Morgunblaðið - 14.12.2018, Blaðsíða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 2018
Skúli Halldórsson
sh@mbl.is
Þ
etta er ef til vill frekar
djarft áætlað hjá mér, en
þessi framtíðarsýn mið-
ast við þessi rúmu sjötíu
þúsund tonn sem Haf-
rannsóknastofnun hefur sagt að
verði óhætt að ala samkvæmt
áhættumatinu.“
Þorsteinn hélt erindi um einmitt
þessa framtíðarsýn á sjávarútvegs-
ráðstefnunni ár-
legu, sem haldin
var í Hörpu í
nóvember. Hann
bendir á að ýms-
ir óvissuþættir
komi þó inn í
reikninginn áður
en vænta megi
að þetta verði
raunin.
„Leyfisveiting-
arnar eru til að mynda ekki
fullfrágengnar. Þá á eftir að
byggja upp seiðaeldisstöðvarnar
og annars konar innviði. En ég
ákvað að miða við þetta ártal, árið
2022, til að sýna að til mikils er að
vinna og að við getum náð tölu-
verðum árangri ef við stefnum öll
að sama marki.“
„Þarna eru tækifæri til vaxtar“
Við mótun framtíðarsýnarinnar
miðaði Þorsteinn við verð á laxi á
síðasta ári og útflutningsverðmæti
í sjávarútvegi á sama tímabili. Að
þeim forsendum gefnum, og ef lax-
eldi næði 71 þúsund tonna fram-
leiðslu á ári, myndi lax sem teg-
und standa undir 27% af
útflutningsverðmætum í sjávar-
útvegi, eins og áður sagði. Til sam-
anburðar stæði þorskur, okkar
verðmætasta tegund, undir 46 pró-
sentum.
„Við sjáum að þetta eru spenn-
andi tækifæri sem við Íslendingar
stöndum frammi fyrir. Auðvitað
viljum við ganga áfram um villtu
auðlindirnar með sjálfbærum hætti
og það er ekki útlit fyrir að við
munum auka hvítfiskveiðarnar
mikið á komandi árum. En þarna
eru tækifæri til vaxtar.“
Þorsteinn tekur fram að þótt um
yrði að ræða 71 þúsund tonna
framleiðslu, og þar með fullnýttar
heimildir samkvæmd núgildandi
áhættumati Hafrannsóknastofn-
unar, yrði Ísland áfram lítill fiskur
í stórri tjörn miðað við nágranna-
löndin.
„Það helgast fyrst og fremst af
þessari áherslu á að vernda villtu
laxastofnana, en í raun höfum við
byggt upp eldið á þeim forsendum
sem eru takmarkandi þáttur fram-
leiðslunnar. Við lokuðum stærstum
hluta af strandlengjunni og not-
umst við áhættumat til að verja og
passa villta laxastofna.“
Langflestir sáttir við nálgunina
Bendir Þorsteinn á að Færeyingar
séu í þeirri aðstöðu að þurfa lítið
sem ekkert að hugsa um villta
laxastofna þegar þeir ákveði hvar
setja skuli niður eldiskvíar. „Þeir
hafa ekki þessa villtu og merkilegu
laxastofna, þannig að möguleikar
þeirra til vaxtar takmarkast í raun
og veru meira af heppilegum að-
stæðum til eldis,“ segir hann.
„Og ef við lítum á Noreg, Skot-
land og Færeyjar þá höfum við
gengið hvað lengst í að loka svæð-
um fyrir mögulegu laxeldi. Ég
held að það sé lítill ágreiningur
um það. Ég finn það að langflestir
sem ég ræði við innan geirans eru
sáttir við þessa nálgun sem við
höfum haft hér á landi.“
Íslenski laxinn hafi sérstöðu
Framleidd voru í Færeyjum á síð-
asta ári alls 77 þúsund tonn af
laxi. Í Kanada nam framleiðslan
143 þúsund tonnum, á Írlandi var
hún 16 þúsund tonn og í Bretlandi
157 þúsund tonn. Norðmenn
gnæfa loks hátt yfir hinar þjóð-
irnar með 1.300 þúsund tonn. Á
sama tíma voru framleidd tíu þús-
und tonn hér á landi.
Ljóst má því vera að Ísland mun
ekki keppa við nágrannaþjóðir sín-
ar í magni, þegar kemur að því að
selja laxinn á alþjóðlegum mörk-
uðum. Þorsteinn segir að þeim
mun mikilvægara sé að skapa ís-
lenska laxinum ákveðna sérstöðu.
„Við munum ekki geta keppt í
magni og við munum heldur ekki
geta keppt í lágum framleiðslu-
eða flutningskostnaði. Ég held að
tækifærin okkar felist þar af leið-
andi í því að leggja áherslu á upp-
runa fisksins, þá virðingu sem við
sýnum náttúrunni, alþjóðlegar
vottanir og sjálfbærni fiskeldisins,
svo dæmi séu tekin. Það gæti ver-
ið leiðin fyrir okkur að taka.“
Hægt að læra af útgerðunum
Spurður hvað læra megi af Norð-
mönnum í laxeldi segir Þorsteinn
að Íslendingar hafi gert vel í að
læra af eldinu sjálfu, varðandi
áhættumat og að tryggja að sem
minnst áhrif verði á villta laxa-
stofna.
„Við höfum getað horft á þeirra
aðferðir, það sem þau hafa gert
vel og það sem þau hafa kannski
brennt sig á í gegnum tíðina. En
ekki síður þurfum við að líta til
þess hvernig Norðmenn hafa nýtt
laxinn til að koma hvítfisknum sín-
um dýpra inn á markaðinn þannig
að hann öðlist þar betri sess.“
Hann segist vita til þess að hér
á landi sé horft til vöruþróunar
sem átt hafi sér stað í Noregi, þar
sem reyktur og grafinn lax hafi
verið kynntur á erlendum mörk-
uðum.
„Ég held að tækifærin okkar
liggi í aukinni vöruþróun og í að
toga hvítfiskinn dýpra inn á betur
borgandi markaði með laxinum.
Að sama skapi getum við í laxeld-
isgeiranum lært af íslensku sjáv-
arútvegsfyrirtækjunum, sem hafa
að mörgu leyti verið að vinna gott
starf hvað varðar til dæmis upp-
runann og sjálfbærni. Þau hafa
reynt að staðsetja sig á þeim hluta
markaðarins og ég held að við í
laxinum ættum að horfa til þess að
gera það sömuleiðis.“
Að lesa sömu fræðibókina
Þorsteinn segist þannig telja að
laxeldisfyrirtækin hérlendis og
hinar hefðbundnu útgerðir séu að
horfa til sömu styrkleika við mót-
un markaðsstarfs á erlendri
grundu. „Það er þessi ímynd sjáv-
arþorpanna, fólkið á bak við vör-
urnar, sem við erum stolt af, og ég
held að við séum svolítið að lesa
sömu fræðibókina þegar kemur að
þessum styrkleikum.“
Telur hann þess vegna að tæki-
færi séu fyrir íslenska laxa- og
hvítfiskframleiðendur til að styðja
hver við annan.
„Ef okkur tækist að búa til Ís-
land sem nokkurs konar „one-stop
shop“, þannig að kaupendur geti
keypt bleikan og hvítan fisk frá Ís-
landi á sömu grundvallarforsend-
unum, þá held ég að það myndi
efla möguleika íslenskra fyr-
irtækja á mörkuðum úti. Með
þessu gætum við boðið við-
skiptavinum handan hafsins upp á
breiðara úrval og þannig styrkt
stöðu okkar gagnvart öðrum.“
Akkilesarhæll Vestfirðinga
Samskip og Arnarlax skrifuðu í
haust undir samstarfssamning um
að Samskip annist útflutning af-
urða fyrirtækisins frá Bíldudal og
sömuleiðis innflutning á aðföngum.
Siglingarnar hófust í lok október,
þegar Skálafell kom í sína fyrstu
ferð til Bíldudals. Óhætt er að
segja að langt sé um liðið síðan
þaðan hafa verið beinar millilanda-
siglingar.
Aðspurður segir Þorsteinn að
hvítfiskframleiðendur fyrir vestan
geti nýtt sér þá flutninga. „Mér
skilst að þeir séu farnir að nýta
komur skipsins í einhverjum mæli.
Ég vona að í framtíðinni, bæði fyr-
ir vestan og austan, að eftir því
sem framleiðslan í laxinum aukist
þá muni skapast meiri spurn eftir
fjölbreyttari flutningsleiðum, sem
muni þá einnig standa hvítfisk-
framleiðendum opnar,“ segir hann.
„Við Vestfirðingar höfum í
gegnum tíðina þurft að glíma við
háan flutningskostnað, sem hefur
nokkurn veginn verið okkar
akkilesarhæll. Hugsanlega getur
laxinn hjálpað til við að gera okk-
ur samkeppnishæfari í flutningum
frá framleiðslu til neytandans.“
Áhersla á umhverfisvernd
Loks segir Þorsteinn að brýnt sé
fyrir stjórnvöld að setja skýran
ramma utan um greinina.
„Þannig að fyrirtækin viti inni í
hvaða ramma þau eiga að starfa,
hvar mörkin eru og við hverju
megi búast. Þessi óvissa varðandi
leyfin og framleiðsluheimildir –
henni þarf að eyða. Með þeim
hætti getum við kannski byrjað að
byggja upp ímyndina út á við og
farið um leið að horfa meira til
framtíðarinnar.
Við þurfum skýran og sann-
gjarnan ramma sem hjálpar okkur
að skapa þetta samkeppnisforskot.
Þar þarf að leggja áherslu á um-
hverfisvernd og virðingu fyrir
náttúrunni, en líka á að við hér á
landi getum haldið áfram að keppa
við stóru framleiðendurna úti.“
Laxeldið opni leiðir fyrir aðra
Árið 2022 gæti laxeldi
staðið undir 27% af
heildarútflutnings-
verðmætum íslensks
sjávarútvegs. Þetta seg-
ir Þorsteinn Másson,
svæðisstjóri fiskeldisfyr-
irtækisins Arnarlax í
Bolungarvík.
Horft yfir kvíarnar „Við þurfum skýran og sanngjarnan ramma sem hjálpar okkur að skapa þetta samkeppnisforskot,“ segir Þorsteinn í samtali við 200 mílur.
Útsýnið við vinnuna Þorsteinn telur að tækifæri séu fyrir íslenska laxa- og hvítfiskframleiðendur til að styðja hver við annan.
Þorsteinn Másson