Morgunblaðið - 26.03.2018, Page 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 26. MARS 2018
Loftpressur - stórar sem smáar
Það er ærin iðja
gamals manns að lesa
sem mest í blöðum og
bókum svo og að hlýða
á fregnir og frásagnir
og mundi ýmsum
þykja undarleg byrjun
á greinarkorni. Nægt
er framboðið og það
sem ég tek eftir er því-
líkt ógnarmagn er af
upphöfnum frásögnum
fólks af eigin lífi, af-
rekum sem afdrifum af ýmsu tagi.
Ég les líka ýmislegt efni þar sem
erkióvinur svo margra, áfengið,
kemur við sögu og sannast sagna er
talsvert þó af upphafningu þess sem
hins sjálfskipaða gleðigjafa þar sem
eftirköst koma aldrei eða nær aldrei
við sögu. Ég staldra hins vegar frek-
ar við frásagnir þeirra sem lýsa
kynnum sínum af áfengi og öðrum
vímugjöfum og fullyrða með gildum
rökum að það að hætta slíkri neyzlu
hafi reynzt þeim giftugjafinn mesti á
lífsins leið. Eitt slíkt framlag sem
ætti að verða öllum til ærinnar um-
hugsunar las ég á dögunum og þar
var ekki verið að fegra hlutina, að-
eins vikið að bláköldum stað-
reyndum. „Mesta gæfuspor lífsins“,
segir ung söngkona, Katrín Hall-
dóra Sigurðardóttir, sem hefur vak-
ið þjóðarathygli fyrir frábæra túlk-
un á annarri frábærri söngkonu,
henni Ellý, uppáhaldi okkar svo ótal-
margra. Ekki ætla ég að fara nánar
út í þetta hreinskiptna viðtal, en hún
Katrín er aðeins það dæmi gleði-
legra viðtala af þessu tagi þar sem
ég hefi séð hvað mesta hjartans ein-
lægni. Hún segir frá ýmsum góðum
auðnusporum sínum á lífsins leið en
segist ekki hefði verið að telja það
allt upp nema fyrir það að hún hefði
tekið þá stóru ákvörðun að hætta að
drekka fyrir fimm árum.
Hún segist elska að lifa áfengis-
lausu lífi enda fylgi því gífurlegt
frelsi. Það var ekki sízt þetta sem at-
hygli mína vakti enda er það eitt
uppáhaldsorð áfengissinnaðra, þeg-
ar þeir ræða um áfengismál, frelsi
skyldi það vera að leyfa áfengis-
auglýsingar, frelsi er
orðið yfir að leyfa sölu á
áfengi næstum hvar
sem er, frelsi er þeim
tamt sem enn einu sinni
vilja troða þessum
ófögnuði upp á þjóðina.
Þar eru mér vonbrigði
mest að sjá annars
ágætan fyrrverandi
ráðherra fara þar í fylk-
ing fremst.
Ég hélt einmitt að
menn sem slíkri stöðu
hafa gegnt hefðu lesið sér til um að-
aláherzlur virtustu alþjóðastofnana í
heilbrigðismálum sem mæla ein-
dregið á móti hvoru tveggja því sem
flutningsmenn telja mest áríðandi í
heilsueflingu þjóðarinnar og skyldi
nokkurn undra þó orðið frelsi yrði
þeim tungutamt eins og endranær.
Aðvörunarorð gamals manns eru
sjálfsagt ekki mikils virði í huga
þessara „frelsis“ postula, en ára-
tugalöng reynsla hefur margsannað
þau orð sem ég brýndi fyrir nem-
endum mínum fyrir margt löngu.
Þar sagði ég þeim að ég hefði aldrei
hitt neinn sem sæi eftir því að hafa
gjört bindindi að virkum þætti í lífi
sínu, en æðimarga sem hefðu séð
eftir því alla tíð að hafa byrjað að
neyta áfengis. Og vissulega hefur
slíkum farið hraðfjölgandi í áranna
rás. Voði annarra vímuefna var þá
ekki til staðar blessunarlega, en sá
tröllríður nú samfélaginu þar sem
ræturnar liggja æðioft í neyzlu
áfengis, þó fleira komi til.
Katrín Halldóra og fjölmargir
aðrir eiga mína einlægu þökk fyrir
að fletta ofan af frelsishjalinu, þar
sem svo virðist hjá svo mörgum sem
gróðinn sé aðalatriðið, hversu sem
hann svo afvegaleiðir, eyðir og deyð-
ir.
Það glitrar nefnilega á gæfuspor
þeirra sem vímugjöfunum hafna.
Það glitrar
á gæfusporin
Eftir Helga Seljan
Helgi Seljan
» Því fylgir frelsi að
lifa áfengislausu lífi.
Höfundur er formaður fjölmiðla-
nefndar IOGT.
Alheimurinn fæddist
með fulla fartösku af
ferskri orku í mjög
skipulögðu ferli. Þessi
ótrúlega staðreynd
lagði grunninn af öllu
því sem fylgdi í kjöl-
farið. Það að alheim-
urinn hóf vegferð sína
í svona heppilega lágu
óreiðustígi er fjar-
stæðukennt.
Hver er hönnuðurinn?
Á undanförnum áratugum hafa
vísindamenn uppgötvað heilmikið
um alheiminn og forsendurnar fyrir
því að líf, hvað þá vitsmunalíf, geti
dafnað í honum. Fullkominn hönnun
alheimsins er óumdeilanleg, annars
værir þú ekki að lesa þessa grein!
Samkvæmt Biblíunni skapaði Guð
alheiminn úr engu, creatio ex nihilo.
Flestir vísindamenn, trúaðir sem og
guðleysingjar, telja að alheimurinn
hafi orðið til úr efnislegu engu. En
myndi þetta „ekkert“ virkilega hafa
að geyma alla þessa mismunandi
krafta, orku, efni, öreindir, þrjár
rúmvíddir, tímann og undur
skammtaveraldarinnar til fram-
leiðslu á virkum heimi? Er Guð eða
enginn ábyrgur fyrir slíku krafta-
verki?
Ímyndaðu þér mælistiku sem er
trilljón sinnum lengri en fjarlægðin
til sólarinnar. Á henni er málaður
hlutfallslegur styrkur hinna fjögra
ólíku krafta frumefnanna: sterka og
veika kjarnakraftsins, rafsegul-
sviðsins og þyngdaraflsins. Ef vægi
þyngdaraflsins væri aðeins einum
millimetra meiri myndi þyngdar-
aflið safna öllu efni í risastórt svart-
hol.
Árið 1998 uppgötvuðu stjörnuvís-
indamenn tilvist Hulduorku. Sam-
kvæmt útreikningum þeirra má
vægi þessarar dularfullu orku ekki
skeika um 1 í 10 í 120 veldi (mun
stærri tala en allar frumeindir í al-
heiminum). Frávik myndi útiloka
stjörnumyndun því þyngdaraflið er
of veikt til að yfirvinna sterkari
orkufasta.
Svona mikil nákvæmni í hönnun
heimsins hefur fyllt marga angist.
Tilvist Skapara virðist óumflýjanleg
niðurstaða. Hvaða
undankomuleiðir eru í
boði? Fleiri alheimar!
Sumir álykta að einn
þeirra hljóti að hafa að
geyma réttar for-
sendur fyrir heim af
lífi.
Alheimurinn hyglir
byggingarefnum lífs-
ins. Það þarf ekki að
vera svona, en er það
nú samt. Hver er arki-
tektinn?
Hver skapaði lífið?
Allir líffræðingar vita að lífið er
stórkostleg smíði. En þeir vita ekki
hvernig náttúran gat búið til fyrstu
frumuna. Einn vísindamaður líkti
því kraftaverki við fellibyl sem um-
turnar lager af vélarpörtum úr Bo-
eing 747 og skilur eftir sig flugvél,
annar sagði að tilurð frumunnar
væri álíka ólíkleg og að sprenging í
prentsmiðju skildi eftir sig orðabók.
Fruman inniheldur DNA-
sameindir og prótín. Upplýsing-
arnar í genamenginu eru í raun leið-
beiningar, þ.e.a.s. eru hagnýtar. Ef
yfir þriggja milljarða stafapör
DNA-kóða mannsins væru útgefin í
einni bók yrði hún meira en tvisvar
sinnum hærri en Hallgrímskirkjan.
Varð þetta flotta meistaraverk til af
tilviljun?
En vandamálið er mun djúpstæð-
ara en DNA-kóðinn. Náttúran hefur
útbúið fjölmörg mismunandi prótín,
sem eru í einföldu máli, vinnuhestar
frumunnar. Sérhvert prótín er sam-
an sett úr hundruðum, oftast þús-
undum, af 20 mismunandi am-
ínósýrum í keðju.
Segjum að þú fengir það verkefni
að endurgera eitt tiltekið prótín
sem samanstendur af 1000 amínó-
sýrum. Til er fjöldinn allur af am-
ínósýrum en náttúran hefur kosið
að nota 20. Veldu réttu amínó-
sýruna í hvern hlekk keðjunnar, alls
1000 sinnum.
Líkurnar að leysa þessa þraut,
jafnvel á trilljón árum, eru hverf-
andi. Og „heimsk“ náttúran hefur,
samkvæmt speki guðleysingjanna,
hannað ógrynni virkra prótína án
nokkurra vitsmuna eða skilnings á
lífinu.
Sumir telja að efnafræðin sé
ábyrg fyrir veröld lífsins. En hversu
skynsöm og hæfileikarík þurfti nátt-
úran að vera til að nýta sér flókna
lífefnaferla í þróun á vitiborinni,
meðvitaðri mannveru? Ansi snjöll!
Guð eða heppni?
Mannkynið er tilkomið vegna fjöl-
margra ólíkra hlekkja sem allir
tengjast traustum böndum. Tek-
urðu verkferla alheimsins og lífið í
honum sem sjálfsögðum hlut?
Annað hvort býrðu í rökréttum
heimi sköpuðum af Guði eða þú
býrð í tilgangslausri veröld sem
bara hermir eftir rökréttum heimi.
Sú staðreynd að fólk getur hugleitt
tilveru sína er með ólíkindum enda
sagði Albert Einstein, „Það sem er
mest óskiljandi við heiminn er að
hann er skiljanlegur.“
Hver er fyrsta orsökin, Guð eða
enginn? Var hagstætt framleiðslu-
ferli alheimsins einskær lukka?
Ættum við öll að fylkja liði í göngu
guðleysingjanna? Ekki vantar áróð-
urinn! Páll postuli skrifaði, „Speki
þessa heims er heimska í augum
Guðs.“ (1. Korintubréf 3:19)
Hvaða afl gaf mannverum tilfinn-
ingar, vitsmuni, meðvitund og
frjálsan vilja til að taka sjálfstæða
ákvörðun um að tilheyra Guðs ríki
eða hafna fyrirheitinu? Hafa efna-
hvatar í heilanum einhver andleg
plön? Getur tilfinningalaus þróun-
arkenningin útskýrt óefnislegar
langanir?
Jörðin býður okkur allt það sem
við þörfnumst til að lifa, dafna og
þroskast. Til að það gerðist þurfti
að virkja ótrúlega tilkomumikla at-
burðarás. Bara heppni? Trú guð-
leysingjanna er mikil! Alheimurinn
virkar og það er fólk í honum. Hver
skapaði þennan áhugaverða heim?
Staðreynd málsins er einföld: allt
var framkvæmt rétt! Pétur postuli,
vitni að Upprisunni, ritaði „Hans er
mátturinn um aldir alda.“ (1. Pét-
ursbréf 5:11)
Skapaði Guð heiminn?
Eftir Brynjólf G.
Stefánsson » Alheimurinn virkar
og það er fólk í hon-
um. Hver skapaði þenn-
an áhugaverða heim?
Brynjólfur G.
Stefánsson
Höfundur hefur áhuga á trúmálum.
brynjolfur9@hotmail.com
Um síðustu áramót
náðist það langþráða
markmið að öll börn
með skráðan heimilist-
annlækni eiga rétt á
gjaldfrjálsum tann-
lækningum samkvæmt
samningi milli Sjúkra-
trygginga Íslands (SÍ)
og Tannlæknafélags
Íslands. Samningurinn
tók gildi vorið 2013 og
var innleiddur í áföng-
um, þannig að nokkrir árgangar voru
teknir inn á hverju ári. Sá góði jafn-
aðarmaður Guðbjartur heitinn Hann-
esson, þáverandi velferðarráðherra,
hafði forgöngu um að semja við sjálf-
stætt starfandi tannlækna um tann-
læknaþjónustu við börn árið 2013. Í
skemmstu máli snýst samningurinn
um að börn eru skráð hjá tannlækni
og fara til hans í árlega skoðun og við-
gerðir ef við á og greiða eingöngu
2.500 krónur í komugjald.
Á sínum tíma (kringum 1990) gátu
Íslendingar státað af því að tann-
heilsa barna var mjög góð saman-
borið við önnur Norðurlönd. Um síð-
ustu aldamót runnu út samingar við
tannlækna um þjónustu við börn og í
kjölfarið ákvað ríkisvaldið að nið-
urgreiða stóran hluta kostnaðar af
tannlækningum barna. Niður-
greiðslur á tannlæknaþjónustu barna
héldu hvorki í við raunverð né vísi-
tölu, með þeim afleið-
ingum að tannheilsa
barna snarversnaði,
færri og færri börn
sóttu tannlæknaþjón-
ustu og kostnaður heim-
ila vegna tannlækna-
þjónustu barna jókst
gríðarlega.
Guðbjartur Hannes-
son samdi við tannlækna
um heildstæða tann-
læknaþjónustu fyrir
börn og honum tókst að
forgangsraða fé tann-
lækninga barna þrátt fyrir erfiða
stöðu ríkissjóðs á þeim tíma.
Það er því fagnaðarefni að samn-
ingurinn nær nú til allra barna undir
18 ára aldri og það mun leiða til betri
tannheilsu barna.
Þjónusta til að viðhalda góðri tann-
heilsu barna er ekki lúxus, heldur
sjálfsögð réttindi barna og snýst um
jafnt aðgengi að heilbrigðisþjónustu.
Guðbjartur Hannesson setti tann-
lækningar barna í forgang. Hjá hon-
um sló hjartað á réttum stað.
Þar sem hjartað slær!
Eftir Gunnar Alex-
ander Ólafsson
Gunnar Alexander
Ólafsson
» Guðbjartur heitinn
Hannesson hafði
forgöngu um að semja
um tannlæknaþjónustu
við börn árið 2013.
Höfundur er heilsuhagfræðingur.