Ljósmæðrablaðið - 01.07.2017, Qupperneq 32

32 Ljósmæðrablaðið - júlí 2017
Hópmeðgönguvernd:
Er það eitthvað fyrir okkur?
INNGANGUR
Styrkleikar meðgönguverndar á Íslandi eru margir. Má þar til dæmis
nefna samfellda þjónustu á meðgöngu, markvissa skimun og greiningu
á meðgöngutengdum vandamálum. Með aukinni áherslu á skimanir
og greiningar á undanförnum árum, hefur tími ljósmæðra fyrir
fræðslu, undirbúning fyrir fæðingu og foreldrahlutverkið minnkað
(Helga Gottfreðsdóttir, Þóra Steingrímsdóttir, Amalía Björnsdóttir
og Hildur Kristjánsdóttir, 2016). Í staðinn er barnshafandi konum og
verðandi foreldrum nú boðið upp á fræðslunámskeið gegn gjaldi utan
hefðbundinnar mæðraverndar, en þess utan sækja konur sér í auknu
mæli fræðslu í rituðu máli og myndum á samfélagsmiðlum og alnetinu.
Það hefur sýnt sig að á meðgöngu hafa konur ríka tilhneigingu til að
leita í reynslu annarra kvenna, bera sig saman við þær og spegla sig í
hópi kvenna sem eru í svipuðum aðstæðum (Rising, 1998). Hér á landi
hefur orðið gríðarleg aukning á slíkum samræðum á samfélagsmiðlum
til dæmis í formi bumbuhópa. Hóparnir geta verið uppbyggjandi og
styrkjandi fyrir konur, en þeir hafa hins vegar þann ókost að þar lifa
oft góðu lífi ýmsar mýtur og sögusagnir. Að auki geta sögur og ráð
kvenna innan þessara hópa valdið streitu og kvíða hjá öðrum konum
sem þar eru.
Til þess að bregðast við þörf kvenna fyrir samskipti við aðrar
konur í svipuðum aðstæðum, og til að auka fræðslu og stuðning á
meðgöngu hafa ljósmæður víða í hinum vestræna heimi brugðið á
það ráð að veita meðgönguvernd í hópum. Hópmeðgönguvernd (e.
Group Antenatal Care / CenteringPregnancy) sameinar þrjá grunnþætti
meðgönguverndar sem eru áhættumat, fræðsla og stuðningur.
Hópmeðgönguvernd hvetur konur til þess að taka ábyrgð á eigin
heilsu á meðgöngu sem er talið líklegt að ýti undir aukið sjálfstraust
(C. Klima, Norr, Vonderheid og Handler, 2009; Rising, 1998; Rising,
Kennedy og Klima, 2004; Wedin, Molin og Crang Svalenius, 2010).
Greinin, sem fjallar um hópmeðgönguvernd og upplifun kvenna af
því að taka þátt í slíkum hópum, byggir á lokaverkefni Ellu Bjargar
Rögnvaldsdóttur til kandídatsprófs í Ljósmóðurfræði.
Hópmeðgönguvernd í hnotskurn
Í hópmeðgönguvernd eru myndaðir hópar með sex til tólf konum
sem eiga von á barni á svipuðum tíma og hvatt er til að makar
eða stuðningsaðilar taki einnig þátt (Andersson, Christensson og
Hildingsson, 2013; Teate, Leap, Rising og Homer, 2011). Skipulag
hópanna byggir á sama grunni og hefðbundin meðgönguvernd og
hittist hver hópur í 90-120 mínútur í hvert skipti. Gert er ráð fyrir
að fyrsta koma í meðgönguvernd sé einstaklingsviðtal eins og í
hefðbundinni meðgönguvernd þar sem fram fer ítarlegt áhættumat
og fræðsla en aðrir tímar fara fram í hópum. Í byrjun hvers hóptíma
fer fram heilsumat og síðan tekur við fræðsla og umræður undir
handleiðslu ljósmóður. Konurnar taka virkan þátt í að fylgjast með
heilsu sinni en þær mæla sjálfar blóðþrýsting, vigta sig og prófa
þvag fyrir eggjahvítu. Aðrar athuganir eins og legbotnsmæling
og hlustun fósturhjartsláttar fer fram á dýnu eða bekk til hliðar
innan sameiginlegs rýmis, gjarnan á bakvið skerm eða tjald.
Skoðunin tekur nokkrar mínútur en ef gera þarf frekari skoðanir
(svo sem innri skoðun) er konum boðið að hitta ljósmóður í næði
eftir hóptímann. Það sama á við ef kona hefur þörf fyrir að ræða
viðkvæm málefni í einrúmi með ljósmóður en flest málefni sem
þannig koma upp eru þó rædd í hópnum ýmist þannig að konan beri
sjálf fram spurningu eða ljósmóðirin taki upp umræður um efnið
að fyrra bragði. Hópmeðgönguvernd hentar bæði hraustum konum
í eðlilegri meðgöngu sem og konum með áhættuþætti á borð við
meðgöngusykursýki, háþrýsting og andlega vanlíðan. Konur sem
sækja þjónustu ljósmæðra og lækna í áhættumæðravernd er líka boðið
Emma Swift, ljósmóðir
í Björkinni og doktorsnemi
Ella B Rögnvaldsdóttir,
ljósmóðir á Landspítala
Dr. Helga Gottfreðsdóttir,
ljósmóðir, dósent Háskóla Íslands