Morgunblaðið - 14.12.2018, Qupperneq 4

4 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 2018
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Ú
tlit er fyrir að í ár verði
alls seld um 111.500 tonn
á fiskmörkuðum og er
það með því allra mesta
sem þar hefur verið selt
og næststærsta árið í bolfiski. Salan
er snöggtum meiri heldur en í fyrra
þegar nokkurra vikna sjó-
mannaverkfall setti strik í reikning-
inn og lítið var róið, einnig var með-
alverð lægra þá heldur en núna.
Árið 2016 var hins vegar selt meira
á fiskmörkuðunum eða 113.494
tonn, en síðan þarf að fara aftur til
áranna 1995 til 1997 til að sjá meiri
sölu, en þá voru nokkur þúsund
tonn af loðnu seld á mörkuðunum.
Salan stefnir í 24 milljarða
Samkvæmt upplýsingum frá Eyjólfi
Þór Guðlaugssyni, framkvæmda-
stjóra Reiknistofu fiskmarkaða, er
útlit fyrir að í ár nemi heildarsalan á
fiskmörkuðunum um 24 milljörðum
króna. Í fyrra var selt á mörk-
uðunum fyrir 21,5 milljarða, en fyrir
26,3 milljarða metárið 2016. Mest
var söluverðmætið 28,7 milljarðar
árið 2012.
Þó svo að samdráttur væri í heild-
ina á mörkuðunum í fyrra hefur
aldrei eins mikið verið selt af þorski
og þá eða alls rúmlega 49 þúsund
tonn, sem var 400 tonnum meira en
2016. Útlit er fyrir að árið í ár verði
í þriðja sæti hvað varðar sölu á
þorski á mörkuðunum, um 1.500
tonnum á eftir árunum tveimur á
undan.
Í heildina hefur meðalverðið
hækkað um 5,7% frá síðasta ári og
meðalverð á þorski hefur hækkað
um 6,2% fyrstu ellefu mánuði þessa
árs miðað við síðasta ár. Fyrir
slægðan þorsk er hækkunin enn
meiri eða um 10,5% og hefur að
meðaltali fengist 281 króna fyrir
kíló af slægðum þorski í ár, en rúm-
lega 254 krónur í fyrra.
Þrettán fyrirtæki, sem
starfa í flestum höfnum
Eins og áður eru það 13 fyrirtæki
sem reka fiskmarkaði víðs vegar um
landið. Fyrirtækin eru með aðstöðu
á 27 stöðum, en eins og í fyrra hefur
fiskur verið seldur í gegnum fisk-
markaði á nánast öllum þeim tæp-
lega 60 höfnum þar sem fiski er
landað. Þar sem fyrirtækin eru ekki
með aðstöðu ráða þau verktaka til
að taka við aflanum við hafnarvog
og koma á næsta markað eða beint
til kaupanda. Fyrir sjómenn felst
mikið hagræði í þessari þjónustu.
Fiskmarkaður Íslands er stærst-
ur markaðsfyrirtækjanna með
starfsemi á tíu stöðum, en Fisk-
markaður Suðurnesja er með starf-
semi á fimm stöðum. Að sögn Eyj-
ólfs eru það bæði smáar og stórar
útgerðir sem selja á mörkuðunum.
Fyrir stærri útgerðarfyrirtæki get-
ur það hentað að selja ákveðnar teg-
undir eða stærðir á markaðinn
vegna sérhæfingar í vinnslunni.
Með stærstu ár-
um í starfsemi
fiskmarkaðanna
Heildarmagn meðalverð á fiskmörkuðunum í jan.-nóv. 1992-2018
120
100
80
60
40
20
0
þúsund tonn 30
25
20
15
10
5
0
verðmæti
milljarðar kr.Afli á markaði í jan.-nóv. (þús. tonn) Verðmæti afla (ma.kr.)
’92 ’93 ’94 ’95 ’96 ’97 ’98 ’99 ’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’18
94
89
93
102
111
107
97 98
92 91
84 86
94
98
100
93
87
97
91
86
97
105
99 99
109
100
106
Heimild:
Reiknistofa
fiskmarkaða
350
300
250
200
150
Meðalverð þorsks á markaði 2001-2018
kr./kg
2001 2018
5,4
10,6
26,6
22,6
Mikil viðskipti og gott meðalverð á þorski er meðal
þess sem einkennt hefur starf fiskmarkaða fyrstu
ellefu mánuði ársins, en þeir starfa um allt land.
Morgunblaðið/Ómar Óskarsson
Steinbítur Meðferð og ísun eru lykill að góðu verði fyrir aflann.
Samtök útgerðarmanna í Norður-
Noregi hafa farið þess á leit við
stjórnvöld að leyfðar verði takmark-
aðar vísindaveiðar á stórhvelum. Í
svari frá ráðuneyti sjávarútvegs-
mála í Noregi eru slíkar veiðar ekki
taldar nauðsynlegar til að afla upp-
lýsinga um fæðu og lífshætti
hvalanna. Talningar á hvölum dugi
ásamt upplýsingum sem fáist með
merkingum og gervihnattasendum.
Stækkandi stofnar
Í frétt í Fiskeribladet/Fiskaren
kemur m.a. fram að meðlimir í sam-
tökum útgerðarmanna í N-Noregi
óttist samkeppni við vaxandi stofna
sjávarspendýra sem höggvi skörð í
stofna nytjastofna. Þeir telja að auk
vísindaveiða eigi atvinnuveiðar að
koma til álita.
Þessi sjónarmið norðurnorskra
útgerðarmanna voru tekin upp í
Fiskaren í vikunni og bent á að sela-
og hvalastofnar stækki ár frá ári.
Veiðar séu í lágmarki og hafa
hrefnuveiðar Norðmanna dregist
saman síðustu ár.
Verði veiðarnar ekki auknar verði
afleiðingarnar neikvæðar fyrir
marga fiskstofna, nokkuð sem sé
ekki góð þróun fyrir norskan sjávar-
útveg. Það sé sérkennilegt að ríkis-
stjórnin skuli ekki aðhafast meira en
raun beri vitni. aij@mbl.is
Umdeilt Dregið hefur úr hrefnuveiðum
Norðmanna síðustu ár, en á myndinni
sést norska skipið Kato að veiðum.
Vilja fá að
veiða hvali
við NoregSkúli Halldórssonsh@mbl.is
F
jölbrautaskóli Snæfellinga í
Grundarfirði bauð í fyrsta
sinn nú í haust upp á nám í
fiskeldisfræðum á fram-
haldsskólastigi. Fáir nem-
endur hófu þá nám enda átti þá enn
eftir að fá verknámshlutann sam-
þykktan af menntamálaráðuneytinu.
Vonast er til að kennsla hefjist af
fullum krafti eftir áramót.
Einnig hefur skólinn horft til þess
að útbúa námslínur til að undirbúa
nemendur fyrir starf gæðastjóra í
fiskvinnslum og önnur svipuð störf.
Rósa Guðmundsdóttir, framleiðslu-
stjóri útgerðarinnar G.Run í Grund-
arfirði, hefur meðal annarra unnið
að því að hanna slíkar námslínur
fyrir skólann. Hennar reynsla er að
menntakerfið og samfélagið geti
verið treg til að samþykkja nýjar
hugmyndir í menntamálum.
Krafa aðstandenda oft mikil
„Þetta er nokkuð sem við þurfum
að endurskoða í okkar menningu.
Ég veit hreinlega ekki hvernig er
hægt að orða það öðruvísi. Það
snýst nefnilega allt um stúdents-
prófið og að fá þessa hvítu húfu á
hausinn,“ segir Rósa í samtali við
200 mílur.
„Við erum ekki öll gerð til að fara
í sama farveginn í lífinu og þannig á
það ekki að vera. Þetta er því
furðulegt hvernig við höfum sett
þetta upp,og ég veit ekki hvort um
er að kenna skólakerfinu eða
kannski þeirri menningu sem varð
til í kjölfar þess að bókleg menntun
fór að standa fleirum til boða, á
sama tíma og áfram var horft upp
til hennar með sama hætti og gert
var hér áður fyrr,“ segir Rósa.
Bendir hún á að oft sé krafa af
hálfu foreldra eða frá ömmum og
öfum um að börn klári stúdents-
próf. „Eins og það sé skylda sem
þurfi að klára áður en einstakling-
urinn geti farið að einbeita sér að
öðru. Oft er verið að pína unglinga
til að vera fjögur, fimm, sex ár
jafnvel í framhaldsskóla án þess að
þeim finnist þau eiga nokkuð erindi
þar inni.“
Kerfið svarar ekki þörfum
Rósa nefnir að oft sæki á hug
hennar erindi sem Margrét Pála
Ólafsdóttir, stofnandi Hjallastefn-
unnar, hafi flutt fyrir nokkrum ár-
um. „Hjá henni hafði verið strákur
í leikskóla og síðar í grunnskól-
anum og gröfur og flutningabílar
höfðu átt hug hans allan. Svo hafði
hún hitt mömmu stráksins ein-
hverjum fimmtán árum síðar og
spurt hana frétta.
Þá var viðkvæðið: „Jú, ég hætti
að vinna því við ætlum að koma
drengnum í gegnum stúdents-
prófið.“ Þetta eina dæmi finnst
mér lýsandi fyrir svo margt. Þetta
barn hefði kannski verið fullkomið
á einhverri annarri hillu í lífinu,
bara ef því hefði verið gefinn kost-
ur á því.“
Rósa segir það ánægjulegt að sjá
þingmenn á borð við Áslaugu Örnu
Sigurbjörnsdóttur, þingmann Sjálf-
stæðisflokksins, taka af skarið og
byrja að stíga skref í átt að því að
jafna stöðu iðnnáms í samanburði
við bóknám.
„Skólakerfið svarar ekki þörfum
atvinnulífsins. Ég held að það sé
alveg ljóst. Og sú staðreynd, að
iðnmenntun er á einhvern hátt
minna metin en bóknám, er nátt-
úrlega fáránleg. Ég legg til að við
lítum öll í eigin barm og skoðum
viðhorf okkar gagnvart mismun-
andi menntaleiðum. Við þurfum að
breyta þessari hugsun í samfélag-
inu.“
Snýst allt um þessa hvítu húfu
Breyta þarf viðhorfi
samfélagsins gagnvart
annarri menntun en
þeirri sem felst í bók-
námi, segir Rósa Guð-
mundsdóttir, fram-
leiðslustjóri G.RUN í
Grundarfirði.
Framleiðslustjóri „Ég legg til að við lítum öll í eigin barm og skoðum viðhorf okkar gagnvart mismunandi menntaleiðum.“
Ljósmynd/Tómas Freyr Kristjánsson