Morgunblaðið - 30.04.2018, Side 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. APRÍL 2018
Strandgötu 24 | 220 Hafnarfjörður | Sími 565 4100 | nyform.is
Úrval af rafdrifnum
hvíldarstólum
Opið virka daga
11-18
laugardaga
11-15
N Ý F O R M
h ú s g a g n a v e r s l u n
Komið og skoðið úrvalið
„Ég tók að mér að verkstýra
fundaröð sem snýst um að setja á
dagskrá helstu álitaefni um fjár-
málakerfi Íslendinga nú þegar
áratugur er liðinn frá banka-
hruni. Yfirskriftin er Aldrei aftur
því engin önnur fjármálakreppa á
Íslandi má aft-
ur verða jafn
altæk og hrun-
ið 2008 varð,“
segir Kristrún
Heimisdóttir
lögfræðingur.
Samtök
sparifjáreig-
enda standa að
fundaröðinni
en þau hafa
lengi átt frum-
kvæði að rannsóknum og um-
ræðu um fjármál frá sjónarhorni
almennings sem þarf að geta
ávaxtað sparifé vel og er venju-
legir skattgreiðendur. Fyrstu
tveir fundirnir hafa þegar verið
haldnir og vöktu mikla athygli.
Fundaröðin stendur út þetta ár.
Kreppur geta alltaf komið
„Bankakreppur geta alltaf
komið eins og sagan kennir okk-
ur. Þessu höfðu fræðin hins vegar
gleymt 2008 í kennslu í hag- og
fjármálafræðum, þar á meðal við
háskóla á Íslandi, þar sem fjár-
málakreppur voru ekki hluti af
námsefninu,“ segir Kristrún sem
haustið 2008 var aðstoðarmaður
utanríkisráðherra og hélt slíkum
störfum áfram í velferðar- og
efnahags- og viðskiptaráðu-
neytum í tíð ríkisstjórnarinnar
sem tók við 2009. Hún var því ein
þeirra sem upplifðu hrunið og úr-
lausn þess í innsta hring stjórn-
kerfisins þar sem mikið gekk á
yfir langan tíma.
„Mér fannst ég eiga ólokið að
skrifa um aðstæður íslenska rík-
isins í hruninu, stöðu að alþjóða-
lögum, valdbærni og valdaleysi
og Columbia Law School í New
York reyndist vilja fá mig í rann-
sóknahóp og doktorsnám, felldi
niður himinhá skólagjöld sín og
veitti mér alvöru styrk. Ég hef
unnið þessa rannsókn í krefjandi
umhverfi og þarf næst að sann-
færa kröfuharða nefnd.“
Það er fátítt að fjármálakrepp-
ur valdi allsherjarhruni eins og
gerðist hér. Íslensk stjórnvöld
stóðu á sínum tíma andspænis
einstaklega víðtæku verkefni. Al-
mennt er talið að efnahagslega
hafi ræst mun fyrr úr á Íslandi en
nokkur spáði, en önnur sár eftir
hrunið standa enn opin. Þessu
fylgdi mikil samfélagsleg ólga
sem Kristrún segir að flestu leyti
hafa verið skiljanlega.
„Ég kynntist sjálf skuldavand-
anum í miklu návígi í gegnum
vinnu við alls konar úrræði sem
ríkið þurfti að finna leiðir til að
skipuleggja og það er þáttur af
rannsókn minni hversu háskalegt
rof samfélagsfriðar og réttlætis-
brestur fjáreigna og endur-
skipulagning þeirra með inngripi
ríkisins er. Hrunið varð líka sam-
félagslegt taugaáfall sem náði til
allra, líka þeirra sem ekki urðu
fyrir meira efnahagstjóni en í
öðrum kreppum og viðhorfin
urðu þannig að það varð dyggð
að mála hlutina í eins dökkum lit-
um og mögulegt var,“ segir
Kristrún.
„Þetta gerði það sem þó var
nógu illt enn verra, dró fólk niður
í svartnætti sálfræðilega og hefti
yfirvegun, umræðu og greiningu
eins og virklega þurfti þó. Eftir
stöndum við núna með ótrúlega
margt enn óákveðið um stefnuna,
ógreint og jafnvel algjörlega
órætt.“
Verðmæt þekking Íslands
Samtök sparifjáreigenda létu
nýlega gera rannsókn á ofur-
launum og kaupaukum í íslensku
atvinnulífi eins og þeir eru í dag í
samanburði við framkvæmdina
fyrir hrun, sem kunnugir segja
hafa aukið áhættuhegðun mikið.
„Já, ég tel að við höfum með
framtakinu lagt upp gott færi til
að taka á ofurbónusum og líka
kjararáði af skynsemi á vettvangi
þeirra sem stýra málum,“ segir
Kristrún. „Fjármálakreppan fyrir
tíu árum er í mikilli fræðilegri
deiglu. Á enskri tungu hafa kom-
ið út yfir 300 bækur um kreppuna
og skilningur á atburðum og af-
leiðingum hefur dýpkað og
þróast mikið á þeim tíma sem lið-
inn er. Einn höfuðtilgangur fund-
araðarinnar er síðan sá að tengja
þessa strauma Íslandi enn betur
svo hrunið geti orðið verðmæt
þekking Íslands sem framvegis
sjáist í verkum og áherslum öll-
um.“
Fall fjármálakerfisins var samfélagslegt taugaáfall
Morgunblaðið/Kristinn
Mótmæli Það varð dyggð að mála hlutina í eins dökkum litum og mögulegt var, segir Kristrún í viðtalinu.
Hrunið í deiglu fræða
 Kristrún Heimisdóttir er
fædd árið 1971. Hún er lög-
fræðingur að mennt og
stundar doktorsnám í Col-
umbia-háskóla í Bandaríkj-
unum. Hefur gegnt ýmsum
félags- og trúnaðarstörfum,
skrifað fjölda fræðigreina,
unnið fyrir fjölmiðla og fleira.
 Er í dag gestalektor við
Háskólann á Akureyri. Var
áður aðstoðarmaður ráðherra
og framkvæmdastjóri Sam-
taka iðnaðarins auk margs
annars.
Hver er hún?
Kristrún
Heimisdóttir
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Í samgöngu- og sveitarstjórnarráðu-
neyti er nú í undirbúningi stofnun fé-
lags sem hefur með höndum ýmsar
stórframkvæmdir í vegamálum. Um
er að ræða nauðsynleg og dýr mann-
virki sem eru í biðstöðu og gætu
þurft að sitja á hakanum lengi enn
nema til komi einkaframkvæmd og
notendagjöld. Nákvæm útfærsla á
formi félagsins er eftir, en vilji er til
þess að lagafrumvarp um þetta verði
lagt fram á Alþingi í haust.
„Í nýframkvæmdum í vegamálum
höfum við gert
alltof lítið of lengi.
Verkefnin sem nú
bíða eru það stór
að hefðbundnar
fjárveitingar í
gegnum fjárlög
duga ekki. Ég hef
talað fyrir því að
við skoðum nýja
möguleika við
fjármögnun í
samgöngumálum og að stofna sér-
stakt félag um það er hluti af undir-
búningi,“ sagði Sigurður Ingi Jó-
hannsson, samgöngu- og
sveitarstjórnarráðherra, í samtali
við Morgunblaðið í gær.
Ráðherra hefur átt samtal að
undanförnu við fulltrúa lífeyrissjóða
og fleiri um að koma að þessum
verkefnum og þar er áhugi fyrir
hendi.
Um einstaka framkvæmdir sem
þessi fjármögnun gæti náð til nefnir
ráðherrann til dæmis nýja Ölfusár-
brú ofan við Selfoss, nýjan heilsárs-
veg yfir Öxi og nýjan veg um Mýrdal
og Sundabraut. Allt eru þetta verk-
efni sem eru á framkvæmdaáætlun
næstu fimm til sjö ára. Þau gætu þó
þurft að bíða lengi enn nema sértæk
fjármögnun komi til, enda má áætla
að kostnaður við þau sé 100 til 150
milljarðar króna. Má þar nefna að sú
framkvæmd ein að tvöfalda stofn-
leiðir til og frá höfuðborgarsvæðinu,
Reykjanesbraut, Suðurlandsveg og
Vesturlandsveg um Kjalarnes er
metin á um 60 milljarða króna.
Eldsneytisskattar veikjast
Síðastliðinn föstudag samþykkti
ríkisstjórnin að auka fjárveitingar til
vegamála á árinu um fjóra milljarða
króna. Er það viðbót við þá 20 millj-
arða króna fjárheimild til fram-
kvæmda og viðhaldsverkefna sem
Vegagerðin hafði. Er viðbótarféð í ár
meðal annars ætlað til að leggja slit-
lag á vegi víða um land auk annarra
tilfallandi og brýnna verkefna. Við
þetta bætist svo að á næsta ári verð-
ur verulega gefið í vegamálin sam-
kvæmt ríkisfjármálaáætlun, en þó
hvergi nærri nóg að mati Sigurðar
Inga sem telur að gjaldtaka fyrir af-
not af einstaka mannvirkjum geti
verið skynsamleg útfærsla. Á spýt-
unni hangir líka að þegar rafknúnum
bílum fjölgar veikist sá tekjustofn
sem eldsneytisskattar séu. Því sé
ekki annar kostur fyrir hendi en leita
nýrra leiða.
Stofna félag um stórar framkvæmdir
 Einkaframkvæmd og notendagjöld  Fjárlög duga ekki í vegamálum  Áhugi hjá lífeyrissjóðunum
Sigurður Ingi
Jóhannsson
Tillögu fulltrúa Sjálfstæðisflokksins
um að Hjálpræðisherinn verði und-
anþeginn öllum gjöldum til Reykja-
víkurborgar vegna úthlutunar lóðar
til hans við Suðurlandsbraut 74 var
vísað frá borgarráði af fulltrúum
meirihlutans. Hún fékk því ekki
efnislega afgreiðslu.
Kjartan Magnússon, borgarráðs-
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins, nefnir
tvö atriði þegar hann er spurður
hvers vegna lagt var til að gjöldin
yrðu felld niður. Hann nefnir fyrst
að Hjálpræðisherinn hafi starfað hér
í rúm 120 ár. Hann hafi stundað mik-
ilvægt hjálparstarf, sérstaklega í
upphafi þegar bærinn var ekki kom-
inn með velferðarskipulag eins og nú
og margt fátækt fólk í borginni
vegna fólksflutninga úr sveitum
landsins. „Þegar þessi samtök eru að
flytja sig um set í borginni og byggja
nýtt hús sem einnig verður hjálp-
armiðstöð finnst okkur sjálfsagt að
sýna þakklæti borgarinnar, þótt það
sé aðeins táknrænt, með því að láta
þau fá lóðina án endurgjalds. Einnig
þegar litið er til þess að allt sölu-
andvirði eldra hússins er notað í
þessa byggingu og dugar ekki til,“
segir Kjartan.
Hin röksemdin er að Hjálpræðis-
herinn njóti sömu kjara og annað
trúfélag sem úthlutað hefur verið lóð
við hliðina. Þar er átt við lóð undir
mosku sem Félag múslima á Íslandi
fékk úthlutaða á árinu 2013 en þar
bólar raunar ekki á framkvæmdum.
Kjartan bendir á að hvor tveggja
samtökin hafi stöðu trúfélags. „Okk-
ur finnst skjóta skökku við að Hjálp-
ræðisherinn sem er byrjaður að
byggja hús sitt njóti ekki sömu
kjara.“
Hefði átt að fá afgreiðslu
Fulltrúar meirihlutans í borgar-
ráði felldu í janúar tillögu sjálfstæð-
ismanna um að fella niður gatna-
gerðargjöld og byggingarréttar-
gjald af byggingu Hjálpræðis-
hersins. Tillögu þeirra nú um að fella
niður öll gjöld af lóðinni var vísað frá
borgarráði á fundi þess í síðustu
viku á þeirri forsendu að samhljóða
tillaga hefði áður verið afgreidd í
borgarráði.
Kjartan gerir athugasemdir við
þetta. Hann segir augljóst að tillög-
urnar hafi ekki verið samhljóða og í
þeirri seinni hafi verið gert ráð fyrir
niðurfellingu allra gjalda en ekki að-
eins tiltekinna gjalda eins og í þeirri
fyrri. Telur hann afgreiðslu meiri-
hlutans ekki í samræmi við góða
stjórnsýslu, tillagan hefði átt að fá
viðhlítandi afgreiðslu í borgarkerf-
inu. helgi@mbl.is
Verði undanþeginn
öllum lóðargjöldum
 Meirihluti borgarráðs hafnaði tillögu
Teikning/Teiknistofan Tröð
Sogamýri Framkvæmdir eru hafn-
ar við byggingu Hjálpræðishersins.