Morgunblaðið - 26.03.2018, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 26. MARS 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nicolas Sar-kozy, fyrr-verandi
Frakklandsforseti,
á ekki sjö dagana
sæla núorðið eftir
að rannsóknardóm-
ari þar í landi ákvað að tilefni
kynni að vera til þess að ákæra
hann. Sarkozy er grunaður um
að hafa þegið fúlgur fjár í
kosningasjóð sinn frá Gaddafí,
þáverandi leiðtoga Líbýu, í að-
draganda forsetakosninganna
2007.
Málið hefur elt Sarkozy allt
frá árinu 2011 þegar ásak-
anirnar komu fyrst upp. Sar-
kozy telur að þær hafi átt einna
stærstan þátt í því að hann
náði ekki endurkjöri í forseta-
kosningunum árið 2012 þegar
einungis munaði um 1,5% á
honum og Francois Hollande,
frambjóðanda sósíalista. Ekki
er ólíklegt að þetta sé rétt
ályktað hjá Sarkozy.
Sarkozy fullyrðir að engar
sannanir séu fyrir þeim ásök-
unum sem bornar hafa verið
fram á hendur honum og í raun
byggist málið allt á orðum fyrr-
verandi leiðtoga Líbýu og ým-
issa aðila tengdra ríkisstjórn
hans. Segir Sarkozy að ásak-
anir þeirra séu hefnd fyrir þá
ákvörðun hans að hefja, ásamt
bandamönnum Frakka í Atl-
antshafsbandalaginu, loftárásir
á Líbýu árið 2011.
Ekki eru allir sem taka út-
skýringar forsetans trúanlegar,
enda var Sarkozy og er um-
deildur í Frakklandi. En það
finnast líka margir sem telja
málið allt lykta af pólitískum
nornaveiðum. Christian Jacob,
þingflokksformaður franskra
repúblíkana, flokks Sarkozy,
lýsti því yfir til að mynda í vik-
unni að flokkurinn
stæði heilshugar að
baki honum og gaf
í skyn að þarna
hefði rannsókn-
ardómari látið eig-
in stjórnmálaskoð-
anir ráða för.
Í flestum vestrænum ríkjum
yrði litið á aðdróttanir sem
þessar um réttarkerfið sem
veikburða málsvörn sakborn-
ings sem hefði ekkert hald-
betra í höndunum. Það segir
hins vegar sitt um hið bjagaða
kerfi franskra rannsóknardóm-
ara að eflaust munu margir
franskir hægrimenn taka þessa
gagnrýni trúanlega þar sem
næg fordæmi eru fyrir því að
vinstrisinnaðir rannsóknardóm-
arar hefji rannsókn mála, ein-
mitt á óþægilegum tímapunkti
fyrir pólitíska andstæðinga
sína, sem ekkert verði síðan úr.
Ekki er þar með sagt, að
ekkert sé hæft í ásökununum
gegn Sarkozy. Rannsóknin mun
væntanlega leiða það í ljós
hvort að ástæða sé til þess að
hefja réttarhöld gegn honum
og svo verður að gera ráð fyrir
að dómstólar komist að réttri
niðurstöðu um sekt eða sak-
leysi.
Endi málið ekki með sakfell-
ingu Sarkozy verður það vænt-
anlega talið enn eitt dæmið um
að réttarfarinu í sumum ríkjum
Evrópusambandsins sé veru-
lega áfátt. Þó eru þetta ríki
sem yfirleitt telja sig eiga að
leiðbeina öðrum í þessum efn-
um. Er ekki tímabært, án tillits
til sektar eða sýknu Sarkozys,
að þessi ríki skoði hvort að
staða rannsóknardómaranna
samræmist viðhorfum um hlut-
leysi rannsakenda og rétt-
arkerfis?
Líbýumálið eltir
Sarkozy, en það
vekur aðrar áleitnar
spurningar}
Spilling
eða nornaveiðar?
Þær fregnir bár-ust í liðinni
viku að Súdan, síð-
asta karldýrið af
tegund hins norð-
læga hvíta nashyrn-
ings, hefði verið af-
lífaður. Súdan var háaldraður en
hann skilur eftir sig tvö af-
kvæmi, nashyrningskýr sem eru
báðar ófrjóar. Útlitið er því
vægast sagt dökkt fyrir þessa
hvítu nashyrninga.
Raunar hefur stefnt í þetta
um langa hríð. Fyrir hálfri öld
voru einungis um 2.000 dýr eftir
af tegundinni og ágangur
mannsins á hið náttúrulega um-
hverfi hennar, auk ásælni veiði-
þjófa, hefur orðið henni ofviða.
Ekki er þó loku fyrir það
skotið að dýr, sem talist geti til
norðlæga hvíta nashyrningsins,
geti á ný gengið um jörðina. Vís-
indamenn hafa á síðustu árum
safnað kynfrumum
beggja kynja úr
þeim dýrum sem
voru á lífi, í þeirri
von að hægt yrði að
finna „staðgöngu-
móður“ meðal hinna
suðlægu ættingja nashyrnings-
ins. En jafnvel þó að hægt yrði
að búa til nýja norðlæga hvíta
nashyrninga með tæknifrjóvgun
af þessu tagi, er alls óvíst að það
tækist að búa til nógu mörg dýr
til þess að byggja tegundina upp
að nýju.
Þó að margar tegundir hverfi
án atbeina mannsins má því mið-
ur skrifa örlög norðlæga hvíta
nashyrningsins nánast alfarið á
virðingarleysi mannsins fyrir
umhverfi sínu. Takist mönnum
ekki að tryggja framtíð þessarar
tegundar er að minnsta kosti
nauðsynlegt að þeir læri af þess-
um mistökum.
Norðlægu hvítu
nashyrningarnir
eru orðnir vægast
sagt sjaldséðir}
Á barmi útrýmingar
S
taðreyndir frá SÁÁ. Staðreyndir
sem eru svo sorglegar að það er
erfitt að setja þær á blað án þess að
tárast.
Enginn sjúkdómur er jafn al-
gengur og hættulegur íslenskum ungmennum
og vímuefnafíkn. Tölulegar staðreyndir um
hversu margir hafa leitað meðferðar á Vogi
fyrir 25 ára aldur og hversu stór hluti þeirra
hefur dáið ótímabært langt um aldur fram,
segja sína sögu. Á 38 árum (1977-2015) komu
8.039 ungmenni í meðferð á sjúkrahúsið Vog.
Við árslok 2015 voru 428 af þessum tilteknu
sjúklingum á Vogi látnir. Við erum að tala um
340 drengi og 88 stúlkur. Lætur nærri að
hvern einasta mánuð síðustu 38 árin hafi ein-
hver úr þessum hópi dáið. Þessar upplýsingar eru stað-
reyndir sem birtast við samlestur á gagnagrunninum á
Vogi og horfinna manna skrá frá Þjóðskrá.
Þróun í hróplegu ósamræmi við þörfina
Ákallið eftir hjálp hefur aldrei verið hærra og bið-
listinn inn á Vog aldrei verið lengri, En þrátt fyrir það
hefur heilbrigðisráðuneytið fækkað sjúkrarúmum sem
ætluð eru áfengis- og vímuefnasjúklingum til meðferðar
úr 265 þegar mest var í lok árs 1985, niður í 62 rúm nú.
Enginn virðist skilja af hverju rúmum hefur fækkað svo
mikið eða hver það var sem bað um þennan stórfellda nið-
urskurð. Staðreyndirnar tala þó sínu máli.
Ef við lítum á þróunina frá því eftir hrun þá hætti heil-
brigðisráðuneytið að greiða fyrir húsnæðis- og fæðis-
kostnað í eftirmeðferð SÁÁ og breytti með-
ferðinni þar í göngudeild eða dagdeild. Þannig
fækkaði sjúkrarúmum sem heilbrigðisyf-
irvöld greiða fyrir hjá SÁÁ um 60. Með þjón-
ustusamningi í desember 2014 um sjúkra-
húsið Vog var sjúkrarúmum þar fækkað um
18. Frá hruni hefur leguplássum sem heil-
brigðisyfirvöld greiða fyrir hjá SÁÁ fækkað
um 78.
Í dag er meðalaldur þeirra sem leita sér
meðferðar 35 ár. Nákvæmlega núna bíða 5-
600 fárveikir einstaklingar eftir því að komast
í meðferð.
Það má líta svo á að biðlisti inn á Vog sé í
eðli sínu líkur biðlista inn á bráðamóttöku.
Það er dauðans alvara á ferð og fólkið okkar
deyr á þessum biðlista. Aðstandendur og fjölskyldur eru
varnarlaus gagnvart ástandinu og eru sem föst í álögum.
Þau eru að bíða líka.
Það þarf að bregðast við strax!
Sjúkdómur fíknar einkennist af stjórnleysi. Hann er án
efa hættulegasti sjúkdómur ungs fólks á Íslandi í dag. Sú
staðreynd blasir við okkur í endurteknum hörmungar-
fréttum af ótímabærum dauða fjölda vímuefnasjúklinga.
Það er kominn tími til að stjórnvöld láti verkin tala. Hver
vill bera ábyrgð á því að fárveikir einstaklingar eru að
deyja einungis vegna þess að við viljum ekki hjálpa þeim?
Ekki ég.
Inga Sæland
Pistill
Unga fólkið okkar deyr á biðlista
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Hátt í 900 sjúkraliða munvanta til starfa á næstuárum, verði ekkert aðgert. Stéttin er að eldast
og rétt um helmingur þeirra sem út-
skrifast úr sjúkraliðanámi hefur störf
í faginu.
Núna eru 2.000 sjúkraliðar að
störfum á hinum ýmsu heilbrigðis-
stofnunum. Á hverju ári útskrifast
60-80 sjúkraliðar og úr þeim hópi fara
30-40 til starfa sem sjúkraliðar.
„Þessi nýliðun er hvergi nærri nægi-
leg,“ segir Gunnar Örn Gunnarsson,
framkvæmdastjóri Sjúkraliðafélags
Íslands. „Þessu til viðbótar hefur
meðalaldur í stéttinni hækkað jafnt
og þétt undanfarin ár og er nú 47 ár,“
segir hann. „Ef öllum þeim, sem
starfa í umönnun á öldrunarheim-
ilum, væri gert að fara í sjúkraliða-
nám, eins og gert er t.d. í Danmörku,
þá myndi vanta miklu fleiri en þessa
900.“
Gunnar segir að umræða um
mikið álag á heilbrigðisstarfsfólk
gæti verið ein ástæða þess að fólk
skili sér ekki til starfa að námi loknu.
„Svo er þetta vaktavinna og það hent-
ar alls ekki öllum. Það er líka eitthvað
um að fólk fari í frekara nám í heil-
brigðisgreinum að sjúkraliðanámi
loknu. En svo fer fólk líka oft að vinna
við eitthvað allt annað.“
Greint var frá því í Morgunblað-
inu fyrr í þessum mánuði að örorka
meðal sjúkraliða hefði aukist jafnt og
þétt undanfarin ár og er nú svo komið
að þeir eru einn stærsti hópurinn sem
nýtir sér úrræði VIRK starfsendur-
hæfingarsjóðs, en rúmlega tíundi
hver sem þangað leitar er sjúkraliði.
Könnun sem Sjúkraliðafélag Íslands
gerði í samstarfi við fjármálaráðu-
neytið fyrir rúmum tveimur árum
leiddi í ljós að veikindadagar á hvert
starfsgildi sjúkraliða voru 20,5 á ári
eða sem samsvarar heilum mánuði í
starfi. Gunnar segir að ástandið hafi
lítið breyst síðan þá og þessar tölur
eigi enn við.
Fyrst og fremst vegna álags
Spurður um ástæður þessarar
háu tíðni örorku og veikinda segir
Gunnar það fyrst og fremst vera
vegna álags í starfi. „Við heyrum það
a.m.k. á okkar félagsfólki.“
Undir þetta tekur Sandra Bryn-
dísardóttir Franks sjúkraliði sem
býður sig fram til formennsku í
Sjúkraliðafélagi Íslands. Í aðsendri
grein sinni í Morgunblaðinu í síðustu
viku segir Sandra að hætta sé á mik-
illi undirmönnun sjúkraliða sem
brjótist fram í veikindum, ýmist til
lengri eða skemmri tíma. „Við þessu
þarf að bregðast strax, því nýliðun í
sjúkraliðastéttinni hefur gengið hægt
undanfarin ár. Það er því nauðsyn-
legt að auka hvata til að fjölga nem-
endum í greininni,“ skrifar Sandra í
grein sinni.
„Vandinn er margþættur,“ segir
Sandra spurð um skýringar á fáliðun
í sjúkraliðastéttinni. „Í fyrsta lagi
held ég að margir nýútskrifaðir
sjúkraliðar átti sig ekki alveg á því
hvernig vinnuumhverfið er. Þar er
mikið álag, sem þeir hafa enga stjórn
á, og ég held að mörgum bregði í
brún þegar þeir koma til starfa. Sjúk-
lingar eru veikari en áður og inn-
lagnir eru styttri.“
Finnst menntunin lítils metin
Annar þáttur sem Sandra segir
að gæti verið áhrifavaldur í þessum
efnum er að margir sjúkraliðar upp-
lifi menntun sína gjaldfellda þegar
ófaglærðir starfsmenn gangi í störf
þeirra á hjúkrunarheimilum. „Þetta
er afar sérhæft nám og það er slæm
tilfinning fyrir fólk að finnast mennt-
un sín lítils metin,“ segir Sandra.
50% menntaðra sjúkra-
liða starfa við fagið
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Sjúkraliðar Veikindadagar á hvert starfsgildi sjúkraliða samsvara heilum
mánuði í starfi á ári hverju. Ástæðurnar eru margvíslegar, m.a. álag.
Unnið er að gerð mannaflaspár innan heilbrigðisráðuneytisins þar sem
spáð er fyrir um þörfina á heilbrigðisstarfsfólki á næstu árum. Ekki liggur
fyrir hvenær þeirri vinnu muni ljúka.
Í svari Svandísar Svavarsdóttur heilbrigðisráðherra við fyrirspurn
Morgunblaðsins um hvort til standi að grípa til aðgerða vegna skorts á
sjúkraliðum segir að unnið verði að því innan ráðuneytisins að ráðast í
gerð stefnu í mannaflamálum. Einnig verði mönnunarviðmið í heilbrigð-
isþjónustu skoðuð í samráði við Embætti landlæknis með það að mark-
miði að bæta starfsumhverfi heilbrigðisstarfsfólks.
Unnið að gerð mannaflaspár
RÁÐUNEYTIÐ SKOÐAR STÖÐUNA Í HEILBRIGÐISKERFINU