Verslunartíðindi - 01.07.1925, Blaðsíða 14

76
verslunartIðindi
lög þesái tímabær, lýeir sjer í svari ráðs-
ins, er það í febr. 1854 gaf utanríkisráðu-
neytinu eftir beiðni þess, út af umsókn
4. íslenskra kaupmanra um að fá að sigla
4 erlendum skipum til Islands, en í um-
sókn þessa var fljettað almennum athuga-
semdum um verslunina á Islandi. I svari
ráðsins segir svo: »að hinar miklu fram-
farir, sem orðið hafi á verslunarsviðinu
yfirleitt, hafi gjört það að verkum að
óhjákvæmilegt sje að gjörbreyta verslun-
arrekstrinum íslenska«, en ráðið bætir við:
»að ekki sje ráðlegt að gefa öllu lausan
tauminn strax vegna hinna mörgu dönsku
kaupmanua, sem um 60 ára skeið hafa
byrgt Island að neysluvörum og öðrum
vörum. Þess vegna eigí frumvarpið frá
1854 þegar það væri orðið lög, ekki að
öðlast gildi fyr en eftir hæfilegan tíma,
en það var með þetta fyrir augum talið
að vera 1. apríl 1855«.
Nokkrar tölur mætti nefna, er sýna hve
viðskifti Islands við önnur lönd hafa vax-
ið ört á síðustu tímum. 1849 var viðskifta
veltan 3 milj. kr., um aldamótin 22 milj.
kr,, 1913 36 milj. kr. og 1924 um 140
milj. kr., og þar af um 80 milj. kr. út-
flutningur og 60 milj. kr. innflutningur.
Þó þess sje gætt að íbúatala Islands
hefur aukist úr 60 þús. upp í hjer um bil
100 þús. frá 1850—1924, þá hafa erlendu
viðskiftin samt aukist óvenjulega mikið,
frá 60 upp í 1400 kr. á mann hvern, og
er þessari síðari tala hlutfallslega stærri
en nokkurstaðar annarstaðar í Evrópu.
Þær spurningar er að sjálfsögðu snerta
þennan fund eru, hvernig þessi viðskifti
hafi farið fram, hverjar afurðirnar hafi
verið, hvaða lönd hafi helst skifts vörum
á við ísland og hvað helst beri að gera
til þess að styðja að viðskiftum milli Dan-
merkur og íslands.
Eins og áður er getið um tóku hinir
svonefndu »íslensku kaupmenn«, búsettir
í Kaupmannahöfn, við versluninni, er ein-
okunin hætti. Þeir höfðu sín verslunarbú
á IsLandi og verslunarstjóra fyrir. Komu
þeir, ef hægt var, á sumri h verju til eftir-
iits. Þetta verslunarfyrirkomulag er skilj-
anlegt, þegar þess er gætt, að Island var
á þeim tírna fátækt og strjálbygt land og
samgöngur á lágu stigi. Þessi verslunar-
bú hafa ekki einungis verið arðvænleg,
bæði eigendum og verslunarstjórum, held-
ur hafa þau einnig haft fjárhagslega og
menningarlega þýðingu. Þau hafa flutt
erlendar vörur til neyslu og þau hafa
kent Islendingum hvar helst væri mark-
aðar að leita fyrir afurðir þeirra. Þessi
dönsku verslunarhús voru mörg framan af,
jafnvel um síðustu aldamót 60—70. Nú
hefur sú tala lækkað, að minsta ko3ti
um helming, en innlendum verslunuin
aftur á móti fjölgað að mun.
Aðalorsök þessa má telja, að íslandi
hefur vaxið fjárhagslega fiskur um hrygg,
og Islendingar því sjálfir viljað annast
verslunarviðskifti sín við útlönd. Hafa
þeir viða8t hvar tekið við af hinum gönolu,
dönsku verslunarhúsum.
Þá má einnig minnast á aðra breyt-
ingu í verslunaraðferðinni. Ntrlægt 1880
fóru íslenskar umboðsverslanir að mynd-
ast. Voru það búsettir menn hjer, sem
unnu saman með sjálfstæðum íslenskum
verslunum. Verslunaraðferðin var sú, að
umboðsverslun útvegaði íslenskum kaup-
mönnum vörur á vorin að láni, gegn því
að hún fengi síðsumars eða á haustin
íslenskar afurðir til sölu. Fjekk umboðs-
verslunin þá ekki einungis þá peninga
aftur, er hún hafði lagt út, heldur einnig
rentur og umboðslaun, sem venjulega
vou 2 %•
Þess konar umboðsverslun á sjer enn
þá víða stað og kemur sjer vel einkum
á afskektum stöðum. Kaupmaður sem hef-
ur þar 50—100 þúsund króna árlega við-