Fréttablaðið - 17.11.2018, Blaðsíða 30

Ný skáldsaga Þór-dísar Gísladóttur, rithöfundar og þýð-anda, Horfið ekki í ljósið, hefur hlotið góðar viðtökur. Í
skáldsögunni leikur hún sér að því
að flétta raunverulegum atburðum
og persónum við skáldaða atburði.
Blaðamaður sem hefur nýlokið lestri
á bókinni getur ekki á sér setið.
Fannst þessi beinagrind í alvörunni
í Hafnarfirði? Og þessi njósnari?
Þessar mögnuðu konur? Hvernig
eiginlega? …
Þórdís brosir og gefur ekkert upp.
„Nei, ég get ekki svarað þessari
spurningu um beinagrindina. En
ég get sagt þér að þegar ég var að
skrifa þessa sögu þá var það leikur
hjá mér að fá lesandann til að trúa
henni. Ég nota umhverfið sem ég ólst
upp í, Hafnarfjörð rétt við klaustrið
og  Reykjavík líka. Sögusviðið er
níundi áratugurinn og raunveru-
legar persónur og atburðir fléttast
inn í framvinduna.“
Skáldsagan Horfið ekki í ljósið.
Þetta er ekki glæpasaga, ekki ástar-
saga. En þarna er ráðgáta sem er leyst
í lokin?
„Það stendur á kápunni að hún
fjalli um svefnleysi, kjarnorkuvá og
beinagrind sem leynist. Og það gerir
hún bókstaflega. En svo eru margir
aðrir þræðir í sögunni. Hún fjallar til
dæmis líka um bækur sem aðalsögu-
hetjan er að lesa og rifjar upp. Hvern-
ig þær hafa áhrif á hana og hugsanir
hennar. Þá er ákveðið þema undir-
liggjandi um hvernig fólk gerir ekki
það sem því er best. Og þaðan kemur
heiti sögunnar; Horfið ekki í ljósið.
Fólk sem horfir á kjarnorkuspreng-
ingu. Breytir það einhverju? Skiptir
það einhverju máli hvort maður er
ofan í kjallara eða horfir á hana.“
Þórdís hefur sinnt ritstörfum
um langa hríð en fyrsta ritverk sitt.
Leyndarmál annarra, gaf hún út árið
2010 og hlaut fyrir handritið að því
Bókmenntaverðlaun Tómasar Guð-
mundssonar. Þá hefur hún þrisvar
sinnum verið tilnefnd til íslensku
bókmenntaverðlaunanna.
Þú ert augljóslega á réttri hillu,
hvernig byrjaði þetta allt saman?
„Já, það er rétt. Fyrsta bókin mín
kom ekki út fyrr en ég var orðin
45 ára. Ég vann áður í fimm ár sem
verkefnastjóri hjá Háskóla Íslands.
Mér fannst ég ekki góð í því. Ég var
alltaf að gera eitthvað til hliðar, var
í alls kyns verkefnum tengdum rit-
störfum. Ég hugsaði oft, æi af hverju
er ég að þessu? Life is a bitch and then
you die! Ég ákvað að segja upp. Hætta
bara í vinnunni,“ segir Þórdís frá og
segir samstarfsfélaga sína í háskól-
anum varla hafa trúað því. „Enda gott
starf. Og frábærir félagar,“ segir hún.
„Ég vann á auglýsingastofu um
tíma. Vann í ýmsum verkefnum
fyrir ráðuneyti og svo fór ég að þýða
glæpasögur fyrir Forlagið. Ég þýddi
verk Hennings Mankell sem er einn
af mínum uppáhaldshöfundum.
En eftir þrjár bækur var ég reyndar
búin að fá nóg, glæpasögur eru eftir
ákveðinni forskrift. Ég þýddi líka
skemmtilegar chick-lit  bækur. En
árið 2010 var ég í ákveðnu millibils-
ástandi. Ég var bara frekar blönk. Ég
sá auglýst bókmenntaverðlaun Tóm-
asar Guðmundssonar. Ég hafði lengi
skrifað blogg og átti efni til sem voru
nokkurs konar prósar. Ég tók til efni
og sendi inn. Þetta var lítil bók,“ segir
Þórdís en hún á við sína fyrstu ljóða-
bók, Leyndarmál annarra.
„Svo gleymdi ég þessu bara, það
liðu einhverjir mánuðir og þá var
mér tilkynnt að verkið hefði verið
valið. Ég fékk útgefanda og allt var
sett í gang. Svo fór boltinn að rúlla,“
segir Þórdís frá.
Og hvernig er líf rithöfundarins?
„Það er besta lífið. Þetta eru for-
réttindi. Ég sé ekki eftir þessari
ákvörðun,“ segir Þórdís sem segir
þó að hún geti vel hugsað sér að
gera eitthvað annað. „Ef enginn læsi
bækurnar sem ég skrifa þá sé ég fyrir
mér að ég gæti unnið í blómabúð,“
segir hún,
Hvernig líst þér svo á að vera í jóla-
bókaflóðinu?
Boltinn fór að rúlla
Þórdís Gísladóttir um líf sitt sem rithöfundur og ýmsar ráðgátur í
nýrri skáldsögu sinni, Horfið ekki í ljósið. Fréttablaðið birtir brot úr
skáldsögunni þar sem njósnarinn Karin Lannby kemur við sögu.
„Ég sé ekki eftir þessari ákvörðun,“ segir Þórdís um það þegar hún ákvað að leggja fyrir sig ritstörf. FrÉttablaðið/Ernir
Jólabækurnar 2018
„Mér finnst það skemmtilegt.
Stundum óska ég þess reyndar að
markaðurinn verði meira en gjafa-
markaður og að fólk kaupi sér bækur
í auknum mæli. En kannski er fólk
farið að gera það. En mér finnst full-
orðið fólk stundum nískt. Fólk tímir
að kaupa sér nýjustu Dan Brown
bókina en ekki góða barnabók eða
vandaða ljóðabók.  Auðvitað eru
þetta peningar ef fólk á þá ekki til,
en bækur fylgja börnum fram á full-
orðinsár. Þær hitta mann og lifa með
manni,“ segir Þórdís.
Henni stendur málaflokkurinn
nærri því Þórdís skrifar jöfnum
höndum fyrir börn og fullorðna.
Þekktar eru barnabækur hennar um
Randalínu og Munda.
„Fullorðna fólkið er alltaf að ýta að
krökkum bókum sem það las sjálft.
Skólaljóðum og Gagn og gaman, af
því að það telur það gera þeim gott.
En þau hafa engan áhuga á þessum
bókum og það eru bara til miklu betri
bækur. Þau vilja lesa fantasíubók-
menntir eða eitthvað úr sínum eigin
samtíma,“ segir Þórdís sem hefur
skrifað unglingabækur í samstarfi við
Hildi Knútsdóttur, Doddi, bók sann-
leikans og Doddi, ekkert rugl.
„Bækurnar okkar Hildar um
Dodda eru nú þegar orðnar úreltar.
Í fyrstu bókinni kom Almar í kass-
anum við sögu. Í annarri Panama-
skjölin. En það er bara allt í lagi. Við
skrifum bara fleiri bækur,“ segir hún.
kristjana@frettabladid.is
Úr 11. kafla
Horfið ekki í ljósið
Þegar sænski leikstjórinn og rithöf-
undurinn Ingmar Bergman var rúm-
lega tvítugur bjó hann um tíma með
konu sem var örlítið eldri og töluvert
veraldarvanari en hann. Konan hét
Karin Lannby. Henni kynntist hann
í listamannakreðsum ungs fólks í
Stokkhólmi. Karin og Ingmar bjuggu
saman í pínulítilli íbúðarkompu. Þau
sváfu á dýnum á gólfinu og áttu bara
eitt lítið borð og tvo stóla. Í íbúðinni
var einn lítill vaskur og þau elduðu
matinn sinn inni í skáp.
Um Karin Lannby hefur verið
skrifuð bók með undirtitilinn Ing-
mar Bergmans Mata Hari. Þessi kona
átti fremur stutt stopp í lífi Ingmars,
en það þarf auðvitað ekki að þýða að
það hafi ekki verið áhrifaríkt. Fólk
sem við höfum skammvinn kynni
af getur haft mikil áhrif á okkur. Auk
þess að sinna ýmsum öðrum störfum
var Karin Lannby skáld. Tvítug gaf
hún út ljóðabók með titilinn Canto
Jundo, með ljóðum sem ort voru
undir flamenco-áhrifum. Bókin fékk
töluvert hrós, meðal annars frá aka-
demíupáfanum Arthur Lundqvist.
Seinna kom í ljós að Karin hafði
stundað njósnir og hún þótti, og
þykir enn, býsna dularfull mann-
eskja. Hún var hæfileikarík leikkona
og átti auðvelt með að tileinka sér
tungumál, það notaði hún óspart í
störfum sínum. Bergman sagði um
Karin. sem hann kallar Mariu, í
endurminningum sínum að hún
hafi verið óútskýranleg og dular-
full gáta: „Hún sinnti kynferðislegu
hungri mínu, opnaði dyr og hleypti
út brjálæðingi.“
Ingmar og Karin settu upp barna-
leikrit í nýju leikhúsi í Stokkhólmi
og hún lék stórt hlutverk í Pelikan-
anum eftir August Strindberg, undir
leikstjórn Ingmars, í stúdentaleik-
húsi borgarinnar. Þrátt fyrir ástina
mun þeim hafa komið skelfilega illa
saman, þau hentu lausamunum í
hvort annað og sambúð þeirra lauk
með miklum brothljóðum og hurða-
skellum.
Karin Lannby starfaði meðal ann-
ars sem njósnari fyrir Svía og notaði
þá dulnefnið Annette. Á opnum vef
sænsku lögreglunnar á internetinu
má finna umtalsvert magn af njósna-
gögnum sem komin eru frá henni,
hátt í tvö þúsund síður af skjölum.
Hún njósnaði um Bergman-fjöl-
skylduna og skrifaði í skýrslu að
Ingmar Bergman, sonur prestsins í
Hedvig Eleonora-kirkjunni í Stokk-
hólmi, væri gjörsamlega hættulaus
maður sem algjör óþarfi væri að
beina sjónum að.
Karin Lannby flutti síðar til Par-
ísar þar sem hún skipti um nafn.
Hún lék í þó nokkrum bíómyndum
og starfaði einnig við þýðingar og
blaðamennsku. Sem blaðakonu
tókst henni meðal annars að fá að
taka viðtal við goðsagnakenndan
bandít og útlaga sem hefur verið líkt
við Hróa hött, Salvatore Giuliano,
sem ítalska herlögreglan hundelti í
fjöllum á Sikiley. Þetta þótti mikið
afrek hjá henni, sem leiddi reyndar
til þess að hún var handtekin og
vísað frá Ítalíu.
Þegar Karin nálgaðist miðjan
aldur snerist hún til kaþólskrar
trúar og hóf sambúð með presti sem
gerði uppreisn gegn tréhestunum í
Vatíkaninu. Hún leyndi skrautlegri
fortíð sinni. Á níunda áratug síðustu
aldar varð hún þekkt sem herskár
talsmaður Gráu pardusanna, sam-
taka sem börðust fyrir bættum
kjörum og réttindum aldraðra í
París. Eftir stríð sneri hún aldrei
aftur til Svíþjóðar. Hins vegar kom
hún nokkrum sinnum til Íslands. Á
Íslandi kannaðist auðvitað enginn
við hana, fortíð hennar var algjör-
lega óþekkt. Karin Lannby, sem þá
hafði fyrir löngu tekið upp nafnið
Maria Cyliakus, lést í París árið 2007
á tíræðisaldri.
*
Það eru aðeins nokkrir mánuðir
síðan ég áttaði mig á að ég hefði oft
hitt ástkonu Ingmars Bergmans sem
einnig var leikkona, skáld, þýðandi
og njósnari. Það var þegar ég las
bók um sambönd Ingmars Berg-
mans við konur. Bókin er í sjálfu
sér ekki sérlega merkilegt rit en í
henni er mynd af Karin Lannby
á yngri árum og svipurinn er svo
sterkur að ég þekkti strax Maríu
Karin, vinkonu hennar ömmu sem
bjó í París og kom að minnsta kosti
þrisvar í heimsókn og gisti þá hjá
ömmu.
Barbara amma mín kom, sem
fyrr segir, siglandi til Íslands frá
Þýskalandi haustið 1930. Eins og þá
tíðkaðist birtu dagblöðin skipafréttir
með nöfnum farþega um borð. Í
blaðafrétt, þar sem farþegar sem eru
nýkomnir til landsins með Goða-
fossi eru taldir upp, er nafn ömmu
og annarra farþega. Samskipa ömmu
á leið til Íslands voru til dæmis Jón
Þorláksson verkfræðingur, Haraldur
Árnason kaupmaður, Björn Björns-
son hirðbakari, H. Linz, frú B. Adams,
frú Katrín Viðar, frk. Didda Ólafsson,
frk. Ásta Norðmann, C. R. Schubert
og Þórður Kristleifsson söngkennari.
Þó nokkrir fleiri farþegar eru nefndir
í blaðinu og eitt nafnanna sem talin
eru upp er K. Lannby.
1 7 . n ó v e m b e r 2 0 1 8 L A U G A r D A G U r30 H e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
1
7
-1
1
-2
0
1
8

0
3
:4
7
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
7
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
6
A
-7
6
F
4
2
1
6
A
-7
5
B
8
2
1
6
A
-7
4
7
C
2
1
6
A
-7
3
4
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
1
0
4
s
_
1
6
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K