvóta og
svo hefur verð á kjarnfóðri,
áburði og olíu algjörlega farið
úr böndunum eftir hrun. „Í
vetur byggðum við 1.800 m3
haugtank og keyptum 14 tonna
haugsugu og slöngubúnað, til
að bæta nýtinguna á skítnum,
koma honum á túnin á besta
tíma. Þessar fjárfestingar kosta
sitt, en til lengri tíma litið á þetta
að spara áburð og bæta þannig
reksturinn,“ segir hún.
Aðildarviðræður Íslands að
ESB báru á góma, enda mikið
hitamál hjá bændum í dag.
Samkvæmt Guðrúnu eru yfir
90% bænda á móti inngöngu
í Evrópusambandið. „Fyrir
okkur kúabændur væri það
náttúrulega nánast rothögg,“
segir Guðrún og útskýrir
nánar: „Núna búum við í
skjóli tollverndar sem verður
úr sögunni við inngöngu í
sambandið. Yfir helmingur
af okkar framleiðslu fer í osta
sem er sáraeinfalt að flytja inn
í gámum ef tollmúrarnir falla.
En sem almennur Íslendingur
þá er það náttúrulega algjörlega
fráleitt að framselja yfirráð yfir
okkar auðlindum til Brussel.“
Mannabein í
bakgarðinum
Í Keldudal er einnig rekin
ferðaþjónusta og segir Guðrún
hana upphaflega hafa byrjað
þegar hætt var að nota
gamla húsið á jörðinni sem
íbúðarhúsnæði. „Leifur og
Kristín gerði húsið upp og leigðu
það ferðamönnum í kjölfarið.
Þá kom í ljós að nokkuð meiri
eftirspurn var eftir gistingu hér
en þau gátu annað,“ útskýrir
Guðrún. „Við ákváðum því
árið 2002 að byggja sumarhús
til útleigu. Við fengum til þess
styrk frá Framleiðnisjóði og
komum húsinu að stórum
hluta upp sjálf þannig að þetta
voru ekki mikil fjárútlát.“ Þegar
Þórarinn var að taka grunninn
að ferðaþjónustuhúsinu komu
í ljós merkar minjar sem áttu
eftir að varpa áður óþekktu ljósi
á sögu jarðarinnar – kirkjugarð
frá 11. öld og landnámsskála.
„Ég kom niður á kirkjugarðinn
þegar ég var að taka grunninn
að ferðaþjónustuhúsinu og
við fengum Þór Hjaltalín frá
Fornleifavernd á staðinn til
að kíkja á þetta. Fyrst fundum
við bara fjórar grafir og okkur
datt reyndar alls ekki í hug að
þær myndu enda í 54!“ segir
Þórarinn. „Fyrst var bara
tekinn upp sá hluti sem var
undir húsinu svo að við gætum
byrjað að byggja. Sumarið eftir
var vestari hlutinn tekinn upp
- með teskeiðum,“ útskýrir
Guðrún og hlær.
Þegar búið var að hreinsa
allt burt kom svo í ljós að
undir vestasta hluta garðsins
var langhús, væntanlega frá
landnámi. Þórarinn segir það
bíða betri tíma að klára upp-
gröftinn á skálanum. Þetta vor
fannst líka kumlateigur með
fjórum gröfum um 500 metra
norðan við bæinn. „Árið 2007
byggðum við við íbúðarhúsið
en þá fundum við fjós fyrir um
18 gripi sem hefur líklega verið í
notkun á sama tíma og skálinn.
Þetta var ansi skemmtilegur
tími, sérstaklega þegar var verið
að grafa upp kirkjugarðinn.
Það eru margir spenntir fyrir
þessu,“ segir Guðrún en á
Keldudal var ekki minnst í
ritheimildum fyrr en á 13. öld
og því ljóst er að þessir merku
fornleifafundir varpa ljósi á
sögu Kelddælinga nokkur
hundruð ár fyrr en ætlað var
í fyrstu og gefa einstaka sýn á
lifnaðarhætti fólks frá upphafi
Íslandsbyggðar og í frumkristni.
Græjan lofar góðu
Hjónin í Keldudal hafa verið
útsjónasöm og ófeimin við
að fara ótroðnar slóðir til að
bregðast við hinum ýmsum
hindrunum sem verða á
vegi þeirra, jafnt og öðrum
bændum. Þá eru þau m.a. búin
að fylla upp í liðlega 3 km af
skurðum á jörðinni. „Það var
farið miklu offari í skurðgreftri
á árum áður og svo minnkar
þörfin fyrir skurðina þegar
landið þornar upp. Það er
ógrynni af landi sem fer undir
skurði og það gerir alla jarðrækt,
jarðvinnslu og fóðuröflum mun
auðveldari þegar skurðirnir eru
ekki til staðar,“ segir Guðrún en
skurðirnir eru ýmist drenaðir
með rörum og börkum eða
grófri möl og grjóti.
Þau fjárfestu nýverið í vökv-
unarkerfi til að sporna gegn
þeim þurrkum sem hafa herjað
á Norðurlandið undanfarin
sumur. „Vökvunarkerfin eru
notuð út um allan heim, þó
svo að þau séu núna fyrst að
koma til Íslands. Það er afar
lítil úrkoma hér í Hegranesi en
steininn tók þó úr í fyrrasumar
þegar stór hluti af túnunum
okkur þurrkbrann,“ útskýrir
Þórarinn.
Þegar Finnbogi Magnússon
í Jötunn-Vélum heimsótti
hjónin í Keldudal síðasta
vetur til að kynna fyrir þeim
vökvunarkerfi hafði hann
með í för sérfræðinga frá Ítalíu
sem kortlögðu jörðina fyrir
þau og ráðlögðu þeim hvaða
tegund hentaði og hvernig
best væri að koma kerfinu
fyrir. „Hér er nóg að vatni svo
að þetta er tiltölulega einfalt
hjá okkur. Vatni er dælt með
rafmagnsdælu að vökvunarhjóli
sem er með 400 metra slöngu.
Til að byrja með knúðum við
dæluna með varaaflsstöð sem
við áttum, en núna erum við
búin að leggja rafstreng að
dælustað sem dugar fyrir stóran
hluta af túnunum,“ útskýrir
Þórarinn en rafmagnið er mun
ódýrara en olían.
„Í dag er heilmikil vinna að
færa kerfið til, sérstaklega þar
sem langt er í vatn. Ætlunin er
að byggja upp fastar vatnslagnir
frá dælustaðnum þannig að
fljótlegt sé að koma kerfinu
upp þegar þarf. Þetta er mest
á tilraunastigi ennþá, engin
þekking er hér á landi hve mikið
á að vökva og hve oft. Við erum
þó þegar búin að fá nokkra
reynslu á kerfið og erum t.d.
búin að vökva nýrækt frá því
í fyrra sem við erum nú þegar
búin að slá tvisvar sinnum
og stefnum á þriðja slátt í lok
ágúst. Við vökvuðum kálakur
við sáningu sem er tilbúinn til
beitar og 6 ha nýrækt sem við
vökvuðum lítur ágætlega út,
það er að segja, sá hluti hennar
sem við náðum að vökva,“
útskýrir hann. „Einnig getur
verið mikilvægt að geta vökvað
strax eftir áburðardreifingu
eða drulludreifingu þannig að
áburðarefnin fari strax að virka
og drullan er þvegin niður í
svörðin þannig fóður spillist
ekki. Í sumar erum við búin
að dæla um 15.000 tonnum
af vatni á tún og akra, en 200
tonn á hektara jafngilda 20 mm
úrkomu,“ segir Þórarinn í lokin.
Vökvunarhjólið verður til
sýnis á Sveitasælu sem fram fer
í Reiðhöllinni Svaðastaðir um
helgina og þá geta þeir sem hafa
áhuga séð hvernig búnaðurinn
vinnur.
Vökvunarkerfið heldur grasinu grænu í Keldudal.
Horft yfir búið í Keldudal með Blönduhlíðina í baksýn. Mynd: GL
Skítur borinn á túnin með haugsugu og slöngubúnaði sem hjónin fjárfestu nýverið í. Breiddin á
búnaðinum er 16m. Mynd: GL.