Morgunblaðið - 10.03.2018, Síða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. MARS 2018
Snjór og sól Snjó mokað af þaki byggingar Oddeyrarskóla á Akureyri í gærmorgun. Töluvert
hefur snjóað þar nyrðra síðustu daga en í gær var stillt, bjart og fallegt vetrarveður.
Skapti Hallgrímsson
Þróunin í Evrópu er
krefjandi fyrir margar
þjóðir, einnig Ísland
og Noreg. Um þessar
mundir fer mikil vinna
í að bregðast við Brex-
it, bæði innan Evrópu-
sambandsins og í
Bretlandi, og það á
líka við á Íslandi og í
Noregi. Samnings-
bundin staða okkar
gagnavart Bretum verður gjör-
breytt eftir Brexit. Við vinnum auð-
vitað að því að ná besta mögulega
framtíðarsamningi við Bretland,
sem tryggir útflutning á vörum
okkar og þjónustu til Breta og að-
gengi borgaranna að breskum
vinnumarkaði og háskólum.
Eftir Brexit erum við knúin til að
rýna í þá samninga
sem við höfum þegar
gert við Evrópulöndin,
ekki síst EES-
samninginn.
Samningurinn er stöð-
ugt í deiglunni, á Ís-
landi og í Noregi, og
umræða er af hinu
góða. Sem sendiherra
Noregs á Íslandi vil ég
ekki blanda mér í um-
ræðuna hér á landi, en
ég vil gjarnan koma á
framfæri hver afstaða
norsku ríkisstjórnarinnar er til
EES-samningsins.
Ríkisstjórn Noregs byggir sína
Evrópupólitík á EES-samningnum
og öðrum samningum við Evrópu-
sambandið. Samningurinn er að-
göngumiði okkar að innri markaði
Evrópusambandsins. Hann tryggir
að við njótum kostanna við frjálst
flæði fólks, fjármagns og þjónustu.
EES-samningurinn veitir okkur
einnig aðgengi að 900 milljörðum
norskra króna úr Evrópusambands-
kerfinu, gegnum hin ýmsu verkefni
sem Noregur er hlutaðeigandi í.
Stærstu Evrópusambandsverkefnin
sem bæði norskir og íslenskir aðilar
geta sótt fjármagn úr eru rann-
sóknar- og nýsköpunarverkefnið
Horisont 2020 og menntunarsam-
starfið Erasmus. Svo hafa bæði
Norðmenn og Íslendingar ákveðið
að samstarfssamningurinn við Evr-
ópusambandið eigi ekki að ná yfir
landbúnað og sjávarútveg. Ákvörð-
unin hefur augljósa kosti en kostar
sitt. Við þurfum að gera tvíhliða
verslunarsamninga um sjávar- og
landbúnaðarafurðir við Evrópusam-
bandið. Nú eru bæði Ísland og Nor-
egur traustir framleiðendur á há-
gæðavörum sem mikil eftirspurn er
eftir í Evrópu, en það eru aðrir
keppinautar á markaðnum sem eru
stærri en við.
Það að í gildi sé sameiginlegt
regluverk sem nær til allra þjóða
Evrópusambandsins og EES hefur
marga kosti fyrir efnahag okkar.
Það þýðir beinn aðgangur að mark-
aðssvæði með hálfum milljarði íbúa.
Um 80% af útflutningsvörum Norð-
manna fer til Evrópusambandsríkj-
anna. Gætu Norðmenn stundað
jafnmikinn útflutning til Evrópu, ef
ekki væri fyrir EES-samninginn?
Varla. Sameiginlegt regluverk þýð-
ir jafnframt að yfirvöld í t.d. Noregi
þurfa að innleiða nýtt EES-aðlagað
regluverk rétt eins og Evrópusam-
bandsríkin þurfa að gera.
Undirstöðuatriðin í EES-samn-
ingnum eru stöðug en innihaldið
þarf að taka breytingum samhliða
breytingum í samfélaginu og við-
skiptalífinu. Það er þetta sem gerir
samninginn enn góðan og gildan
fyrir okkur.
Mín skoðun er að Noregur og Ís-
land eigi gott samstarf innan EES.
Við styðjum hvort annað í leit
góðra lausna við innleiðingu á nýju
EES-regluverki í takt við samning-
inn. Stundum koma upp flókin mál
sem við þurfum að sjálfsögðu að
fara vel yfir. Bæði Evrópusam-
bandið og EES/EFTA-löndin njóta
góðs af samningnum. Því er okkar
hagur að halda áfram.
Eftir Cecilie
Landsverk »Eftir Brexit erum
við knúin til að rýna
í þá samninga sem við
höfum þegar gert við
Evrópulöndin, ekki síst
EES-samninginn.
Cecilie Landsverk
Höfundur er sendiherra Noregs.
EES-samningurinn, okkar sameiginlega velferð
Dósent við Háskóla
Íslands og sérfræð-
ingur í vinnumarkaðs-
fræðum fer með órök-
studdar staðhæfingar
um sérsvið sitt í viðtali
við Morgunblaðið í
gær. Staðhæfingar
hans ganga þvert á al-
kunnar og mælanlegar
staðreyndir enda vísar
hann ekki til neinna
gagna eða rannsókna sem ályktanir
hans byggjast á.
Staðhæfingar dósentsins koma
fram í fyrirsögnum
blaðsins, þ.e. „Hafa van-
rækt lægstu hópa
launafólks“ og
„… ósamstiga verka-
lýðshreyfing er vatn á
myllu vinnuveitenda“.
Hér er öllu snúið á
haus. Hann segir í við-
talinu að það sé „alveg
ljóst“ að „menn hafa
vanrækt lægstu hóp-
ana“.
Staðreyndirnar tala
öðru máli. Lágmarks-
laun voru 125 þús. kr. á
mánuði árið 2007 og verða 300 þús.
kr. hinn 1. maí 2018. Kaupmáttur lág-
markslauna jókst um rúmlega 40% á
tímabilinu. Til samanburðar jókst
kaupmáttur launafólks almennt um
20% skv. launavísitölu.
Á árunum eftir hrunið var sérstök
áhersla lögð á að verja lífskjör lægst
launuðu hópanna með sérstökum
hækkunum þeim til handa. Á árunum
2006 til 2015 hækkuðu lægstu launa-
taxtar meira en hærri launataxtar á
hverju einasta ári, að árinu 2007 und-
anskildu. Laun hækkuðu sem sagt
sérstaklega í níu ár af þessum tíu. Í
stað „vanrækslu“ á lægstu laun var
megináherslan lögð á hækkun þeirra.
Þessi launastefna var ekki óumdeild
meðal stéttarfélaga landsins og hafa
ítrekaðar atlögur verið gerðar að
henni af félögum kennara og háskóla-
menntaðra ríkisstarfsmanna sem
hafa viljað fá meiri hækkanir en lág-
launafólkið.
Miklar launahækkanir á Íslandi
undanfarin ár og styrking krónunnar
hafa leitt til þess að lágmarkslaun á
Íslandi eru meðal þeirra hæstu í
heimi.
Hin gildishlaðna ályktun um að
sundurlaus verkalýðshreyfing sé
„vatn á myllu vinnuveitenda“ er einn-
ig alröng og öfugsnúin. Samstiga
verkalýðshreyfing með skýr mark-
mið er atvinnulífinu og þar með þjóð-
félaginu öllu til hagsbóta. Það er
kjarni norræna kjarasamningalík-
ansins. Íslenska kjarasamningalík-
anið einkennist hins vegar af sund-
urlyndi verkalýðsfélaga í innbyrðis
baráttu um launahlutföll með verk-
fallsvopnið á lofti.
Háskóli er stórt orð. Samtök at-
vinnulífsins skora á dósentinn að
gera grein fyrir þeim rannsóknum
sem hann byggir þennan maka- og
rakalausa málflutning sinn á.
Dósent gengisfellir Háskóla Íslands
Eftir Halldór
Benjamín
Þorbergsson
Halldór Benjamín
Þorbergsson
»Hin gildishlaðna
ályktun um að sund-
urlaus verkalýðshreyf-
ing sé „vatn á myllu
vinnuveitenda“ er einn-
ig alröng og öfugsnúin.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins.
Ríkisstjórnin vill hraða upp-
byggingu í vegamálum og öðr-
um samgönguinnviðum bæði
með nýframkvæmdum og við-
haldi. Við forgangsröðun í vega-
málum verður sérstaklega litið
til ólíkrar stöðu svæða, ferða-
þjónustu og öryggissjónarmiða.
Vegakerfi landsins er smám
saman að gefa sig þar sem við
höfum ekki undan að koma veg-
um í það horf sem nútímaþjóð-
félag krefst. Ástæðurnar eru
kunnar: Of lág fjárframlög og stóraukin um-
ferð og álag. Vegakerfið er grundvöllurinn að
búsetu, atvinnulífi og samskiptum. Ef ekkert
er vegakerfið verður stöðnun. Vegakerfið er
hreyfiafl samfélagsins. Okkar undir-
stöðuatvinnugreinar, sem skapa verðmætin,
eru háðar samgöngum í lofti, láði og legi.
Góðar samgöngur eru brýnar fyrir tekjuöflun
samfélagsins og stuðla að hagvexti framtíð-
arinnar.
Umferðin jókst um 11%
Álag á vegakerfið hefur stóraukist með
aukinni umferð. Þannig jókst akstur um allt
að 11% á síðasta ári einu saman. Einn þátt-
urinn er fjölgun ferðamanna og vaxandi
ferðaþjónusta. Annar eru daglegir flutningar
fyrir atvinnulífið sem ná nú til nánast allra af-
kima. Enn annar þáttur eru aukin samskipti
okkar og félagslegur samgangur. Þetta
krefst þess að vegirnir séu ávallt öruggir og
greiðfærir. Við viljum og þurfum að komast
leiðar okkar.
Á sama tíma hafa fjárveitingar verið langt
undir brýnni þörf og kröfur samfélagsins um
greiðar og öruggar samgöngur allt árið eru
meiri nú en áður.
Slæmt ástand
Þörfin fyrir þjónustu, viðhald
og framkvæmdir er aðkallandi.
Framkvæmdir eru háðar verk-
efnabundnum fjárveitingum.
Aðeins sú framkvæmd að tvö-
falda stofnleiðir til og frá höf-
uðborgarsvæðinu, Reykjanes-
braut, Suðurlandsveg og
Vesturlandsveg um Kjalarnes,
er metin á um 45 milljarða króna
en heildarframlög til nýfram-
kvæmda á þessu ári eru 11,7
milljarðar króna. Þá er aukin
þörf fyrir viðhald vega og þurfa
fjárveitingar að nema 10-11 milljörðum
króna á ári en voru ríflega átta milljarðar ár-
ið 2017.
Einnig eru vaxandi kröfur til þjónustu, sér-
staklega vetrarþjónustu, og til vegmerkinga
sem þurfa að nema minnst 5,5 milljörðum ár-
lega en námu á síðasta ári 4,6 milljörðum.
Samgönguáætlun er í vinnslu núna, en
stefnt er að því að leggja hana fram á fyrsta
degi þings í haust. Ríkisstjórnin ætlar í upp-
byggingu vegamála enda veitir ekki af. Flest-
ir vegir á Íslandi eru að verða meira og minna
ónýtir. Þau svæði sem verst búa varðandi
þessi mál eru í forgangi til að ýta undir aukna
hagsæld í búsetu, atvinnulífi og öllu mannlífi.
Eftir Sigurð Inga
Jóhannsson
Sigurður Ingi
Jóhannsson
» Vegakerfi landsins er
smám saman að gefa sig
þar sem við höfum ekki undan
að koma vegum í það horf sem
nútímaþjóðfélag krefst.
Höfundur er samgöngu- og
sveitarstjórnarráðherra.
Uppbygging vega og
þjónusta krefjast mun
hærri fjárframlaga