Morgunblaðið - 24.01.2018, Blaðsíða 40

40 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 2018 VIÐSKIPTAMOGGINN FRAMÚRSKARANDI FYRIRTÆKI
E
ins og flest önnur fyrirtæki fékk fisk-
vinnslan og útgerðarfélagið Oddi hf.
á Patreksfirði á sig mikinn skell í
kreppunni. Á árunum 2004 til 2006
hafði félagið fjárfest töluvert í aflaheimildum
og fjármagnað kaupin með lánum sem hækk-
uðu verulega við veikingu krónunnar.
Skjöldur Pálmason, framkvæmdastjóri Odda,
segir að stjórnendur og starfsmenn hafi grip-
ið til allra þeirra ráðstafana sem völ var á og
tókst á endanum að vinda ofan af vandanum.
Á erfiðustu árum kreppunnar, rétt eins og á
hverju einasta ári í hálfrar aldar sögu félags-
ins, hafi Oddi skilað rekstrarafgangi og stað-
an verið sæmileg undanfarin ár.
Fyrirtækið var stofnað árið 1967 og starf-
aði fyrst og fremst sem fiskvinnsla fram til
ársins 1990 þegar Oddi hóf að gera út línu-
báta og keypti sínar fyrstu aflaheimildir.
Skjöldur segir að línuveiðar hafi orðið fyrir
valinu bæði vegna þess að góð línumið eru í
nágrenni við Patreksfjörð, og eins vegna þess
að fyrirtækið hefur lagt áherslu að þjónusta
þá markaði sem vilja línuveiddan fisk. „Við
höfum alltaf verið markaðsdrifið frekar en
framleiðsludrifið fyrirtæki og því lagt okkur
fram við að sinna þeim mörkuðum sem gera
sérkröfur og geta borgað hæsta verðið fyrir
fiskinn. Stjórnendur fyrirtækisins sáu að það
yrði líklega farsælla að reyna að gera sem
mest verðmæti úr hverju kílói sem kæmi á
land, og gera gæðavöru fyrir syllumarkaði er-
lendis, frekar en að leggja áherslu á að veiða
og vinna sem mest magn af fiski.“
Sveigjanleg framleiðsla
Skjöldur segir Odda líka hafa þá sérstöðu
að vera, eitt fárra íslenskra sjávarútvegs-
fyrirtækja, jafnvígt á þrjár helstu afurðaleiðir
bolfisks: „Fyrst vorum við eingöngu í salt-
fiski, og er saltfiskvörumerki okkar þekkt
sem gæðamerki. Síðan bættist ferskfisk-
vinnsla við fyrir um 20 árum og höfum við
haldið frystingunni inni sömuleiðis. Mörg
fyrirtæki sérhæfa sig aðeins í einu eða tvennu
af þessu, og ekki mjög algengt að geta eftir
atvikum hvort heldur saltað fiskinn, fryst
hann eða selt ferskan,“ útskýrir Skjöldur.
„Við lítum á þetta sem nokkurs konar sveiflu-
jafnara og getum við hagað framleiðslunni
eftir því sem gjaldmiðlar sveiflast og verð á
ólíkum mörkuðum hækka eða lækka. Eftir
Brexit drógum við okkur t.d. eins mikið og við
gátum út úr Bretlandsmarkaði, þar sem við
höfum einkum selt frosinn fisk, en jukum í
staðinn viðskiptin með saltaðan fisk og fersk-
an á evrusvæðinu og í Bandaríkjunum. Þessi
aðlögunarhæfni hefur hjálpað Odda að vera
alltaf réttum megin við núllið.“
Hreyfing á starfsfólki
Oddi vinnur úr um það bil 5.000 tonnum af
fiski á ári, gerir út tvo stóra línubáta og á að
auki í viðskiptum við töluverðan fjölda smá-
báta, og þá einkum á sumrin. Ársstörfin hjá
fyrirtækinu eru um 75 talsins og mikil reynsla
hjá fyrirtækinu enda hafa margir starfsmenn
unnið þar vel á þriðja áratug.
Síðustu misseri má greina að þrengt hefur
að starfsemi Odda. Skjöldur nefnir að styrk-
ing krónunnar hafi valdið því að starfs-
mannavelta hefur aukist enda lækkar hlutur
sjómannanna eftir því sem færri krónur fást
fyrir fiskinn á erlendum mörkuðum auk þess
að tekjur fyrirtækisins í heild sinni hafa dreg-
ist mikið saman. „Það hefur líka verið mikil
þensla í atvinnulífinu hér fyrir vestan með til-
komu fiskeldisins, og hefur það komið róti á
fólkið enda mörg góð ný störf í boði.“
Þyngsta byrðin af öllum er samt þau háu
gjöld sem félagið þarf að greiða ríkissjóði.
Skjöldur bendir á að launatengd gjöld séu
mjög íþyngjandi, sem og olíu- og kolefnis-
skattar, og að á þessu fiskveiði ári þurfi Oddi
að greiða fjórfalt hærri veiðigjöld en árið á
undan. „Nú er svo komið að veiðigjöldin eru
næststærsti útgjaldaliðurinn á eftir launa-
kostnaði og erum við að greiða sem nemur 12-
15% af aflaverðmætinu beint í veiðigjöld. Það
er verulegur baggi fyrir okkur að þurfa um
hver mánaðamót að greiða veiðigjöld upp á
10-15 milljónir og verði ekkert að gert er
hætta á að þetta 50 ára gamla fyrirtæki legg-
ist hreinlega af,“ segir hann. „Þar sem við
seljum vörur okkar á erlendum mörkuðum
getum við ekki látið hækkaðan kostnað fara
út í verðlagið, og fátt annað í boði en að hag-
ræða enn frekar á öllum sviðum til að halda
sjó.“
Lítið gert fyrir svæðið
Skjöldur bætir því við að það geri illt verra
að hækkuðum sköttum virðist ekki mætt með
opinberri uppbyggingu á svæðinu. „Allir
þekkja harmsöguna um Teigsskóg og núna
síðast Breiðafjarðarferjuna Baldur sem hefur
verið frá í tvo mánuði. Uppbygging vegakerf-
isins á svæðinu hefur lengi setið á hakanum,
og allt er þetta mjög bagalegt fyrir atvinnu-
lífið og mannlífið á svæðinu. Umræðan um
samdrátt opinberra starfa á svæðinu er svo
allt annar kapítuli.“
Oddi er ekki eina sjávarútvegsfyrirtækið
sem á erfitt uppdráttar um þessar mundir og
bendir Skjöldur á að vandinn sé greinilega
heimatilbúinn. „Ljóst er að ástand fiskistofn-
anna er ekki ástæðan, enda eru þeir stórir og
heilbrigðir. Vandinn stafar ekki heldur af er-
lendum mörkuðum enda eru vörurnar okkar
eftirsóttar um allan heim og íslenskum fiski
allir vegir færir að Rússlandi undanskildu –
sem vonandi verður þó aðeins tímabundið.
Situr því fátt annað eftir en óeðlileg afskipti
stjórnvalda sem skýrt gæti þessa háværu um-
ræðu sem er um þessar mundir um miklar
þrengingar í sjávarútveginum.“
ai@mbl.is
Fá lítið til baka fyrir háa skatta
115. sæti
Oddi hf.
Stórt 110. sæti
Skjöldur Pálmason
Skjöldur Pálmason (t.h.) ásamt Sigurði Viggóssyni
fyrrv. framkvæmdastjóra og núverandi stjórnarformanni.
M
eðal efstu félaga á lista Creditinfo
í ár eru Félagsbústaðir, leigu-
félag í eigu Reykjavíkurborgar.
Auðun Freyr Ingvarsson, fram-
kvæmdastjóri Félagsbústaða, segir einkum
hægt að skýra sterkan rekstrarreikning
fyrirtækisins með hækkandi fasteignaverði.
„Þegar fasteignaverð hækkar mikið kemur
það inn í rekstur okkar sem matsbreyting og
hefur veruleg áhrif á hagnað félagsins. Til að
mynda var hagnaðurinn árið 2016 nærri því
þrefalt meiri en tekjur félagsins.“
Þó svo að hækkað fasteignamat skapi dá-
góðan hagnað í bókhaldinu segir Auðun að
þróunin komi sér ekki endilega vel fyrir fé-
lagið, enda Félagsbústaðir ekki reknir með
hagnað að sjónarmiði heldur til að bjóða
tekjulágum, öldruðum og fötluðum upp á
hentugt húsnæði á viðráðanlegu verði:
„Þegar fasteignaverð hækkar svona skarpt
hækka fasteignagjöld og tryggingar um leið,
og þurftum við að hækka leiguverð á síðasta
ári til að halda rekstrinum sjálfbærum. Við
vorum farin að sjá fram á að endar myndu
ekki ná saman og urðum því að hækka leig-
una um 5% í ágúst á síðasta ári. Önnur eins
hækkun er í kortunum á þessu ári ef fram
heldur sem horfir,“ útskýrir Auðun en bætir
við að á almennum markaði sé að jafnaði 60%
dýrara að leigja tveggja herbergja íbúð og
50% dýrara að leigja þriggja herbergja búð.
„Ef við værum fasteignafélag sem rekið er
í hagnaðarskyni hefði væntanlega verið fýsi-
legt að selja eignir og greiða arð til eigenda
en það samræmist ekki hlutverki okkar.
Þvert á móti þýðir hærra fasteignaverð að
dýrara verður fyrir okkur að stækka eigna-
safnið.“
Regluleg skuldabréfaútgáfa
Félagsbústaðir fögnuðu 20 ára afmæli í
fyrra. Félagið annast eignarhald og rekstur á
félagslegu leiguhúsnæði í Reykjavík auk
þjónustuíbúða aldraðra og sértæks búsetuúr-
ræðis fyrir fatlaða. Starfsmenn eru 23 talsins,
um 2.500 íbúðaeiningar í eignasafninu sem
samtals eru um 188.000 fermetra að stærð og
metnar á um það bil 75 milljarða króna.
Fyrirhugað er að fjölga íbúðunum um rösk-
lega 700 á næstu fimm árum en vegna ný-
legra breytinga á lögum um almennar leigu-
íbúðir verður sú stækkun fjármögnuð með
öðrum hætti en áður. „Í gegnum tíðina hefur
félagið stækkað með því að Reykjavíkurborg
hefur lagt til eigin fé og á móti verið tekin
niðurgreidd lán hjá Íbúðalánasjóði fyrir 90%
kaup- eða byggingarkostnaðar. Með nýja
kerfinu getum við sótt um að fá 34% stofn-
framlag frá ríki og Reykjavíkurborg úr þar til
gerðum sjóðum, og sækjum mismuninn inn á
skráðan hlutabréfamarkað,“ segir Auðun, en
stór hluti þeirra íbúða sem bætast við á
næstu árum verður byggður í samvinnu við
önnur fasteignafélög sem ekki eru rekin í
hagnaðarskyni.
Í síðustu viku gáfu Félagsbústaðir í fyrsta
sinn út skuldabréf og heppnaðist útboðið vel.
Skuldabréfin bera 2,77% vexti en vextirnir
sem félagið fékk áður hjá Íbúðalánasjóði voru
3,5%. „Við bjóðum fjárfestum upp á góðan
langtíma-fjárfestingarkost sem felur um leið í
sér stuðning við samfélagslega mikilvæg
verkefni,“ segir Auðun.
ai@mbl.is
2. sæti
Félagsbústaðir
Auðun Freyr Ingvarsson
Hagnaður
þrefalt meiri
en tekjur
„Þegar fasteignaverð hækkar
mikið kemur það inn í rekstur
okkar sem matsbreyting og
hefur veruleg áhrif á hagnað
félagsins,“ segir Auðun.
Ljósmynd/Elsa Björg Magnúsdóttir