Morgunblaðið - 10.07.2018, Side 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚLÍ 2018
Eyesland . Grandagarði 13 og Glæsibæ, 5. hæð . sími 510 0110 . www.eyesland.is
RayBan 4175 sólgleraugu
kr. 22.900,-
Sumarið er hér
Frábært
verð á glerjum
Einfókus gler
Verð frá kr. 16.900,-
Margskipt gler
Verð frá kr. 41.900,-
Gleraugnaverslunin Eyesland býður mikið úrval af
umgjörðum á góðu verði – og þú færð frábæra þjónustu.
Verið velkomin!
Eldri borgarar og ör-
yrkjar fengu bakreikn-
ing frá Trygginga-
stofnun vegna uppgjörs
ársins 2017 upp á 3,9
milljarða kr. M.ö.o.:
öldruðum og öryrkjum
var gert að endurgreiða
3,9 milljarða kr. vegna
ársins 2017. Trygginga-
stofnun sagði, að aldr-
aðir og öryrkjar hefðu
fengið ofgreitt árið 2017 sem þessu
næmi; meðalskuld hvers væri 157
þúsund kr. Það er undarlegt á þessari
tækniöld, sem við búum á, að Trygg-
ingastofnun skuli ekki geta komist
nær réttum útreikningi fyrir aldraða
og öryrkja en raun ber vitni. TR get-
ur fengið allar upplýsingar hjá lífeyr-
issjóðum um þær fjárhæðir, sem aldr-
aðir (og öryrkjar) fá þaðan. Og eftir
að TR fékk upplýsingar frá bönk-
unum um vaxtatekjur aldraðra og ör-
yrkja þar á TR einnig að geta fengið
nákvæmar upplýsingar frá bönk-
unum um fjármagnstekjur aldraðra
og öryrkja.
Bakreikningar tíðkast ekki á
hinum Norðurlöndunum
Ástæðan er einkum sú, að miklar
tekjutengingar og skerðingar eins og
hér eru þekkjast ekki á hinum Norð-
urlöndunum. Með afnámi tekjuteng-
ingar hér mundu allir bakreikningar
falla niður. Beinast liggur við að fara
þá leið. Önnur rök mæla einnig með
því að fara hana: Það er ekki unnt að
bjóða eldri borgurum upp á það, að
fyrst eigi þeir fullt í fangi með að hafa
fyrir öllum útgjöldum sínum með lág-
um lífeyri, sem þeir fá en síðan fái
þeir í hausinn háa bakreikninga, sem
þeir eru marga mánuði að greiða nið-
ur. Það er óásættanlegt fyrirkomulag.
Lofað var að afnema
tekjutengingar
Fyrir kosningar 2013 sendi Bjarni
Benediktsson, formaður Sjálfstæð-
isflokksins, eldri borgurum bréf og
lofaði þeim að afnema allar tekjuteng-
ingar vegna lífeyris aldraðra hjá TR.
Hvað þýddi þetta loforð? Það þýddi,
að hætta átti öllum
skerðingum lífeyris
aldraðra hjá TR vegna
lífeyris úr lífeyr-
issjóðum. Hætta átti
öllum skerðingum
vegna fjármagnstekna,
vegna atvinnutekna og
vegna allra annarra
tekna. Ef staðið hefði
verið við þetta loforð
Bjarna hefði það haft
gífurlega breytingu í
för með sér; miklar
kjarabætur fyrir aldr-
aða. En loforðið var svikið.
Skerðingar auknar – tekju-
tengingar meiri en áður
En það er ekki nóg með að loforðið
um að afnema tekjutengingar hafi
verið svikið heldur hafa skerðingar,
tekjutengingar verið auknar. Króna
móti krónu-skerðingin sem gildir
gagnvart öryrkjum hjá Trygginga-
stofnun er tekjutenging á hæsta stigi,
gróf skerðing, mikil kjaraskerðing.
Þessi króna móti krónu-skerðing var
afnumin hjá öldruðum um áramótin
2016/2017 en það var svikið á síðustu
stundu að afnema hana einnig hjá ör-
yrkjum. Það var komið inn í frum-
varp en var strikað út! Ástæðan var
sú að því er sagt var „að öryrkjar
voru ekki tilbúnir að samþykkja
starfsgetumat í stað læknisfræðilegs
örorkumats“. Það var sú skýring sem
ríkisstjórn Sigurðar Inga gaf.
Ríkisstjórnin ákvað að svíkja ör-
yrkja á síðustu stundu og reyna að
kúga þá „til hlýðni“. Ógeðfelld vinnu-
brögð. Svikin gagnvart öryrkjum
hafa nú staðið í 17 mánuði og síðustu
sex mánuði hafa Vinstri grænir staðið
að svikunum einnig!
Eldri borgarar eiga það inni, að
skerðingar verði afnumdar
Nú hefur dr. Haukur Arnþórsson
reiknað út, að greiðslur íslenska rík-
isins til eftirlauna aldraðra séu mun
minni en í öðrum ríkjum OECD. Ef
miðað er við hlutfall vergra þjóðar-
tekna kemur í ljós, að greiðslur hins
opinbera (ríkisins) í öðrum OECD-
ríkjum eru mun meiri en hér.
Greiðslur hins opinbera til jafnaðar á
einu ári hjá OECD-ríkjum nema 36
milljörðum kr. hærri fjárhæð að með-
altali á ríki en greiðslur íslenska rík-
isins til eftirlauna. Það kostar ríkið
hér svipaða upphæð að afnema allar
tekjutengingar, allar skerðingar eldri
borgara hjá TR. Það er því engin
spurning að ráðast á í afnám allra
skerðinga strax. Það er ekki aðeins
eðlilegt, heldur ber íslenska ríkinu
skylda til þess að ráðast í afnám þess-
ara skerðinga. Íslenskir eldri borg-
arar hafa verið hlunnfarnir af ríkinu
hér. Ríkið hefur ekki gert eins vel við
sína eldri borgara eins og hið opin-
bera í OECD hefur gert. En með því
að hagvöxtur er meiri hér höfum við
ekki aðeins efni á því að gera eins vel
við okkar eldri borgara og önnur ríki
OECD gera, heldur ber okkur skylda
til þess að gera það. Það verður að
lyfta eldri borgurum Íslands upp á
sama grundvöll og gildir hjá öðrum
OECD-ríkjum.
Grunnlífeyrir felldur niður
Um áramótin 2016/2017 við gildis-
töku nýrra laga um almannatrygg-
ingar var grunnlífeyrir felldur niður.
Við það voru 4.200 eldri borgarar
strikaðir út úr kerfi almannatrygg-
inga þó þeir hefðu greitt skatta alla
sína starfsævi og margir þeirra hefðu
greitt tryggingagjald frá unga aldri,
sumir frá 16 ára aldri. Grunnlifeyrir
var heilagur áður. Það mátti ekki
snerta hann. Á hinum Norðurlönd-
unum fá allir grunnlífeyri. Í dag er Ís-
land eina land Norðulandanna þar
sem stór hópur eldri borgara fær
engar greiðslur frá Tryggingastofn-
un, almannatryggingum. Við erum
miklir eftirbátar hinna Norðurland-
anna á þessu sviði. Áður, þegar al-
mannatryggingar voru stofnaðar
1946, vorum við í fararbroddi al-
mannatrygginga á Norðurlöndum og
víðar í Evrópu.
Aldraðir og öryrkjar fengu 3,9
milljarða bakreikning frá TR
Eftir Björgvin
Guðmundsson » Afnema á tekju-tengingar. Um leið
falla allir bakreikningar
niður.
Björgvin Guðmundsson
Höfundur er fyrrverandi
borgarfulltrúi
vennig@btnet.is
Flestöll trygginga-
félög á Íslandi bjóða
viðskiptavinum upp á
samsettar líf- og
sjúkdómatryggingar.
Bótaskyldir sjúkdómar
eru flokkaðir í 4 flokka:
Krabbamein, hjarta-
og nýrnasjúkdóma,
tauga- og hrörnunar-
sjúkdóm og aðra vá-
tryggingaratburði. Al-
gengt er að tryggingataki kaupi
svokallaða 50/50 tryggingu, en þá eru
50% af líftryggingarfjárhæðinni
greidd út í eingreiðslu (skattfrjáls) ef
viðkomandi veikist af einhverjum
framangreindum sjúkdómum og líf-
tryggingin til framtíðar lækkar sem
eingreiðslunni nemur.
Upphaf tilkynningafrests
En það er einn stór galli á sjúk-
dómatryggingunni, sem verulega
stríðir gegn hagsmunum trygg-
ingataka, setur óeðlilega pressu á
einstaklinginn og takmörkun á að
nýta sér ákvæðin um samspil líf- og
sjúkdómatryggingar.
Í lögum nr. 30/2004 segir í 124.
grein: „Sá sem rétt á til bóta sam-
kvæmt slysatryggingu, sjúkratrygg-
ingu eða heilsutryggingu með eða án
uppsagnarréttar glatar þeim rétti ef
krafa er ekki gerð um bætur til fé-
lagsins innan árs frá því að hann fékk
vitneskju um þau atvik sem hún er
reist á.“
Þessi ákvæði eru skiljanleg hvað
varðar slysatryggingu þar sem oftast
er krafist lögregluskýrslu. En að
setja þessi þessi 12 mánaða tíma-
mörk á tilkynningu vegna sjúkdóms
er út í hött og einungis sett til að
verja hagsmuni tryggingafélagsins.
Samkvæmt ákvæðinu þarf sjúk-
lingurinn að tilkynna og sækja um
útgreiðslu sjúkdómatryggingar inn-
an 12 mánaða frá því sjúkdómur
fyrst greinist og er því enginn tími
gefinn til að meta fram-
gang sjúkdómsins og
hagsmuni tryggingatak-
ans varðandi framhald
óskertrar líftryggingar.
Ársfresturinn krafa
tryggingafélaga
Eins og áður segir er
þessi frestur bundinn í
lög, en ákvæðin voru
þannig sett inn í lögin að
kröfu íslenskra trygg-
ingafélaga, eins og sjá
má í umsögn þeirra við
lagasetninguna 2004. Skilmálar
tryggingafélaganna vinna þannig
gegn hagsmunum neytenda þar sem
allir sem lenda í lífsógnandi sjúkdóm-
um hafa um nóg annað að hugsa en
tryggingaskilmála fyrstu misserin
eftir greiningu sjúkdóms.
Þriggja ára tilkynningarfrestur
á Norðurlöndum
Á hinum löndunum á Norður-
löndum og víðast í Evrópu er tilkynn-
ingafrestur vegna sjúkdómatrygg-
ingar þrjú ár. Íslensku trygginga-
félögin eru flest með baktryggingar
hjá tryggingafélögum á hinum lönd-
unum á Norðurlöndum og því stór-
furðulegt að þau gefi einungis 1/3
tíma tilkynningafrest miðað við fé-
lögin sem þau sækja baktrygginguna
til.
Í Danmörku og víðar er samstarf
milli heilbrigðisyfirvalda, trygginga-
félaga og viðskiptavina varðandi
sjúkdómatryggingar. Ef ein-
staklingur er greindur með einhvern
framangreindan lífsógnandi sjúkdóm
þá senda heilbrigðisyfirvöld viðkom-
andi bréf þar sem sjúklingurinn er
minntur á að skoða vel allar persónu-
legar tryggingar til að fara ekki á mis
við hugsanleg réttindi.
Ekkert slíkt samstarf er hér á Ís-
landi og neytendavernd almennt
ábótavant.
Eftir Friðbert
Traustason
Höfundur er viðskiptavinur
tryggingafélags.
Meingölluð íslensk
lög um sjúkdóma-
tryggingar
Friðbert Traustason
Eftir langvarandi
rugl, sem kallað var
samningaviðræður við
ljósmæður, hafa þær,
þegar þetta er skrifað,
eðlilega orðið lang-
þreyttar og boðað
verkfall. Eins og allir
vita tilheyra ljós-
mæður þeirri stétt í
þjóðfélaginu sem hefur
aðstoðað við að koma öllum eða vel-
flestum a.m.k. Íslendingum í heiminn
og þá oftar en ekki verið um líf og
dauða að tefla. Það er VG-ráðherr-
unum, Svandísi og Katrínu, og svo
auðvitað ömurlegum Bjarna fjár-
málaráðherra sem öllu ræður um
fjármál ríkisins, að kenna að ekki er
fyrir löngu búið að semja um við-
unandi launakjör við þessa lífs-
nauðsynlegustu stétt, þ.e. ljós-
mæður.
Bjarni fjármálaráðherra stendur
fyrir því að bjóða ljósmæðrum aðeins
um 4% launahækkun, svona svipað
og láglaunastéttunum er skammt-
aður skítur úr hnefa, en það er lenska
í þjóðfélaginu að bjóða þeim upp á
svipaða prósentuhækkun á meðan
hálaunahóparnir fá hundruð þúsunda
ef ekki milljóna hækk-
anir á mánuði.
Það eru um 30 ljós-
mæður búnar að segja
upp störfum og eru að
hætta. Svipaða sögu er
að segja af hjúkrunar-
fræðingum (önnur lífs-
nauðsynleg stétt) að þar
stefnir í verulegt óefni
þar sem færri og færri
fást til að vinna sökum
lélegra launa.
Hvar endar þetta eiginlega? Þá
eru það ellilífeyrisþegarnir, fólkið
sem hefur hvað mest tekið þátt í að
byggja þetta land upp sem nú er orð-
ið eitt ríkasta land í heimi, en þeim er
sýnd sú smán að í tugum þúsunda
talið lifir þetta fólk undir fátækra-
mörkum vegna lélegra eftirlauna og
getur þess vegna dáið drottni sínum
úr örbirgð og í boði Bjarna fjármála-
ráðherra.
Lifi byltingin.
Eftir Hjörleif
Hallgríms
»Um 30 ljósmæður
eru búnar að segja
upp störfum og eru að
hætta.
Höfundur er eldri borgari á Akureyri.
Hjörleifur Hallgríms
Léleg ríkisstjórn
með ömurlegan
fjármálaráðherra