Morgunblaðið - 23.08.2018, Qupperneq 65

MENNING 65
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. ÁGÚST 2018
Söngdrottningin
eina, sanna og
baráttuglaða
AFP
Verðlaunadrottning Aretha Franklin hlaut átján Grammy-verðlaun, en var tilnefnd til þeirra 44 sinnum.
Tólf ára var hún farin að
ferðast með pabba sínum sem
söngkona og 16 ára ferðaðist hún
með Martin Luther King og söng
síðar við jarðarför þess mæta
manns, sem hafði þau áhrif á
hana að alla tíð var hún á kafi í
réttindabaráttu svartra og síðar
kvenna. Hún lét ekki einungis fé
af hendi rakna til ýmissa fé-
lagasamtaka, hún tjáði sig í fjöl-
miðlum og lenti sjálf einu sinni í
fangelsi fyrir mótmæli.
Upp úr 1960 fór ferill hennar
sem söngkona af stað og fljót-
lega, löngu áður en stjarna henn-
ar reis hvað hæst, fékk hún tit-
ilinn „Queen of Soul“ eða
drottning sálartónlistarinnar, og
hefur enginn síðan, í þá rúmu
hálfa öld sem ferill hennar átti
eftir að vara, efast um að það
væri réttnefni, né hefur nokkur
söngkona komist nálægt því að
geta haft af henni þann titil. Fjöl-
breytni var þó eitt af einkennum
Arethu, en hún söng rytma og
blús, djass og flestar tegundir
tónlistar jöfnum raddböndum,
auk þess að vera lunkinn píanó-
leikari, en Elton John er einn af
aðdáendum hennar.
Ferill hennar fór fyrst á al-
mennilegt flug þegar hún skrifaði
undir samning við Atlantic Re-
cords-útgáfuna og Grammy-
verðlaunin byrjuðu að hrynja inn
fyrir lög eins og fyrrnefnt „Re-
spect“, „Say a Little Prayer for
You“, „Chain of Fools“, „Ain’t No
Way“, „Think“ og „Natural Wom-
an“. Allt lög sem við þekkjum,
lög sem við getum sungið með
henni, en ekkert okkar getur
sungið eins og hún. Nokkurn tím-
ann.
Frá og með árinu 1975 lá
leið hennar niður af hátindinum,
en það þýðir ekki að hún hafi
sest í helgan stein. Hún hélt virð-
ingarstöðu sinni og söng fyrir
Elísabetu Englandsdrottnigu í
Royal Albert Hall. Nældi sér í
nokkur Grammy-verðlaunin í við-
bót m.a. með laginu „I Knew You
Were Waiting For Me“ sem hún
söng ásamt stórstjörnunni
George Michael. Auk þess að
gera sér lítið fyrir og leysa af
hólmi Luciano Pavarotti og söng
Puccini aríuna „Nessun dorma“ á
Grammy-verðlaunafhendingu
þegar stórtenórinn sjálfur klikk-
aði á seinustu mínútu. Var ég bú-
in að minnast á að tónlistar-
tímaritið Rolling Stone kaus
Arethu Franklin besta söngvara
allra tíma?
Árið 1999 sæmdi Bill Clinton,
þáverandi forseti Bandaríkjanna,
Arethu viðurkenningunni Nation-
al Medal of Arts and Humanities
og árið 2005 sæmdi George W.
Bush, þáverandi forseti Banda-
ríkjanna, hana Frelsisorðu forset-
ans, æðstu viðurkenningu sem
borgari getur hlotið.
Hinn 20. janúar árið 2009
fékk Barack Obama, fyrrverandi
forseti Bandaríkjanna, Arethu
Franklin til að syngja við vígslu-
athöfn sína. Hefði einhver annar
mögulega getað komið til greina?
Einhver annar en konan sem var
einn glæsilegast fulltrúi tónlistar
svartra, hins upprunalega og
sanna bandaríska listforms? Kona
sem á sama tíma var táknrænn
fulltrúi réttindabaráttu svartra í
Bandaríkjunum – sem einmitt
vann stórsigur með kosningu
Baracks Obama?
Aretha Loiuse Franklin lést í
Detroit borg 16. ágúst 2018 og
var banamein hennar krabbamein
í briskirtli. Þar með er ein besta
og áhrifamesta söngkona banda-
rískrar tónlistarsögu horfin af
sjónarsviðinu. R.E.S.P.E.C.T.
»Kom einhver ann-ar til grein en sú
kona sem var einn
glæsilegast fulltrúi tón-
listar svartra, hins upp-
runalega og sanna
bandaríska listforms?
AFP
Fjölskyldan Aretha, faðir hennar C.L. Franklin og systirin Caroline.
AFP
Heiðruð George W. Bush, þáverandi Bandaríkjaforseti, veitti Arethu
Franklin árið 2005 æðstu borgarlegu viðurkenningu þar í landi.
AFP
Einstök Aretha Franklin söng við
víglsuathöfn Baracks Obama.
AFP
Á uppleið Aretha Byrjaði að syngja
í kirkju og endaði á toppnum.
AF LISTUM
Hildur Loftsdóttir
hilo@mbl.is
„Respect“ er lagið sem holdgerir
söngkonuna Arethu Franklin. Ot-
is Redding, höfundur lagsins og
sá sem tók það upp fyrst, sagði –
með stolti – að hún hefði stolið
því af honum. Satt er það.
Snemma á ferli sínum söng hún
lagið og með smávægilegum
textabreytingum heimtaði hún
virðingu sem kona og samfélags-
þegn. Lag sem í hennar túlkun
var síðar mikið notað í tengslum
við réttindabaráttu svartra í
Bandaríkjunum, kvenréttindabar-
áttu og baráttu tónlistarfólks fyr-
ir höfundarétti. Lag sem varð
einkennandi fyrir líf og persónu
Arethu Franklin.
Aretha Louise Franklin
fæddist í Memphis, Tennessee í
Bandaríkjunum 25. mars 1942, en
ólst upp í Detroit í Michigan, þar
sem hún byrjaði ung að syngja
ásamt systrum sínum í kirkjukór
safnaðar föður síns sem var
prestur, en móðir hennar dó þeg-
ar hún var 10 ára.
Það var ekki bara kirkju-
söngurinn sem mótaði Arethu
litlu. Faðir hennar var lands-
þekktur fyrir baráttuvilja og eld-
heitar þrumuræður svo margt
áhrifafólk sótti heimili þeirra;
margir frægir söngvarar og
gospeldrottningin sjálf Mahalia
Jackson, hjálpaði til við uppeldi
þeirra systra.
Laugavegur 61 I Kringlan I Smáralind I sími 552 4910 I www.jonogoskar.is