Ljósmæðrablaðið - 01.07.2017, Qupperneq 10

10 Ljósmæðrablaðið - júlí 2017
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
„Viltu segja mér aftur frá því þegar Þorvaldur
fæddist í svona baði heima hjá sér?“ Við
Sveindís, 6 ára dóttir mín, erum að skoða myndir
úr nýlegri bók Becky Reed sem heitir Fæðingar
í kastljósið (e. Birth in Focus). Þorvaldur er
sonur bestu vina okkar og hann fæddist heima.
Þetta er uppáhaldsbók Sveindísar um þessar
mundir og hún gægist í bókina þegar færi gefst
og spyr eðlilegra spurninga um komu barna í
heiminn. „Mamma, var þetta svona þegar ég
fæddist? Var svona spegill sem var hægt að
horfa á þegar hausinn minn var að koma? Var
líka svona slím og líka svona hvítt á húðinni
minni?“ Ljósmóðirin, mamma hennar, reynir
að svara öllum spurningum af kostgæfni og
strá fræjum tilhlökkunar til fæðingar framtíðar
fyrir þessa litlu stúlku. Halli, strákurinn minn
8 ára sem er yfirleitt mjög spenntur fyrir öllu
lesmáli, hefur aftur á móti engan áhuga á
ljósmynduðum fæðingum ókunnugra kvenna.
Hann leggur lítillega við hlustir en heldur áfram að lesa Harry Potter.
Bók Becky Reed er hins vegar yndislestur fyrir ljósmóður. Reed
var ein af stofnendum Albany módelsins sem var ljósmæðrarekin
barneignarþjónusta í fátæku hverfi Lundúnaborgar í lok síðustu
aldar og í upphafi þessarar. Leiðarstef starfseminnar var samfella í
þjónustu, virðing fyrir sjálfræði barnshafandi kvenna og ljósmæðra,
hvatning og trú á eðlilegar fæðingar og mikilvægi umhverfis við
fæðingar. Allar barnshafandi konur, hvort sem voru í eðlilegu ferli
eða í áhættumeðgöngu, gátu valið þetta þjónustuform. Þegar ég
fór á mína fyrstu alþjóðlegu ráðstefnu ljósmæðra í Glasgow árið
2006 var ég svo heppin að fá að hlusta á Becky Reed kynna þessa
starfsemi og hef fylgst með hennar störfum síðan. Flestir fræðimenn
í ljósmóðurfræðum sem hafa skrifað um mismunandi þjónustuform í
barneignarþjónustu líta á Albany módelið sem fyrirmynd í þjónustu
við konur, enda var útkoma fæðinga og inngripa ólík því sem við
eigum að venjast. Meðal annars valdi tæpur helmingur kvenna að
fæða heima og 70% kvenna kaus að fæða án verkjalyfja. Þessar
niðurstöður voru sérlega áhugaverðar fyrir þær sakir að konurnar
sem kusu þessa þjónustu voru margar hverjar í aukinni áhættu
meðal annars vegna félagslegra aðstæðna, auk þess sem aukinn
fjöldi kvenna af erlendum uppruna valdi þetta þjónustuform (Reed
og Walton, 2009; Reed, 2016). Bókin er byggð á frásögnum Becky
Reed, ásamt frásögnum mæðra, feðra, systkina og fæðingarfélaga.
Hver fæðingarsaga er skreytt ljósmyndum á afar fallegan hátt.
Það sem strax kemur upp í hugann við lestur bókarinnar
er virðing fyrir því hversu ólíkar konur eru þegar kemur að
því að velja fæðingarstað og umgjörð eigin fæðingar. Töfrar
bókarinnar felast meðal annars í því hvernig staðið er á faglegan
hátt með upplýstri ákvörðun konunnar, þótt vissulega séu sumar
heimafæðingarsögurnar ólíkar því sem við myndum „leyfa“ í
íslensku samhengi. Hér er til dæmis að finna frásögn konu sem
gengur með tvíbura, sem eru báðir í sitjandi stöðu, og það er hennar
eindregna ósk að fæða heima. Við fáum
innsýn í afdráttarlausan vilja móðurinnar
og hennar frásögn um mikilvægi þess að
hennar val sé virt, þrátt fyrir ráðleggingar
fagfólks um annan fæðingarmáta. Hlutverk
ljósmóðurinnar er að standa með konunni og
taka faglegar ákvarðanir þegar að fæðingunni
kemur. Í þessu tilfelli er til dæmis sjúkrabíll til
taks þegar fæðingin byrjar. Á endanum fæðast
tvíburarnir á ólíkum fæðingarstað. Annar
fæðist heima en hinn fæðist á sjúkrahúsi
nokkrum klukkutímum síðar þar sem hríðir
detta niður og ekki er sprengdur belgur í
heimahúsi á seinni tvíbura. Út í gegn hrífst
maður af þeirri virðingu sem borin er fyrir
konunni.
Þá er áhugavert að grípa niður í frásögn
Reed af fæðingu fjölbyrju sem er að fæða sitt
sjötta barn:
Þrátt fyrir að flestar konur kjósi stuðning
og aðstoð í fæðingum, eru sumar sem vilja vera einar. Það var
augljóst að Sheelagh vildi vera í friði og í eigin heimi í fæðingunni,
með Dan, manninn sinn, í hæfilegri fjarlægð og okkur ljósmæðurnar
hennar tvær í kallfæri. Við sátum saman á neðri hæðinni og
undirbjuggum okkur fyrir að taka á móti barninu. Við hlustuðum á
þessi fallegu hljóð sem eiga sér stað þegar framgangur fæðingar er
eðlilegur og allt gengur vel. Það er sorglegt að hæfileikinn til að
lesa í þess konar framgang er í hættu á að glatast hjá ljósmæðrum
dagsins í dag, þar sem fleiri og fleiri konur eru undir áhrifum lyfja
í fæðingum og framgangur fæðingar er metinn með innri skoðun og
útvíkkun skráð á línugraf (Reed, 2016, bls. 97).
Mér finnst gott að lesa þessi viðvörunarorð Becky Reed. Við
sem vinnum við fæðingar verðum að minna okkur á að ábyrgð
okkar sjálfra á að vernda eðlilegar fæðingar er mikil. Ljósmæður
hafa ítrekað lýst því hvernig þær telja að umhverfi áhættuhugsunar,
sem er hluti af vinnumenningu á stórum fæðingardeildum, geti
haft neikvæð áhrif á verndun eðlilegra fæðinga (Hunter, Berg,
Lundgren, Olafsdóttir og Kirkham, 2008; Keating og Flemming,
2009; Kennedy, Grant, Walton, Shaw-Battista og Sandall, 2010).
Rannsóknir hafa sömuleiðis ítrekað sýnt að minni ljómóðurreknar
einingar, samfella í þjónustu, trú á hugmyndafræði ljósmæðra
og heimafæðingar séu þær leiðir sem líklegastar séu til árangurs
fyrir verndun eðlilegra fæðinga, (Bocklehurst o.fl., 2010; Sandall,
Soltani, Gates, Shennan og Devane, 2013).
Mér er það líka minnisstætt að á ráðstefnu um mannréttindi
í fæðingum í Belgíu fyrir nokkrum árum fjallaði hollenskur
lögfræðingur um það hversu sérstakt það væri að í skipulagi
fæðingaþjónustu væri gengið út frá því að hægt væri að búa til kerfi
sem byggðist á einsleitni, að gengið væri út frá því að ólíkar konur
hefðu sömu/svipaðar þarfir. Staðreyndin væri hins vegar sú að konur
eru eins ólíkar og þær eru margar og þarfir þeirra í þeirri óvissuferð
sem barnsfæðing er sömuleiðis.
Hamingjuóskir til Bjarkarinnar
og barnshafandi kvenna
Steinunn H. Blöndal,
ljósmóðir