Morgunblaðið - 14.11.2018, Blaðsíða 6

Sendibíll Bíllinn var svipaður þessum.
Lögreglunni á Suðurnesjum bárust
tvær tilkynningar um grunsamlega
menn sem óku um á hvítum sendi-
ferðabíl og eltu uppi börn í síðustu
viku. Þetta staðfestir Ólafur Helgi
Kjartansson lögreglustjóri.
Lögregla kannaði málið í báðum
tilvikum en talið var að um sömu
einstaklinga hefði verið að ræða.
Ekki tókst að hafa uppi á mönn-
unum.
Slíkt mál hafði ekki borist á borð
lögreglunnar á höfuðborgar-
svæðinu þegar mbl.is leitaði upplýs-
inga í gær en samkvæmt opinni
færslu á Facebook veittu menn á
hvítum sendiferðabíl stúlku í 8.
bekk eftirför í Kópavogi í fyrradag.
Grunsamlegir menn
á hvítum sendibíl
eltu uppi börn
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 2018
Hafnarbraut 25 | 200 Kópavogi | Sími 554 0000 | www.klaki.is
HVOLFARARKARA
Handhægir ryðfríir karahvolfarar
í ýmsum gerðum.
Tjakkur vökvadrifinn með
lyftigetu frá 900 kg.
Halli að 110 gráðum.
Vinsælt verkfæri í
matvælavinnslum
fiski – kjöti – grænmeti
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
„Fíknisjúkdómar og neysla eru ekki
lengur bundin við einstaklinga eða
þjóðfélagshópa. Neyslan er almenn-
ari og hjá breiðari hópi ungs fólks.
Þær aðgerðir sem við þurfum að fara
í verða að taka mið af því. Við þurfum
að beina spjótum að þjóðfélaginu al-
mennt, á sama hátt og við gerðum
með unglingadrykkju á árum áður.
Það þarf heildrænt þjóðarátak til að
ná árangri í þessum málum,“ segir
Jón Magnús Kristjánsson, yfirlæknir
á bráðadeild Landspítalans.
Ástandið í fíkniefnaheiminum hef-
ur orðið mörgum umræðuefni eftir
viðtal Morgunblaðsins við sr. Vigfús
Bjarna Albertsson á mánudaginn.
Þar greindi hann frá sögum af hörku
sem handrukkarar beita í fíkniefna-
heiminum gegn veiku fólki sem má
síns lítils. Óskað hefur verið eftir því
að Vigfús komi á fund velferðar-
nefndar Alþingis.
Jón Magnús játar því að hafa orðið
var við aukna hörku í fíkniefnaheim-
inum á bráðamóttökunni. „Þetta
kemur svolítið í bylgjum. Ég hef svo
sem ekki séð mikla aukningu á síð-
ustu mánuðum en ástandið er verra
en það var fyrir fimm árum. Það eru
einstaka tilvik þar sem getum klár-
lega séð að um alvarlega handrukkun
er að ræða en hluti af vandanum er sá
að fórnarlömb handrukkunar eru eðli
málsins samkvæmt hrædd við árás-
armenn sína og ekki alltaf tilbúin að
segja okkur hvað gerðist í raun og
veru. Sumir áverkar hafa eflaust ver-
ið eftir handrukkun þó að við vitum
ekkert um það,“ segir hann.
Valgerður Rúnarsdóttir, yfirlækn-
ir á Vogi, telur það áhyggjuefni hve
dauðsföllum hefur fjölgað mikið hjá
yngra fólki. Eins og sjá má á með-
fylgjandi grafi hefur mikil fjölgun
orðið síðustu þrjú ár og útlit fyrir að
árið í ár verði metár. Þessar tölur ná
til gagnagrunns um sjúklinga SÁÁ
undir fertugu.
„Það er ekki spurning um að marg-
ir hverjir hafa orðið fyrir mikilli
hörku í tengslum við þessa vímuefna-
neyslu og -viðskipti. Við sjáum mikla
aukningu í neyslu örvandi lyfja og
slík neysla leiðir til ofbeldis og hvat-
vísi. Þessi örvandi lyfjaneysla hefur
mjög dramatísk áhrif á persónurnar
og þeirra umhverfi,“ segir Valgerður
sem kveður miður að ekki sé hægt að
sinna öllum sem þurfa á hjálp að
halda. „Eftirspurnin hjá okkur end-
urspeglar aukinn vanda. Við erum
bara að sinna sama fjölda og við höf-
um gert í 15-20 ár.“
Hún segir að fíknivandinn verði
ekki leystur með skyndilausnum.
„Við viljum hafa möguleika á að grípa
fyrr inn í. Vandinn versnar bara. Svo
þarf að hjálpa fólki að komast í
virkni, að komast í vinnu til að hugsa
um sínar fjölskyldur. Fólk sem kem-
ur til okkar á flest börn svo það er
gríðarlega mikilvægt fyrir samfélag-
ið að sinna þessum hóp. Við þurfum
að standa með þessu fólki og hjálpa
því að standa á eigin fótum.“
Bæði Jón Magnús og Valgerður
benda á að þessi fjölgun dauðsfalla og
tilvika sem tengjast fíknisjúkdómum
haldist í hendur við mikla aukningu í
fíkniefnaakstri sem var til umfjöllun-
ar á síðum þessa blaðs í sumar.
„Þetta ber allt að sama brunni,“ segir
Valgerður.
Neysluhópurinn orðinn breiðari
Ótímabær dauðsföll á hverju ári í sjúklingahópi SÁÁ
Eftir aldurshópum* 1996 til 2018**
*Aldurshópar undir 40 ára
**Fyrstu 10 mán. 2018
25
20
15
10
5
0
’96 ’97 ’98 ’99 ’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’18
9
11 11
12
25
17 17
10
9
20
16
17
14
18
17
11
17
16
21
19
27
25
27 30-39 ára 20-29 ára <20 ára
Bráðabirgðatölur fyrir fyrstu 10 mánuði 2018Heimild: SÁÁ
**
 Þjóðarátak þarf til að ná árangri í baráttu gegn fíkniefnafaraldrinum  Mikil fjölgun í dauðsföllum
hjá ungu fólki  Aukin neysla og aukin harka síðustu ár  Þurfum að hjálpa fólki að fóta sig á ný
Valgerður
Rúnarsdóttir
Jón Magnús
Kristjánsson
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Jólahlaðborð byrja á veitingahús-
unum VOX og Satt um næstu helgi
og helgina þar á eftir koma jólamat-
seðlar á veitingahúsunum Geira
Smart og Slippbarnum. Hildur Óm-
arsdóttir, mark-
aðsstjóri hjá Ice-
landair hótel-
unum, segir þau
finna fyrir mikl-
um áhuga á jóla-
matnum og nú
þegar séu komnar
margar bókanir.
„Við erum
þakklát öllum
þeim fjölda hópa
sem hafa komið ár
eftir ár til okkar í hlaðborð, ýmist á
Hilton eða Reykjavík Natura sem og
á landsbyggðarhótelunum. Á Reykja-
vík Marina og Canopy Reykjavík
bjóðum við upp á jólamatseðla í stað
hlaðborðs og erum þannig að gera
okkar besta til að ná til sem flestra
með fjölbreyttu úrvali,“ sagði Hildur.
Morgunblaðið heyrði af vinahópi
sem ætlar á jólahlaðborð hjá Satt á
Reykjavík Natura og var beðinn að
greiða fyrirfram. Eins var mælt með
því að drykkir yrðu pantaðir fyrir-
fram. Hildur sagði það ekki skilyrði
að panta drykki fyrirfram. „Við höf-
um hins vegar lagt það til þegar
hópapantanir eru lagðar inn að það
geti flýtt afgreiðslu ef vínpöntun ligg-
ur fyrir. Eins höfum við verið með
sértilboð á drykkjum fyrir stærri
hópa og því ráðlagt fólki að skoða þau
í slíkum tilvikum.“
Fyrirframgreiðsla ekki ný
Það hefur tíðkast í um sex ár hjá
veitingastöðunum Satt, VOX, Slipp-
barnum og Geira Smart að fara fram
á fyrirframgreiðslu hjá stærri hóp-
um.
„Við erum gjarnan að taka frá
heilu salina fyrir sérhópa, sem þá er
ekki hægt að nýta með öðrum hætti
ef þeir svo mæta ekki,“ sagði Hildur.
„Samanlagt taka okkar veitingastaðir
á móti fleiri þúsund manns árlega í
bæði hlaðborð og jólamatseðla og
reynum við hvað við getum að hafa
fyrirkomulagið með þeim hætti að
hægt sé að gera sem best við alla okk-
ar gesti, hvort sem þeir koma í hóp-
um eða sem einstaklingar. Nú er til
að mynda að verða æ vinsælla fyrir
stórar fjölskyldur að koma saman á
veitingastað í stað þess að hittast í
heimahúsi. Í þeim tilvikum þegar
enginn einn er ábyrgur fyrir greiðslu,
þá komum við að sjálfsögðu til móts
við þá hópa og tökum við greiðslu frá
hverjum og einum gesti þegar því
verður við komið. En það gefur einn-
ig augaleið að því fylgir verulegt
óhagræði og tekjutap ef stórar bók-
anir eru afbókaðar með stuttum eða
engum fyrirvara.“
Hildur segir að annað gildi um ein-
staklinga eða pör því auðveldara sé
að selja tveggja manna borð með
litlum fyrirvara en borð fyrir tuttugu
manns eða fleiri.
Allt að 500 gestir í hópi
Stærstu pantanirnar séu fyrir allt
að 500 gesti. Þá hefur það komið fyrir
að hópar hafi pantað og síðan ekki
látið sjá sig. Eins hefur það gerst að
sami hópur hafi bókað sig á fleiri en
einum stað og svo valið á síðustu
stundu hvar skyldi borða með tilheyr-
andi tapi fyrir þann stað sem ekki
varð fyrir valinu.
Hildur segir að komi upp forföll í
hópi sem sé búinn að panta og borga
t.d. fyrir jólahlaðborð sé að sjálfsögðu
reynt að koma til móts við fólk í þeim
kringumstæðum.
 Jólahlaðborðin að hefjast  Hópar beðnir að greiða fyr-
irfram  Erfitt þegar hópar hafa pantað og mæta svo ekki
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Jólamatur Það styttist til jóla og farið verður að bjóða upp á jólahlaðborð á veitingahúsum þegar um næstu helgi.
Síðan fylgja jólamatseðlar. Vinsælt er hjá hópum að fara saman út að borða jólamat í aðdraganda jólanna.
Hildur
Ómarsdóttir
Borga fyrst, borða svo
Forsætisnefnd er með ummæli
Björn Levís Gunnarssonar, þing-
manns Pírata, til meðhöndlunar,
þar sem hann þjófkenndi Ásmund
Friðriksson, þingmann Sjálfstæð-
isflokksins.
„Það var lagt fram á fundi á
mánudaginn fyrir rúmri viku og
var síðan rætt á fundinum í gær-
[fyrradag] og líklegt að afstaða
verði tekinn til þess bara fljótlega,“
segir Steingrímur J. Sigfússon, for-
seti Alþingis. Hann sagðist ekki
geta svarað hvenær niðurstöðu
nefndarinnar væri að vænta en
málið væri í vinnslu.
Ummæli Björns Levís rædd í forsætisnefnd
Steingrímur J.
Sigfússon
Björn Leví
Gunnarssonar