Morgunblaðið - 20.04.2018, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. APRÍL 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Miguel Di-az-Caneltók í gær
við sem forseti
Kúbu eftir að hafa
um árabil verið
einn varaforseta landsins.
Hann er fyrsti leiðtogi Kúbu
eftir byltinguna sem ekki ber
eftirnafnið Castro og verða
það út af fyrir sig að teljast
töluverð tíðindi.
Með þessu má segja að
Kúba hafi skilið sig frá öðru
harðstjórnarríki komm-
únismans, Norður-Kóreu, þar
sem leiðtogar landsins hafa
þurft að bera nafnið Kim. Þó
að ríkin séu um margt lík er
Kúba vægari útgáfa af harð-
ræði kommúnismans en
Norður-Kórea. Í síðarnefnda
ríkinu eru til dæmis fleiri
fangelsaðir fyrir pólitískar
skoðanir, aðgangur almenn-
ings að upplýsingum er tak-
markaðri og atvinnufrelsi er
enn minna en á Kúbu.
Eyríkið í Karíbahafinu er
þó fjarri því að vera nokkurt
sæluríki eins og vinstrimenn
víða um heim hafa stundum
viljað trúa. Þar hefur ríkt
harðstjórn frá því að Fídel
Castro, bróðir hans Raúl, frá-
farandi forseti, og aðrir af
byltingarkynslóðinni brutust
til valda. Og raunar er það svo
að byltingarkynslóðin hefur
ekki að fullu lagt niður völd
þó að Diaz-Canel, sem nýtur
mikils trausts Raúls og var
meðal annars lífvörður hans á
árum áður, hafi tekið við sem
forseti. Raúl, 86 ára gamalt
unglambið, er áfram yfir
hernum og stýrir komm-
únistaflokknum en þetta eru
tvær valdamestu stofnanir
landsins. Forsetinn nýi mun
því ekki hreyfa sig mikið án
þess að hafa til þess heimild
frá Raúl Castro.
En það er líka
alveg óvíst að Di-
az-Canel hafi
áhuga á miklum
breytingum.
Hvert hann vill
stefna með landið er töluverð
ráðgáta þegar horft er til orða
hans og athafna í gegnum tíð-
ina. Hann segist vilja halda
byltingunni áfram en jafn-
framt efnahagslegum umbót-
um. Staðreyndin er þó sú að
efnahagslegar umbætur sem
ráðist var í fyrir nokkrum
misserum hafa að hluta verið
látnar ganga til baka. Um hálf
milljón af ellefu milljónum
íbúa eyjarinnar starfar í
einkageiranum í margvíslegri
smárri atvinnustarfsemi, en í
seinni tíð hefur útgáfa starfs-
leyfa aftur verið takmörkuð
verulega og alls óvíst hvert
stefnir fyrir einkaframtakið á
Kúbu.
Þá hefur Diaz-Canel haldið
því fram að sú rýmkun við-
skipta við Kúbu sem Obama,
forseti Bandaríkjanna, stóð
fyrir hafi verið ætluð til að
grafa undan byltingunni, en
margt bendir til að hann telji
ekkert mikilvægara en við-
gang kúbversku byltingar-
innar. Hann hefur þó líka
sýnt ákveðin merki um að
vilja leyfa opin skoðanaskipti
á eyjunni, þannig að ekki er
útilokað að hann vilji auka
svigrúm almennings þó að
hann hafi tekið þátt í því með
Raúl Castro að draga aftur úr
þessu svigrúmi.
Þá má telja fullvíst að bylt-
ingarkynslóðin, sem nú hefur
ákveðið að veðja á Diaz-
Canel, gerir það í þeirri trú að
hann haldi áfram að styðja við
byltinguna og þeir munu án
efa reyna allt á meðan þeim
endist aldur til svo hann víki
ekki af leið kúgunarinnar.
Kúba fær nýjan for-
seta en Raúl Castro
er skammt undan}
Nýr belgur, gamalt vín
Ásta Fjeldsted,fram-
kvæmdastjóri
Viðskiptaráðs,
skrifaði grein í
Viðskiptamogg-
ann í gær þar sem hún benti á
að dýrt væri að hækka laun
hér á landi. En hvað er átt við
með því? Jú, eins og Ásta
benti á fer stór hluti launa-
kostnaðar annað en til starfs-
mannsins. Sá sem til dæmis sé
með 500 þúsund krónur í laun
fái um 350 þúsund krónur út-
borgaðar. Með launatengdum
gjöldum, þar með talið trygg-
ingagjaldi og gjöldum í lífeyr-
issjóð, sé kostnaður fyrirtæk-
isins af starfsmanninum um
740 þúsund krón-
ur.
Með kjara-
viðræður fram-
undan skiptir
þessi mikli munur
á útborguðum launum og
launakostnaði fyrirtæks veru-
legu máli því hann gerir
launahækkanir dýrar fyrir
fyrirtæki án þess að launa-
menn njóti þess nægilega.
Hluti af vandanum er
tryggingagjaldið, sem enn er
allt of hátt. Þess vegna er
óhætt að taka undir með Ástu
sem segir að áform ríkis-
stjórnarinnar um að lækka
tryggingagjaldið úr 6,85% í
6,60% dugi skammt.
Of mikill munur er
orðinn á launakostn-
aði og launum}
Dýr laun S
tyrking heilsugæslunnar er eitt
meginmarkmiða ríkisstjórnar-
innar. Heilsugæslan ætti að vera
fyrsti viðkomustaður allra í heil-
brigðiskerfinu, burt séð frá því
hvers eðlis vandinn er eða hversu umfangs-
mikilli þjónustu einstaklingurinn þarf á að
halda. Til þess að heilsugæslan geti staðið
undir því hlutverki þarf að efla hana og
styrkja, og sjá til þess að hún hafi bolmagn
til að sinna öllum þeim fjölbreyttu verkefnum
sem undir hana heyra.
Mikilvægt er að styrkja heilsugæsluna
sem fyrsta viðkomustað í heilbrigðiskerfinu
til þess að tryggja jafnan aðgang allra að
góðri opinberri heilbrigðisþjónustu. Ein-
staklingar eiga að hafa aðgang að þeirri heil-
brigðisþjónustu sem þörf er á hverju sinni,
óháð efnahag, stöðu og búsetu.
Í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar fyrir árin 2019-
2023 er að finna nokkur markmið og aðgerðir sem
tengjast eflingu heilsugæslunnar. Í áætluninni segir til
að mynda að einstaklingar eigi að njóta þjónustu á því
stigi og hjá þeim aðila sem er best til þess fallinn að
leysa vanda hans, þannig að öryggi og gæði þjónust-
unnar samrýmist bestu fagþekkingu.
Meðal markmiða með styrkingu heilsugæslunnar er
skilvirkari þjónusta fyrir þá sem þangað leita. Til að
veita sem besta heilbrigðisþjónustu á sem hagkvæm-
astan hátt og nýta sem best þekkingu hverrar heil-
brigðisstéttar er mikilvægt að sjúklingar
geti haft aðgang að þverfaglegri þjónustu og
þeim þjónustuaðilum sem þörf er á hverju
sinni. Sjúklingar geti til dæmis farið á
heilsugæsluna og leitað þar til sálfræðings
vegna geðheilbrigðisvanda, til næring-
arfræðings vegna ofþyngdar, til lyfjafræð-
inga vegna lyfjafræðilegrar umsjár og til
sjúkraþjálfara vegna stoðkerfisvandamála.
Aukinn aðgangur sjúklinga að öðrum fag-
hópum en læknum og hjúkrunarfræðingum
og aukin teymisvinna innan heilsugæslunnar
getur einnig leitt til þess að biðtími eftir við-
tali styttist, auk þess sem einstaklingum
býðst þar með fjölbreyttari og heildstæðari
heilbrigðisþjónusta.
Annar liður í styrkingu heilsugæslunnar
er bætt geðheilbrigðisþjónusta á heilsu-
gæslu, til dæmis með fjölgun sálfræðinga og stofnun
geðheilsuteyma í öllum heilbrigðisumdæmum. Einnig
kemur talsverður hópur á bráðamóttökur sjúkrahúsa
sem gæti fengið úrlausn innan heilsugæslu, og þar með
létt á álagi á sjúkrahúsum. Efling heilsugæslunnar sem
fyrsta viðkomustaðar er því einnig mikilvægt skref í þá
átt að létta álagi af sjúkrahúsum landsins.
Styrking heilsugæslunnar hefur þar af leiðandi ekki
bara jákvæð áhrif fyrir notendur heilbrigðisþjónust-
unnar, heldur einnig á alla aðra þætti þjónustunnar.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Efling heilsugæslunnar
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Guðm. Sv. Hermannsson
gummi@mbl.is
Bandaríska netfyrirtækið Facebook
segist á næstunni munu kynna
hvernig það ætli að bregðast við nýj-
um persónuverndarreglum Evrópu-
sambandsins sem taka gildi í lok maí.
Boðaði fyrirtækið að nýjar regl-
ur um meðhöndlun persónulegra
upplýsinga verði kynntar fyrir evr-
ópskum notendum samfélagsmiðils-
ins í vikunni. Munu notendur sam-
skiptavefjarins sjá sprettiglugga, þar
sem þeir geta valið hvort og þá hvaða
upplýsingar þeir veita um sig og
hvernig vefurinn meðhöndli þær
upplýsingar. Notendur annars stað-
ar í heiminum munu síðar fá sams-
konar tilkynningu.
„Allir – sama hvar þeir búa –
verða beðnir um að yfirfara mik-
ilvægar upplýsingar um það hvernig
Facebook nýtir gögn og ákveða
hvernig þeir vilja vernda einkalíf sitt
á Facebook,“ sagði í yfirlýsingu frá
fyrirtækinu.
Facebook hefur legið undir
miklu ámæli að undanförnu eftir að í
ljós kom hvernig upplýsingar, sem
fyrirtækið safnar um notendur sína,
hafa verið nýttar af öðrum fyrir-
tækjum. Mark Zuckerberg, forstjóri
og stofnandi Facebook, sat fyrir
svörum tveggja bandarískra þing-
nefnda í samtals tíu klukkustundir í
síðustu viku í kjölfar frétta um að
greiningarfyrirtækið Cambridge
Analytica, sem starfaði m.a. fyrir for-
setaframboð Donalds Trumps árið
2016, hefði nýtt sér persónuupplýs-
ingar frá 87 milljónum Facebook-
notenda.
Zuckerberg sagði þá að fyr-
irtækið ætlaði að bjóða samskonar
einkalífsvernd, og kveðið er á um í
reglum Evrópusambandsins, þótt
einhver munur kynni að verða á
framkvæmdinni milli svæða.
Þurfa að veita samþykki
Samkvæmt nýju reglunum, sem
Facebook er að kynna, eru notendur
beðnir að yfirfara og veita samþykki
eða synja hvort þeir vilji að Face-
book noti gögn frá þriðja aðila og
hvort og þá hvaða auglýsingar þeir
vilja sjá á sínu svæði. Þá verða þeir
einnig beðnir um að yfirfara og velja
hvaða upplýsingum þeir vilja deila
með öðrum um stjórnmálaskoðanir,
trúarbrögð og persónuleg sambönd.
Þá fá notendur einnig að velja
hvort þeirra vefsvæði verði með and-
litskennslum. Í yfirlýsingu Facebook
segir að notendum verði sagt að and-
litskennsl séu valkvæð en að þau
gætu haft ýmsa kosti, svo sem að við-
komandi fái tilkynningu ef einhver
annar notar myndir af þeim í leyf-
isleysi.
Einkalífsupplifun
„Við viljum ekki aðeins fara eftir
lögunum heldur ganga lengra og
byggja upp nýja og bætta einkalífs-
upplifun á Facebook,“ segir í yfirlýs-
ingu fyrirtækisins.
Í yfirlýsingu Facebook segir að
fyrirtækið muni tryggja að farið
verði eftir reglum ESB sem tak-
marka auglýsingar sem beinast gegn
unglingum og einnig hvaða upplýs-
ingar um unglinga verði aðgengileg-
ar. Það felur m.a. í sér að and-
litskennsl verða ekki notuð
þegar ungmenni undir 18
ára aldri eiga í hlut.
Einnig mun Facebook
takmarka það sem
unglingar á aldrinum
13-15 ára geta séð á
Facebook nema þeir
hafi sérstakt leyfi frá for-
eldrum. Fyrirtækið leyf-
ir ekki börnum undir 13
ára að skrá sig á
Facebook.
Facebook bregst við
persónuverndarkröfum
AFP
Viðkvæmar upplýsingar Samfélagsvefurinn Facebook segist ætla að
fara eftir þeim kröfum sem settar eru í nýjum persónuverndarreglum ESB.
Bandarískur alríkisdómari úr-
skurðaði í vikunni, að Facebook
yrði að sæta hópmálssókn
vegna ásakana um að fyrirtækið
hefði beitt andlitskennslum á
ljósmyndir án leyfis notenda.
Andlitskennslin virka þannig
að hverjum einstökum notanda
er úthlutað tölu sem kölluð er
sniðmát. Þessi tala er reiknuð
út með því að greina ljósmynd-
ina sem notendur velja sjálfir og
aðrar myndir sem þeir hafa ver-
ið tengdir við.
Þetta gerir Facebook m.a.
kleift að bjóða nýjar vina-
tengingar og slíkar teng-
ingar leiða til þess að not-
andinn ver meiri tíma á
vefsíðunni, getur séð fleiri
auglýsingar og fyrirtækið
aflar um leið meiri upplýs-
inga um hann.
Umdeild
andlitskennsl
HÓPMÁLSSÓKN
Mark Zuckerberg