Morgunblaðið - 26.06.2018, Blaðsíða 17

FRÉTTIR 17Erlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚNÍ 2018
Axel Helgi Ívarsson
axel@mbl.is
Sigur Recep Tayyip Erdogan, for-
seta Tyrklands og leiðtoga Réttlæt-
is- og þróunarflokksins AKP, um
helgina tryggir honum ný og yfir-
gripsmikil völd í forsetastólnum. Er-
dogan, sem er 64 ára gamall, hefur
verið forseti Tyrklands frá 2014 og
var þar áður forsætisráðherra frá
2003.
Kjörtímabil forseta í Tyrklandi er
fimm ár og getur Erdogan boðið sig
aftur fram árið 2023, þökk sé stjórn-
arskrárbreytingum sem samþykktar
voru í apríl í fyrra. Því gæti svo farið
að Erdogan sitji á valdastóli í 10 ár í
viðbót.
Umsvifamikil völd til forsetans
Með samþykkt á breytingu tyrk-
nesku stjórnarskrárinnar í þjóðarat-
kvæðagreiðslu í fyrra urðu róttæk
umskipti í stjórnkerfi landsins. Fel-
ast breytingarnar m.a. í því að emb-
ætti forsætisráðherra verður lagt
niður, meðlimir ríkisstjórnarinnar
verða valdir af sitjandi forseta og
völd þingsins minnka á móti auknum
völdum forseta í löggjafar- og dóms-
valdi landsins. Erdogan var mikill
fylgjandi þessara breytinga fyrir
þjóðaratkvæðagreiðsluna í fyrra og
lofaði því jafnframt í sigurræðu sinni
í gærmorgun að hann myndi koma
þessum stjórnkerfisbreytingum í
gagnið eins og fljótt og auðið er.
Blikur á lofti í efnahagnum
Ýmsir vandar steðja að hagkerfi
landsins. Tyrkneska líran hefur fall-
ið gríðarlega í verði allt frá valda-
ránstilrauninni árið 2016. Hefur
Seðlabanki Tyrklands reynt að koma
hömlum á lækkun gjaldmiðilsins
með því að hækka stýrivexti, en þeir
standa í 18%, sem bitnar þó verulega
á íbúum landsins, og þá er verðbólg-
an 12%. Erdogan hefur tekið fram að
hann vilji sjálfur meiri stjórn yfir
efnahagsmálum, m.a. stjórn yfir
stýrivöxtum. Óttinn um að sjálfstæði
seðlabankans sé því í hættu hefur
þar af leiðandi dregið erlenda fjár-
festa burt frá Tyrklandi, að því er
kemur fram í frétt CNN.
Erdogan bar sigur úr býtum með
tæp 53% atkvæða, en helsti keppi-
nautur hans, Muharrem Ince, fékk
tæplega 31% atkvæða. Einnig er
vert að nefna þann sem varð þriðji í
forsetakosningum, Selahattin Dem-
irtas, frambjóðanda kúrdíska HDP-
flokksins, en hann situr í fangelsi
fyrir sakir um að styðja hinn útlæga
Kúrdíska verkamannaflokk, PKK.
Demirtas hlaut engu að síður 8,4%
atkvæða.
Samþykkir úrslit kosninganna
Helsti andstæðingur Erdogan í
forsetakosningum, Muharram Ince,
virti úrslit kosninganna og lofaði að
halda áfram að berjast þangað til
Tyrkland „væri fyrir alla“. Engu að
síður sagði Ince að aðdragandi kosn-
inganna, alveg fram að lokatölum
þess, hefði verið ósanngjarn.
Öryggis- og samvinnustofnun
Evrópu, ÖSE, sagði í gær að sitjandi
forseti og ríkjandi stjórnmálaflokk-
ur, AKP, hefðu „ótilhlýðilega yfir-
burði“ gegn stjórnarandstæðingum
fyrir kosningarnar. „Þær takmark-
anir sem við höfum séð á grundvall-
arfrelsi fólks hafa haft áhrif á þessar
kosningar. Ég vona að Tyrklandi
lyfti þessum hömlum sem allra
fyrst,“ sagði Ignacio Sanchez, yfir-
maður kosningaeftirlits ÖSE í Tyrk-
landi, við Reuters-fréttastofuna.
Völd Erdogans aukast enn
 Lofar að koma samþykktum stjórnarskrárbreytingum, sem gefa sitjandi forseta
aukin völd, sem fyrst í gagnið  Fangelsaður frambjóðandi varð í þriðja sæti
AFP
Sviptingar Forsetaembættið í Tyrklandi var lengi vel táknrænt, valdalítið
hlutverk. Síðustu ár hefur Erdogan þó sankað að sér völdum sem forseti.
Evrópusam-
bandið hóf í gær
refsiaðgerðir í
formi ferða-
banns og fryst-
ingar eigna
gegn varafor-
seta Venesúela,
Delcy Rodrigu-
ez, og tíu öðrum
opinberum
starfsmönnum landsins. Greip
ESB til aðgerðanna vegna rétt-
indabrota og óreglu í tengslum
við endurkjör forseta Venesúela,
Nicolas Maduro, en sambandið
sagði kosningarnar hvorki hafa
verið frjálsar né sanngjarnar.
„Manneskjurnar sem aðgerð-
irnar beinast gegn eru ábyrgar
fyrir mannréttindabrotum og fyr-
ir að grafa undan lýðræði og
framfylgni á lögum í Venesúela,“
sagði í tilkynningu Evrópusam-
bandsins í kjölfar þess að utanrík-
ismálaráðherrar þeirra ríkja sem
eiga aðild að sambandinu studdu
aðgerðirnar eftir fund í Lúxem-
borg.
Aðildarríkin lofuðu því í síðasta
mánuði að refsa stjórnvöldum í
Caracas, höfuðborg Venesúela,
vegna endurkjörs Maduro for-
seta, en hann mun sitja í embætti
til 2025. Voru kosningarnar snið-
gengnar af helstu andstæðingum
Maduro og sögðu mörg nágranna-
ríki landsins, sem og Bandaríkin,
kosningarnar vera svindl.
VENESÚELA
ESB refsar ráða-
mönnum Venesúela
Delcy Rodriguez
Margar fjöl-
skyldur hafa
lagt á flótta frá
borginni
Daraa, sem er í
suðurhluta
Sýrlands, rétt
við landamæri
Jórdaníu. „Við
vitum ekki
hvað gerðist.
Við vorum sof-
andi með börn-
unum þegar við heyrðum allt í einu
svakalegar sprengingar,“ sagði Ah-
mad al-Musalima, íbúi í Daraa, við
AFP. „Við yfirgáfum húsið og viss-
um ekkert hvert við ættum að fara.
Við fórum í áttina að sléttunum
með börnin grátandi og sprengj-
uregnið yfir okkur,“ sagði Ahmad
al-Musalima að auki. Að mati sam-
takanna Syrian Observatory for
Human Rights hafa 29 almennir
borgarar látið lífið undanfarna
viku. Hefur Sýrlandsher bætt í
árásir á borgina undanfarna viku,
en borgin er ein fárra undir stjórn
uppreisnarhópa.
SÝRLAND
Fjölskyldur flýja
sprengjuregn í Daraa
Stríð Fólk leggur á
flótta frá Daraa.
Axel Helgi Ívarsson
axel@mbl.is
Þúsundir fólks söfnuðust saman á
götum Teheran, höfuðborgar Íran, í
gær og mótmæltu efnahagsstefnu
yfirvalda. Mætti það hörku frá
óeirðalögreglu, sem beitti táragasi
gegn mótmælendum er þeir gengu í
átt að þinghúsi borgarinnar.
Endurvakning fyrri mótmæla
Var þetta annan daginn í röð sem
fólk safnaðist saman til mótmæla,
en mikil mótmælabylgja gegn yf-
irvöldum landsins og slæmum efna-
hag braust einnig út víðs vegar um
Íran fyrir um hálfu ári. Að sögn
BBC voru þetta stærstu mótmæli í
Teheran frá árinu 2012, þegar al-
þjóðlegar viðskiptaþvinganir gagn-
vart Íran vegna kjarnorkustefnu
ríkisins gerðu efnahag þess nánast
örkumla.
Miklar verðhækkanir hafa orðið í
landinu síðustu misseri og einnig
hefur gjaldmiðill landsins, íranskt
ríal, fallið hratt á móti gengi Banda-
ríkjadollara síðustu mánuði.
Einnig er ótti meðal fólks vegna
áhrifa yfirvofandi viðskiptaþvingana
frá Bandaríkjunum í ljósi þess að
Donald Trump Bandaríkjaforseti
rifti kjarnorkusamkomulaginu svo-
kallaða í maí síðastliðnum. Efna-
hagsþvingunum á Íran var lyft í
kjölfar innleiðslu samkomulagsins
árið 2016.
Harðorðir í garð stjórnvalda
Í myndskeiðum frá mótmælunum
má heyra mótmælendur kalla
ókvæðisorð í garð stjórnvalda í Ír-
an, og að yfirvöld eigi frekar að
huga að eigin fólki en skipta sér svo
mikið af gangi mála í Sýrlandi.
Hafa írönsk stjórnvöld stutt Bashar
al-Assad Sýrlandsforseta gífurlega í
stríðinu sem þar ríkir, bæði hern-
aðarlega og fjárhagslega síðustu ár.
Mótmæltu á götum Teheran
 Bág staða efna-
hagsins vekur upp
reiði hjá Írönum
AFP
Ástand Mikil óánægja hefur ríkt í
írönsku samfélagi síðustu misseri.
Axel Helgi Ívarsson
axel@mbl.is
Níu ríki Evrópusambandsins hafa
komist að samkomulagi um að
stofna sameiginlegt herlið sem hefur
þann tilgang að bregðast hratt og
örugglega við mögulegu hættu-
ástandi í Evrópu án aðstoðar frá Atl-
antshafsbandalaginu. Ríki ESB hafa
síðasta áratuginn myndað fjögur
hernaðarbandalög, en hermenn hafa
aldrei verið kallaðir til.
Ítalir bökkuðu út úr viðræðum
Var viljayfirlýsing þess efnis
undirrituð í Lúxemborg í gær af
fulltrúum Frakklands, Eistlands,
Belgíu, Bretlands, Þýskalands, Dan-
merkur, Hollands, Spánar og Portú-
gal. Ítalía dró til baka upphaflegan
stuðning sinn eftir myndun nýrrar
ríkisstjórnar en útilokar ekki aðild í
framtíðinni.
Í grein breska blaðsins The Tele-
graph kemur fram að í framtakinu
felist sameiginleg varnaráætl-
anagerð um til dæmis náttúru-
hamfarir, íhlutun í hættuástandi og
rýmingu fólks, sem gætu ógnað ör-
yggi Evrópuríkjanna. Emmanuel
Macron Frakklandsforseti vakti
fyrst máls á stofnun á slíku sameig-
inlegu herliði í fyrrahaust. Tóku
Bretar vel í þá hugmynd til þess að
tryggja áframhaldandi varnarmála-
samstarf eftir útgöngu landsins úr
Evrópusambandinu.
„Evrópsk varnarmál þurfa al-
menna herkænskumenningu,“ sagði
Florence Parly, varnarmála-
ráðherra Frakka, við franska dag-
blaðið Le Figaro fyrr í vikunni.
„Ákvarðanataka innan Evrópusam-
bandsins tekur enn of langan tíma í
samanburði við þá neyð sem getur
risið snögglega upp í kjölfar alvar-
legs ástands sem gæti ógnað öryggi
Evrópubúa,“ sagði Parly.
Þróunin hefur valdið dálitlum ugg
innan Atlantshafsbandalagsins, sem
hefur áhyggjur af hvers konar „end-
urtekningu“ hlutverka milli banda-
lagsins og hins nýstofnaða herliðs
nokkurra ESB-ríkja. Einnig hefur
Atlantshafsbandalagið áhyggjur af
því að Evrópulöndin séu með þessari
ákvörðun að fjarlægja sig frá
Bandaríkjunum, segir í grein breska
dagblaðsins The Guardian um málið.
Koma á fót sameiginlegu herliði
 Níu Evrópuríki koma að bandalaginu  Macron forvígismaður stofnunarinnar
AFP
Samstarf F.v. Ank Bijleved, varnarmálaráðherra Hollands, ásamt koll-
egum sínum, Ursulu von der Leyen frá Þýskalandi og Florence Parly.