Morgunblaðið - 26.06.2018, Blaðsíða 18

SVIÐSLJÓS
Teitur Gissurarson
teitur@mbl.is
Við höfum sem þjóð leyftokkur að líta niður á iðn-að. Þetta er einhver þróunsem hefur gerst á síðustu
30-40 árum. Fyrr á tímum var litið
mjög upp til iðnaðarmanna.“ Þetta
segir Guðrún Hafsteinsdóttir, for-
maður Samtaka iðnaðarins, spurð út
í mál Sveins Rúnars Gunnarssonar
lögreglumanns.
Eins og fram kom í Morgun-
blaðinu í gær er fólk með stúdents-
próf í forgangi þegar sótt er um í
lögreglunám við Háskólann á Akur-
eyri en Sveinn Rúnar, sem hefur
starfað sem héraðslögreglumaður í
fjögur ár, er með sveinspróf í húsa-
smíði en var synjað um inngöngu í
lögreglunám sökum þess að hann
hefur ekki lokið stúdentsprófi.
„Þarna sjáum við dæmi þess að
það er verið að þrengja möguleika
einstaklings til áframhaldandi náms
vegna þess að hann er ekki með
hefðbundið stúdentspróf en hann er
ekki með síðri menntun,“ segir Guð-
rún og bætir við: „Það er þetta sem
er að. Við erum búin að búa til kerfi
sem bara tikkar í einhver box en
horfir ekki á umsóknina með raun-
hæfum hætti.“
Of mikil áhersla á bóknám
Guðrún segir mikla áherslu hafa
verið lagða á bóknám og bendir á
kosti þess að fólk velji sér iðnnám.
„Innan skólakerfisins höfum við
verið með ofboðslegan skriðþunga á
nemendur að þeir velji sér hefð-
bundið bóknám og að það sé lykill-
inn að farsæld í atvinnutengdu lífi í
framtíðinni. Ég hef verið að benda á
að þetta sé bara mikill misskiln-
ingur. Í vissum skilningi má segja
að iðnnám sé víðtækara í dag en
stúdentspróf,“ segir Guðrún.
„Þarna erum við með dæmi um
einstakling sem er kominn með
gríðarlega starfsreynslu í lögregl-
unni, er með fastráðningu og er með
nám sem ég myndi telja að væri sér-
staklega góður undirbúningur fyrir
lögreglumenn.“
Guðrún segir það hafa verið bar-
áttumál hjá Samtökum iðnaðarins
að hindranir séu fjarlægðar úr vegi
þeirra sem ákveða að leggja stund á
iðnnám og segir: „Við erum búin að
sjá fækkun í umsóknum í iðnnám
stöðugt í mörg, mörg ár. Við verð-
um að gera námið aðlaðandi og að-
gengilegt. Ég hef lagt sérstaka
áherslu á það við krakka sem hugsa
sér að leggja stund á iðnnám að þau
loki engum dyrum.“
Sveinspróf ekki sambærilegt
Stúdentspróf eða önnur sambæri-
leg menntun er eitt af skilyrðunum
sem uppfylla þarf til að komast inn í
lögreglunámið við Háskólann á Ak-
ureyri. Aðspurð hvort sveinspróf í
húsasmíði geti talist sambærilegt
stúdentsprófi í þessum skilningi
segir Berglind H. Jónsdóttir,
áfangastjóri Fjölbrautaskólans í
Breiðholti: „Það er náttúrlega ekki
jafn mikið bóklegt nám. Það er tekið
í öðru. Það er ekki jafn mikil ís-
lenska, enska eða stærðfræði,“ en
bætir við: „En byggist lögreglu-
námið á þessum greinum? Það er
spurningin.“
Formaður SI segir
litið niður á iðnnám
Morgunblaðið/Kristinn
Reglan Erfiðara er fyrir iðnmenntaða að komast í lögreglunám.
18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚNÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Mannrétt-indaráðSamein-
uðu þjóðanna gaf
út í síðustu viku
nýja skýrslu um
ástand mála í Venesúela, en því
ríki var fyrir ekki svo löngu
hampað sem birtingarmynd
„sósíalisma 21. aldarinnar“. Í
skýrslunni kemur glöggt fram,
að ástand mannréttinda í Vene-
súela er ekki svo ólíkt því sem
tíðkaðist, og tíðkast jafnvel
enn, í helstu sósíalistaríkjunum
á 20. öldinni.
Á meðal þess sem kemur
fram í skýrslunni er að trúverð-
ug sönnunargögn bendi til þess
að lögregluyfirvöld í Venesúela
hafi tekið af lífi mörg hundruð
manns án dóms og laga. Frá-
sagnirnar eru flestar á þann
veg að lögreglusveitir hafi
ruðst inn í heimili í fátækra-
hverfum helstu borga og skotið
þar unga menn sem taldir voru
geta orðið stjórnvöldum óþæg-
ur ljár í þúfu. Þá voru sumar
aftökurnar ekki pólitísks eðlis,
heldur eingöngu hugsaðar sem
aðferð til þess að berjast gegn
aukinni glæpatíðni.
Það fylgir sögunni að enginn
þeirra sem bera ábyrgð á þess-
um aðgerðum hefur þurft að
svara til saka fyrir þær, enda
njóta lögreglumennirnir frið-
helgi fyrir saksóknum. Yfir-
maður mannréttindamála hjá
Sameinuðu þjóðunum, Zeid Ra-
‘ad al Hussein, hvatti hins veg-
ar til þess, þegar hann kynnti
skýrslu sína, að ráðist yrði í al-
þjóðlega rannsókn á þessum
ásökunum og að helstu for-
kólfar þessara aðgerða yrðu
sóttir til saka fyrir alþjóða-
glæpadómstólnum.
Óvíst er þó hvort
eða hvenær slík
rannsókn gæti haf-
ist.
Þetta mál er að-
eins eitt af mörgum dæmum
þess hvernig mannréttindi hafa
verið fótum troðin í Venesúela í
nafni chavismans og tíundar
skýrslan ýmis dæmi þess. Snú-
ast þau einkum um hina póli-
tísku kúgun sem nú ríkir í land-
inu, en fjölda stjórnarandstæð-
inga hefur verið varpað í
fangelsi og öll mótmæli gegn
hinni ömurlegu stefnu stjórn-
valda, sem skilið hefur landið
eftir á vonarvöl, eru barin niður
með harðri hendi.
Hafa ber í huga að Venesúela
er ríkt að olíuauðlindum, en ol-
íuiðnaður landsins hefur verið
keyrður niður í duftið af ára-
tugaóstjórn chavistanna. Í
landi sem ætti að geta staðið
vel eru langar biðraðir eftir
mat og öðrum nauðsynjum, auk
þess sem heilbrigðiskerfið er að
hruni komið. Óðaverðbólga hef-
ur gert gjaldmiðilinn verðlaus-
an og smygl og annars konar
glæpastarfsemi blómstrar sem
aldrei fyrr.
Allt er þetta því miður kunn-
uglegt frá fyrri tíð. Það eina
sem kemur á óvart er að fólk
skyldi trúa því að ný tilraun
með sósíalisma, að þessu sinni í
Venesúela, myndi enda á ein-
hvern hátt betur en þær sem
áður komu. Því miður bendir
fátt til þess að stjórnarhættir
Venesúela muni breytast á
næstunni. Þar verða mannrétt-
indi áfram fótum troðum á
meðan allur þorri almennings
líður skort.
Ný skýrsla SÞ birtir
ófagra mynd af
brotum stjórnvalda}
Mannréttindi fótum
troðin í Venesúela
Nú höfum viðsnúið við
blaðinu“ sagði Alex-
is Tsipras, forsætis-
ráðherra Grikk-
lands, kátur í
bragði í síðustu viku þegar
Grikkir náðu samkomulagi við
helstu lánardrottna sína, sem í
orði kveðnu táknar það að landið
er laust undan „neyðarpakk-
anum“ sem settur var saman
sumarið 2015. Engu að síður er
staðan enn þröng fyrir Grikki.
Með samkomulaginu nýja var
lengt í helstu lánalínum með
þeim hætti að Grikkir þurfa ekki
að greiða vexti af lánum sem
nema um 130 milljörðum evra
fyrr en eftir tíu ár. Þá fékk land-
ið 15 milljarða evra til viðbótar,
fyrst og fremst til þess að greiða
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum, en
lán hans til Grikkja eru á gjald-
daga á næsta ári.
Þó að Tsipras hafi fagnað
tímamótunum eru
margir samlandar
hans ekki á því að
samkomulagið sé
gott fyrir Grikki.
Til að mynda er
ljóst að Grikkir þurfa eftir sem
áður að halda sig á mottunni í
útgjöldum, auk þess sem þeim
er gert að leiða í lög alls kyns
breytingar á efnahag og stjórn-
kerfi sínu á næstu árum.
Lánardrottnar Grikklands
halda landinu því enn í spenni-
treyju og stjórnvöld í Aþenu
þurfa enn að sætta sig við að
vera undir hælnum á ráðandi
öflum innan Evrópusambands-
ins.
Vandamál Grikkja hafa því
ekki verið leyst með núverandi
samkomulagi, þó að bráðasta
skuldavandanum hafi verið velt
áfram. Grikkir sitja enn uppi
með evruvandann og munu gera
lengi enn.
Samið á ný um
skuldirnar – en
staðan er enn þröng}
Grikkir „snúa við blaðinu“
N
ýtt greiðsluþátttökukerfi heil-
brigðisþjónustu tók gildi 1. maí
2017. Breytingarnar eru ein-
hverjar þær mestu sem gerðar
hafa verið á þessu sviði í ára-
raðir. Eftir að ég tók við embætti heilbrigð-
isráðherra beindi ég þeirri beiðni til Sjúkra-
trygginga Íslands að taka saman skýrslu þar
sem reynslan af greiðsluþátttökukerfinu yrði
tekin saman, ári eftir að kerfið var tekið í
notkun. Í skýrslu Sjúkratrygginga var meðal
annars skoðað hvort breytingar hefðu orðið á
notkun heilbrigðisþjónustunnar, áhrif kerf-
isins á útgjöld sjúklinga í samanburði við
gamla kerfið og áhrif breytinganna á útgjöld
sjúkratrygginga fyrir heilbrigðisþjónustu.
Niðurstaða skýrslu Sjúkratrygginga er að
nýtt greiðsluþátttökukerfi heilbrigðisþjón-
ustu hefur aukið jöfnuð í heilbrigðiskerfinu, eins og að
var stefnt. Því markmiði að lækka verulega útgjöld
þeirra sem þurfa mest á heilbrigðisþjónustu að halda
hefur verið náð, auk þess sem þak sem sett var á há-
marksgreiðslur sjúklinga hefur varið þá sem veikastir
eru fyrir miklum útgjöldum. Útgjöld barnafjölskyldna
hafa lækkað, en börn eru að mestu gjaldfrjáls í nýja kerf-
inu. Auk þess má nefna að hlutverk heilsugæslunnar sem
fyrsta viðkomustaðar í heilbrigðiskerfinu hefur styrkst.
Þegar hámarksgreiðslur einstaklinga fyrir gildistöku
nýja kerfisins, og eftir hana, eru skoðaðar kemur í ljós
mikill munur. Árið 2016 greiddu rúmlega 15.500 ein-
staklingar meira en 70.000 kr. fyrir heilbrigðisþjónustu á
árinu. Þar af greiddu rúmlega 800 ein-
staklingar yfir 200.000 kr. og nokkrir tugir
enn meira. Hæsta greiðsla einstaklings í
gamla kerfinu nam rúmum 400.000 kr. Eftir
að nýja kerfið tók gildi í maí 2017 hefur eng-
inn greitt meira en um 71.000 kr. á 12 mán-
uðum, fyrir heilbrigðisþjónustu sem fellur
undir kerfið.
Það er markmið ríkisstjórnarinnar að
minnka greiðsluþátttöku sjúklinga í heil-
brigðiskerfinu. Stefnt er að því að minnka
greiðsluþátttökuna þannig að hlutdeild sjúk-
linga hérlendis verði sambærileg því sem
gerist annars staðar á Norðurlöndunum.
Greiðsluþátttökukerfið er einn liður í því að
minnka greiðsluþátttöku einstaklinga, en 1,5
milljarðar króna voru lagðir inn í kerfið til að
standa straum af auknum kostaði hins opin-
bera vegna kerfisins. Greiðsluþak sjúkratryggðra sam-
kvæmt kerfinu hefur ekki hækkað síðan ég tók við emb-
ætti heilbrigðisráðherra, þrátt fyrir að breytingar hafi
verið gerðar á gjaldskrá til samræmis við verðlags-
uppfærslur til samræmis við forsendur fjárlaga ársins
2018. Gjaldskrárbreytingar sem þessar eru alla jafna
gerðar árlega, og hið sama gildir um verðlagsuppfærslur
sem leiða til hækkana, t.d. hækkana á bótum almanna-
trygginga. Ég mun halda áfram að vinna að því að lækka
greiðsluþátttöku sjúklinga enn frekar, en það er for-
gangsmál í mínum huga.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Jafnari greiðsluþátttaka
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Mikil aukning er á aðsókn nemenda í verk-og starfsnámsbrautir í haust,
að því er fram kemur í úttekt Mennta- og menningamálaráðuneytisins. Á
einu ári hefur aðsóknin í þetta nám aukist um 33%.
Hildur Ingvarsdóttir, skólameistari Tækniskólans, segir þessa aukn-
ingu ánægjulega.
„Það sem er sérstaklega ánægjulegt er að krakkar eru að velja iðn- og
verknám beint úr grunnskóla. Þetta eru kannski viðhorfsbreytingar í
samfélaginu, fólk er að átta sig á því hvað þetta er vænlegur kostur. Skól-
arnir hafa líka verið duglegir að kynna sig. Til dæmis bauð Tækniskólinn
öllum grunnskólanemendum á sýninguna Verk og vit. Samtök iðnaðarins
hafa líka verið mjög dugleg að tala um þetta og ég held að þetta sé bara
loksins að skila sér.“ Í Tækniskólanum er aðsóknin orðin töluvert meiri í
rafiðngreinar, byggingagreinar og málmgreinar, að sögn Hildar.
Nemendur sem sóttu um skólavist í framhaldsskólum fyrir haustönn
2018 voru 3.930, sem er 95% allra þeirra sem útskrifuðust úr grunn-
skóla í vor. Flestir nemendur innritast á bóknáms- eða listnámsbrautir til
stúdentsprófs eða 69% allra sem sóttu um framhaldsskólanám. Um 16%
nemenda eru innritaðir á verk-eða starfsnámsbrautir en 15% á almenna
námsbraut en það er lægra hlutfall en undanfarin ár.
veronika@mbl.is
Stóraukin aðsókn í verk-
og starfsnámsgreinar
MENNTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ MEÐ SAMANTEKT