Morgunblaðið - 18.09.2018, Síða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. SEPTEMBER 2018
S JÁ L F S TÆÐ I S F L O KKUR I N N
Fyrir okkur öll
Hádegisfundur með Bjarna
Vikulegir hádegisfundir Samtaka eldri Sjálfstæðismanna hefjast að
nýju í Valhöll á morgun, miðvikudaginn 19. september.
Gestur á fyrsta fundi vetrarins verður Bjarni Benediktsson,
fjármála- og efnahagsráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins.
Fundurinn hefst í Valhöll kl. 12.00, en húsið verður opnað kl. 11.30.
Boðið verður upp á súpu
gegn vægu gjaldi, 900 krónur.
Allir velkomnir!
SAMTÖK ELDRI SJÁLFSTÆÐISMANNA
Nú í sumar fóru
Samtök sunnlenskra
sveitarfélaga þess á leit
við Samgöngustofu að
hún svipti nokkur hóp-
ferðafyrirtæki almennu
rekstrarleyfi á grund-
velli 27. gr. laga um far-
þegaflutninga og farm-
flutninga á landi. Í
umræddum lögum er
heimild til handa Vega-
gerðinni að veita tilteknum opinber-
um aðilum, í þessu tilfelli landshluta-
samtökum sveitarfélaga, „einkarétt á
að skipuleggja og sjá um reglu-
bundna farþegaflutninga á tilteknum
svæðum eða tilteknum leiðum eða
leiðakerfum til að tryggja þjónustu
sem varðar almannahagsmuni allt ár-
ið“ eins og það er orðað í lögunum.
Í greinargerð með frumvarpi því
sem varð að umræddum lögum segir
meðal annars að „reglubundnar ferð-
ir til útsýnisstaða eða á viðurkennda
ferðamannastaði utan þjónustusvæð-
is reglubundinna farþegaflutninga
[séu] ekki hluti af almannahagsmun-
um og því eru slíkar ferðir ekki undir-
orpnar einkarétti samkvæmt lögum
þessum“. Þegar af þessari skilgrein-
ingu á „almannahagsmunum“ má
ljóst vera að flutningar með farþega í
útsýnisferðir í Þórsmörk og Land-
mannalaugar (utan þjónustusvæðis
„reglubundinna farþegaflutninga“)
geta ekki fallið undir „einkarétt“ í
skilningi laganna jafnvel þó þær séu
reglubundnar, en Samtök sunn-
lenskra sveitarfélaga kröfðust meðal
annars að fyrirtæki yrðu svipt rekstr-
arleyfi vegna slíkra flutninga.
Atvinnufrelsi er verndað af 75. gr.
stjórnarskrár. Því má aðeins setja
skorður krefjist almannahagsmunir
þess. Þau sjónarmið sem liggja til
grundvallar skerðingum á atvinnu-
frelsi verða að byggjast á málefna-
legum rökum og eins þarf að gæta
jafnræðis og meðalhófs. Dómstólar
hafa í seinni tíð, sér í lagi eftir stjórn-
arskrárbreytingarnar 1995, gert æ
ríkari kröfur til þess að löggjafinn
uppfylli nauðsynleg skilyrði svo
heimilt sé að skerða atvinnufrelsi og
þá verða lagaheimildir
sem takmarka atvinnu-
frelsi að vera skýrar. Í
frumvarpi til umræddra
stjórnskipunarlaga seg-
ir beinlínis að löggjafinn
verði að meta það sér-
staklega hvort al-
mannahagsmunir krefj-
ist þess í raun að
atvinnufrelsi sé vikið til
hliðar.
Í því tilviki sem hér
um ræðir er ekki um
neina slíka almanna-
hagsmuni að ræða heldur svo til ein-
göngu flutninga með erlenda ferða-
menn og geta fyrirtækin sannað slíkt
á grundvelli kreditkortafærslna.
Þetta má líka sanna með færslum úr
bókunarkerfum fyrirtækjanna – Ís-
lendingar nýta varla þessa þjónustu,
enda er hún sniðin að þörfum er-
lendra ferðamanna.
Félag hópferðaleyfishafa hefur
gagnrýnt harkalega í þessu sambandi
að Samtök sunnlenskra sveitarfélaga
beiti fyrir sig harðasta úrræði lag-
anna – krefjist þess að fyrirtæki séu
svipt rekstrarleyfi – án þess að hafa
leitað eftir umsögn fyrirtækjanna
sjálfra eða óskað nánari skýringa á
því hvers eðlis starfsemi þeirra væri.
Slíkt er vitaskuld ekki til marks um
góða stjórnsýsluhætti. Félagið lagð-
ist raunar gegn því á sínum tíma að
unnt yrði að svipta fyrirtæki rekstr-
arleyfi vegna meintra brota á einka-
réttinum. Um væri að ræða meiri
takmarkanir á atvinnufrelsi heldur
en 75. gr. stjórnarskrár heimilar.
Í þessu sambandi er rétt að rifja
upp það atvik þegar Samtök sveitar-
félaga á Austurlandi (SSA) fengu lagt
lögbann á ferð hópflutningabifreiðar
á þeim grundvelli að um væri að ræða
brot á einkarétti SSA. Allir farþegar
voru reknir út úr bifreiðinni með lög-
regluvaldi. SSA tapaði málinu fyrir
héraðsdómi og sá dómur var stað-
festur í Hæstarétti (hæstarétt-
ardómur nr. 333/2013). Málarekst-
urinn tók mörg misseri og í kjölfarið
þurfti fyrirtækið að leggja fram háa
skaðabótakröfu.
Sveitarstjórnarmenn hafa séð of-
sjónum yfir því að erlendir ferða-
menn nýti sér þjónustu einkafyrir-
tækja í stað þess að notast við
almenningssamgöngur sveitarfélag-
anna. En þá er til þess að líta að
Strætó bs. og sveitarfélögin hafa ekki
markaðssett sig á ferðasýningum er-
lendis eða staðið að annarri land-
kynningu og eiga því engan þátt í
komu erlendra ferðamanna. Strætó
og sveitarfélögin eru heldur ekki
ferðaþjónustufyrirtæki. Þær almenn-
ingssamgöngur sem þau reka eru al-
mannaþjónusta.
Landshlutasamtök sveitarfélaga
geta ekki kennt hópferðafyrirtækjum
á frjálsum markaði um eigin ófarir,
en það fyrirkomulag að landshluta-
samtökin hafi umsjón með almenn-
ingssamgöngum á landsbyggðinni
hefur beðið skipbrot. Kerfið er illa
skipulagt, of dýrt og ósveigjanlegt.
Félag hópferðaleyfishafa hefur far-
ið þess á leit við ráðherra samgöngu-
mála að hann hlutist til um að Samtök
sunnlenskra sveitarfélaga láti af ólög-
mætum kröfum í garð hópferðafyr-
irtækja um rekstrarleyfissviptingu.
Um er að ræða fyrirtæki sem sinna
mikilvægu þjóðfélagslegu hlutverki
við að afla dýrmæts gjaldeyris og
skapa um leið atvinnu fyrir fjölda
manns við ferðaþjónustu á Suður-
landi og vitaskuld um land allt. Gríð-
arlegur hallarekstur almennings-
samgangna á landsbyggðinni og
fjölmörg kæru- og dómsmál sem risið
hafa vegna þeirra ættu að vera
stjórnmálamönnum tilefni til að
staldra við og endurskoða kerfið
sjálft í stað þess að gera frjálsu hóp-
ferðafyrirtækin að blórabögglum. Við
þá endurskoðun þarf að leggja til
grundvallar virðingu fyrir almennum
mannréttindum.
Sveitarfélög eru ekki
ferðaþjónustufyrirtæki
Eftir Björn Jón
Bragason » Landshlutasamtök
sveitarfélaga geta
ekki kennt hópferða-
fyrirtækjum á frjálsum
markaði um eigin
ófarir.
Björn Jón Bragason
Höfundur er frkvstj. Félags
hópferðaleyfishafa.
b.j.bragason@gmail.com
Er ég fór á eftirlaun
2002 fór ég fljótlega að
skrifa greinar í dag-
blöðin um kjaramál
eldri borgara. Fyrsta
greinin sem ég skrifaði
um þau mál var í
Morgunblaðinu 22.
nóvember 2003. Hún
fjallaði um nauðsyn
þess að hækka ellilíf-
eyri. Frá þeim tíma hef
ég skrifað 650 greinar
um kjaramál aldraðra og öryrkja og
um þjóðfélagsmál.
Dropinn holar steininn
Ég fæ mikið hrós fyrir greinar
mínar um málefni eldri borgara og
öryrkja en stundum spyrja menn:
Hefur þetta einhver áhrif? Taka
ráðamenn nokkurt mark á þessum
skrifum, þessari gagnrýni? Ég svara
venjulega: Dropinn holar steininn.
Og ég er sannfærður um að rökstudd
gagnrýni á slæm kjör eldri borgara
og öryrkja mun hafa áhrif um síðir.
Ég var um langt skeið formaður
kjaranefndar Félags eldri borgara í
Reykjavík. Á því tímabili voru gerðar
margar ályktanir um slæm kjör aldr-
aðra og um þær hækkanir á lífeyri,
sem kjaranefndin og stjórn félagsins
vildi fá. Okkur fannst stundum að ár-
angur af til-
löguflutningi okk-
ar væri ekki
mikill. Af þeim
sökum hafa oft
verið uppi hug-
myndir um að fara
nýjar leiðir í
kjarabaráttunni. Hefur helst verið
rætt um málsókn gegn ríkinu í því
sambandi, en einnig útifundi og und-
irskriftasöfnun. Þá hefur einnig verið
rætt um að eldri borgarar ættu að
taka upp samstarf við verkalýðs-
hreyfinguna í kjarabaráttunni og fá
hana til þess að styðja kröfur eldri
borgara um bætt kjör.
Langþreyttir á aðgerðarleysi
stjórnvalda
Undanfarið hefur þess greinilega
orðið vart að eldri borgarar og ör-
yrkjar eru orðnir langþreyttir á að-
gerðarleysi stjórnvalda. Kröfur eldri
borgara um aðgerðir verða æ hávær-
ari. Aðalkrafan er um málsókn vegna
mannréttindabrota og vegna skerð-
ingar á lífeyri almannatrygginga hjá
þeim, sem greitt hafa í lífeyrissjóð.
Flestir eldri borgarar telja það lög-
brot að skerða tryggingalífeyri
vegna greiðslna úr lífeyrissjóði. Þeir
telja að lífeyrissjóðirnir hafi átt að
vera hrein viðbót við almannatrygg-
ingar.
Til skamms tíma hafa eldri borg-
arar látið duga að skammast í fjöl-
miðlum og í samfélagsmiðlum vegna
þess að þeir telja brotið á sér. En fyr-
ir skömmu varð hér breyting á. Einn
eldri borgari, rúmlega áttræð kona,
ákvað að efna til undirskriftasöfn-
unar nánast ein síns liðs. Sú undir-
skriftasöfnun er í gangi á netinu, ein-
göngu rafræn. Konan hringdi til mín
eftir að hún las blaða-
grein eftir mig um
ítrekuð mannréttinda-
brot á eldri borgurum.
Hún var ánægð með
greinina. En hún vildi
líka aðgerðir, málsókn
eða undirskriftasöfnun.
Það varð úr að ég veitti
henni nokkra aðstoð við
að hrinda af stað undir-
skriftasöfnun. Sú undir-
skriftasöfnun stendur
nú yfir og verður til 8.
október 2018. Allir sem
orðnir eru 18 ára geta
skrifað undir.
Engan skort á efri árum
Yfirskrift undirskriftasöfnunar-
innar er Engan skort á efri árum.
Þar segir að elli- og örorkulífeyrir
dugi ekki fyrir framfærslukostnaði.
Knýja þurfi fram það mikla hækkun
lífeyris að aldraðir geti átt áhyggju-
laust ævikvöld og öryrkjar þurfi ekki
að kvíða morgundeginum.
Þetta er sjálfsögð krafa, þetta eru
mannréttindi. Það er tekið fram í 76.
grein stjórnarskrárinnar að ríkið eigi
að veita aðstoð vegna elli og örorku
ef þarf. Vissulega þarf aðstoð þegar
lægsti lífeyrir dugar ekki fyrir fram-
færslukostnaði. Ég tel því að stjórn-
völd, Alþingi og ríkisstjórn séu að
brjóta stjórnarskrána á öldruðum og
öryrkjum. Ég tel að stjórnvöld séu
einnig að brjóta
lög á öldruðum
með því að
hækka lífeyri
ekki í samræmi
við launaþróun
eins og tilskilið
er í lögum. Gíf-
urlegar launahækkanir urðu á árinu
2015 á sama tíma og lífeyrir hækkaði
um 3%. Þetta var að mínu mati gróft
brot á þessu lagaákvæði. Og þetta
lagaákvæði hefur ítrekað verið brotið
á öldruðum og öryrkjum
Neikvæð afstaða Alþingis og ríkis-
stjórnar til aldraðra hér á landi er
óskiljanleg og allt önnur en afstaða
stjórnvalda á hinum löndunum á
Norðurlöndum til eldri borgara. Þar
er afstaðan jákvæð til aldraðra.
FEB ræðir málaferli
Ef til vill er kjarabarátta eldri
borgara á krossgötum í dag. Félag
eldri borgara í Reykjavík fjallar nú
um það hvort fara eigi í mál við ríkið
vegna mikilla skerðinga á lífeyri al-
mannatrygginga vegna greiðslna úr
lífeyrissjóði. Út af því máli er gífur-
leg óánægja, svo mikil að nálgast
uppreisn. Óánægja vegna þess hve
ríkið heldur lægsta lífeyri mikið niðri
er einnig gífurleg. Eldri borgurum
finnst orðið tímabært að efna til að-
gerða. Fyrsta aðgerðin er undir-
skriftasöfnunin en fleiri munu fylgja
á eftir. Eldri borgarar og öryrkjar
hafa nú tækifæri til þess að sýna
hvort þeir vilji standa saman til þess
að knýja fram kjarabreytingar.
Væntanlega sýna eldri borgarar
styrk sinn með því flykkja sér um
undirskriftasöfnunina.
Kjarabarátta aldr-
aðra á krossgötum
Eftir Björgvin
Guðmundsson
Björgvin
Guðmundsson
»Neikvæð afstaða
alþingis og ríkis-
stjórnar til aldraðra hér
á landi er óskiljaleg.
Höfundur er fv. borgarfulltrúi.
Mig langar að vekja athygli
lesenda á óborganlegum
sögum sem Jónína Leós-
dóttir skrifar um Eddu sem
býr á Birkimelnum, en
Edda lætur fátt framhjá sér
fara og leysir glæpi og
vanda samferðamanna
sinna. Þetta eru spennandi
og fyndnar sögur og ekki
spillir fyrir frammistaða
sögumannsins, Helgu El-
ínborgar Jónsdóttur.
Guðrún.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Hin íslenska Miss Marple
Afþreying Bréfritari kann að meta sögur Jónínu Leós.
Morgunblaðið/Golli