Ljósmæðrablaðið - 01.07.2017, Qupperneq 16

16 Ljósmæðrablaðið - júlí 2017
Fósturgreining er nákvæm rannsókn sem krefst vandaðra
vinnubragða og góðrar undirstöðuþekkingar. Undanfarin misseri
hefur farið af stað langþráð þjálfun nýliða í fósturgreiningu á
Landspítala. Um er að ræða eins árs skipulagt nám á Göngudeild
fósturgreiningar hér heima og erlendis, þar sem bóknám og verkleg
kennsla er samþætt. Kristín Rut Haraldsdóttir sérfræðiljósmóðir í
fósturgreiningu sér um skipulag námsins og heldur utan um nemana
á námstímanum. Stuðst er við námsefni Fetal Medcine Foundation
(FMF) sem hefur verið leiðandi í kennslu og rannsóknum á sviði
fósturgreiningar. Einnig er sótt námskeið hjá Royal College of
Obstetricians and Gynaecologists (RCOG) í London.
Á síðustu 18 mánuðum hafa þrjár ljósmæður hafið þetta nám
og hefur ein nú þegar lokið námi og tvær eru komnar vel áleiðis.
Fósturgreining var alveg nýr starfsvettvangur fyrir okkur sem
ljósmæður þar sem fyrra nám og reynsla nýttust aðeins að hluta og
minna en á mörgum öðrum stöðum. Okkur langar að segja aðeins frá
náminu og upplifun okkar af því.
Áður en byrjað er á kennslu í fósturgreiningu er nemandinn
kynntur fyrir störfum ljósmóður á fósturgreiningardeild þar sem
nemandinn fylgir reyndum ljósmæðrum í allar tegundir ómskoðana.
Þetta var spennandi en jafnframt ofurlítið ógnvekjandi. Á skjánum
birtust myndir af litlum geimverum sem ýmist kúrðu í hinum ýmsu
stellingum eða voru ekki kyrrar eitt augnablik. Ljósmæðurnar
renndu af mikilli fimi í gegnum skoðun eftir skoðun. En eftir stóð
neminn sem eitt stórt spurningarmerki, hvernig sá hún nýrun? Hvað á
lærleggur að vera langur og hvernig læri ég þetta? Hér runnu á okkur
tvær grímur, hvað vorum við búnar að koma okkur út í? Smám saman
áttuðum við okkur á því sem á skjánum var og við tók næsta skref.
Næsta skref fólst í að við sjálfar lærðum tæknina við að ná þeim
sneiðmyndum sem fósturrannsóknirnar byggja á. Byrjað er á að kenna
20 vikna skoðun, misjafnt er hversu langan tíma það tekur að ná færni
en algengt er að það taki um þrjá mánuði. Meðan á þessari þjálfun
stendur er áfram unnið í bóklega náminu, tekið hjartanámskeið
hjá FMF og rýnt í myndbönd af fósturgöllum. Sótt er tveggja daga
námskeið hjá RCOG í London. Nemandinn safnar grunnmyndum
sem 20 vikna skoðunin byggist á í „loggbók“ og eftir að færnin hefur
verið metin fær viðkomandi leyfi til að framkvæma skoðun við 20
vikur sjálfstætt. Hér byrjaði sem sagt leitin að fóstrinu, neminn með
„prób“ í hönd og fullur eftirvæntingar. En það er ekkert grín að ná að
mynda kríli sem er að meðaltali 25cm langt, vegur um 300g, liggur
í alls konar stellingum, og syndir um í nægu vatni. Okkur fannst við
rosa klárar ef við náðum að mæla koll OG ná réttri mynd af heilanum.
Smátt og smátt batnaði færnin og við fengum meira sjálfstraust. Við
áttum okkar góðu daga þar sem við náðum öllum myndunum og líka
erfiða daga þar sem ekkert virtist ganga upp.
Sem betur fer sjá reyndar ljósmæður um að leiðbeina og styðja við
okkur nemana því þegar erfiðlega gekk þurftum við svo sannarlega
á uppörvun og stuðningi að halda. Hér byrjum við algerlega á
byrjunarreit. Það er ekki hægt að lesa sér til um fósturgreiningu og
byrja bara, það þarf langa og stranga þjálfun og við vorum fljótar að
átta okkur á því. Flestir sem koma í skoðun fara út með góðar fréttir
og glaðir með að hafa fengið að horfa á barnið sitt stutta stund. Því
miður er ekki alltaf svo og við þurfum stundum að færa erfiðar fréttir.
Það er kannski þar sem fyrri reynsla úr hjúkrun og ljósmóðurstarfinu
nýtist vel.
Næsta verkefni var að læra að meta vöxt hjá fóstri og gera
blóðflæðimælingar. Áfram heldur lesturinn og leiðbeinandi er með
nemanda þar til hann hefur náð færni til að gera þessa skoðun sjálfur.
Aftur er misjafnt hvað það tekur langan tíma en núna er komin færni í
tækninni sem gerir þetta auðveldara. Þegar hingað var komið héldum
við að við værum nú „meðetta“, en svo var nú ekki alveg enda þessi
rannsókn talsvert frábrugðin 20 vikna skoðun. Með aukinni reynslu
kom þó sjálfstraustið við þessa skoðun og við gátum haldið áfram.
Þegar nemandi hefur náð góðri færni í ofantöldu hefst kennsla í
11-14 vikna skimun. Þar er eins og áður stuðst við námskeið á netinu
hjá FMF og nemandi tekur próf, sendir myndir til FMF og að fengnu
samþykki þeirra er viðkomandi kominn með formleg réttindi til að
framkvæma 11-14 vikna ómun og mæla hnakkaþykkt. Þetta leyfi þarf
síðan að endurnýja árlega. Unnið er að því að allir þeir sem gera 20
vikna ómun fái einnig til þess formlegt leyfi frá FMF, sambærilegu við
það sem gildir fyrir 11-14 vikna skimunina. Fram að þessu hefur ekki
verið um það að ræða heldur uppfyllir nemandi ákveðin hæfniviðmið
sem leiðbeinendur á deildinni meta.
Námið í fósturgreiningu er bæði áhugavert og spennandi en gerir
líka miklar kröfur um fagmennsku, þolinmæði og nákvæmni. Einnig
er það krefjandi að fara úr því að vera fullfær í starfi þar sem hæfni
og þekking manns nýtist og fara því sem næst á byrjunarreit aftur. Við
hefðum eflaust farið nálægt því að gefast upp einhverstaðar á leiðinni
ef ekki væri fyrir dásamlegt samstarfsfólk sem hefur hvatt okkur
áfram og stappað í okkur stálinu.
Eftir eitt ár í starfsnámi á fósturgreiningardeild ætti viðkomandi að
hafa færni í allar helstu skoðanir sem eru framkvæmdar á deildinni.
Oft er það þó svo að fyrstu árin þarf að leita ráða og fá hjálp við
erfiðari verkefni. Það má með sanni segja að góð samvinna sé milli
fagstétta á deildinni, þar sem læknar sem og ljósmæður vinna saman
að því að veita framúrskarandi þjónustu til sinna skjólstæðinga. Það
er metnaður deildarinnar að þar starfi einungis þeir sem hafa aflað sér
menntunar og öðlast færni til að sinna ómskoðunum þungaðra kvenna.
Guðrún Huld Kristinsdóttir
og Signý Dóra Harðardóttir
Starfsnám í fósturgreiningu
á Göngudeild mæðraverndar og fósturgreiningar á Landspítala
Höfundarnir Guðrún Huld og Signý Dóra.