Morgunblaðið - 15.01.2019, Síða 16

16 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. JANÚAR 2019
Verið velkomin í verslun okkar
Opið virka daga kl. 8:30–17:00
Síðumúli 16 I 108 Reykjavík I Sími 580 3900 I fastus.is
fastus.is
VANDAÐUR VEISLUBÚNAÐUR
FYRIR ÞORRABLÓTIN
HNÍFAR & BRETTI
LEIRTAU & GLÖS GASTROBAKKAR FATNAÐUR HITAKASSAR OG TRILLUR
HITAPOTTAR, LAMPAR, HITABORÐ O.FL.
15. janúar 2019
Gengi Kaup Sala Mið
Dollari 119.52 120.1 119.81
Sterlingspund 152.62 153.36 152.99
Kanadadalur 90.54 91.08 90.81
Dönsk króna 18.447 18.555 18.501
Norsk króna 14.131 14.215 14.173
Sænsk króna 13.46 13.538 13.499
Svissn. franki 121.61 122.29 121.95
Japanskt jen 1.1034 1.1098 1.1066
SDR 167.09 168.09 167.59
Evra 137.71 138.49 138.1
Meðalgengi/Viðskiptavog þröng 166.4024
Hrávöruverð
Gull 1292.8 ($/únsa)
Ál 1815.0 ($/tonn) LME
Hráolía 61.19 ($/fatið) Brent
Skannaðu kóð-
ann til að sjá
gengið eins og
það er núna á
● Ríflega 784
milljóna króna
viðskipti áttu
sér stað í Kaup-
höll Íslands með
bréf Marel í gær.
Haggaðist verð
bréfanna nær
ekkert, þokaðist
aðeins upp um
0,13%. Næst-
mest voru viðskipti með bréf Reita
eða 324 milljónir króna og hækkuðu
bréf félagsins um 2,85% í viðskipt-
unum. Þá hækkuðu bréf Regins um
2,68% í 220 milljóna viðskiptum og Eik
hækkaði um 2,22% í 113 milljóna við-
skiptum. Icelandair hækkaði um 1,65%
í 88 milljóna króna viðskiptum. Úrvals-
vísitalan hækkaði um ríflega 1% í við-
skiptum gærdagsins. Á þeim fáu dög-
um sem liðnir eru af árinu hefur hún
hækkað um 1,9%. Litið eitt ár aftur í
tímann nemur lækkunin hins vegar
4,18%.
Um 784 milljóna við-
skipti með bréf Marel
STUTT
BAKSVIÐ
Stefán E. Stefánsson
ses@mbl.is
Framlegð fiskvinnslufyrirtækja á
Íslandi reyndist að meðaltali
10,61% á árinu 2017 og hafði ekki
mælst lægri í áratug þar á undan.
Hæst reyndist framlegðin árið 2009
þegar hún var
20,79% en lækk-
aði án afláts frá
árinu 2011 þegar
hún mældist
19,1%. Þetta
kemur fram í
nýrri greiningu
Friðriks Þórs
Gunnarssonar,
hagfræðings
Samtaka fyrir-
tækja í sjávarút-
vegi, sem birt hefur verið á heima-
síðu samtakanna. „Árið 2017 sátu
eftir tæpar 11 krónur af hverjum
100 krónum sem fiskvinnslan fékk í
tekjur, áður en tekið var tillit til
fjármagnskostnaðar og tekju-
skatts.“
Sum fyrirtæki í miklum vanda
Bendir Friðrik Þór á að tölurnar
sem þarna er vísað til eigi við um
greinina í heild sinni en segi ekki
alla söguna varðandi hvert og eitt
fyrirtæki. „Sumar fiskvinnslur
munu því standa verr en aðrar. Í
mörgum tilvikum mun það raunar
standa tæpt hvort rekstrargrund-
völlur sé yfir höfuð til staðar til
lengri tíma. Sú staða gæti orðið af-
drifarík fyrir byggðarlögin sem
reiða sig á starfsemi fiskvinnslu,“
segir í samantektinni.
Í samtali við Morgunblaðið segir
Friðrik Þór að þegar rýnt er í tölur
varðandi fiskvinnsluna komi í ljós
að það séu ekki breytingar á hrá-
efniskostnaði sem dregið hafi úr
hagkvæmni og framlegð fyrirtækj-
anna á síðustu árum. Skýringanna
sé hins vegar fremur að leita í
auknum launakostnaði.
„Hlutfall kostnaðar vegna að-
fanga er nokkuð áþekkt frá einum
tíma til annars. Hráefni sem hlutfall
af heildar aðfangakostnaði var alla
jafna á bilinu 70-80% á tímabilinu
1997-2017. Aðrir einstakir kostnað-
arliðir vega ekki þungt. Sumum
hættir til að álykta á þá leið, að þró-
un hráefniskostnaðar hafi úrslita-
áhrif á rekstrarafkomu og hag-
kvæmni í vinnslu. Þetta kann að
vera rétt fyrir einstaka fyrirtæki og
fer eftir því hversu greiðan aðgang
það hefur að hráefni. Hins vegar er
þetta ekki alls kostar rétt fyrir at-
vinnugreinina í heild, enda fylgjast
hráefniskostnaður og aflaverðmæti
að og þar af leiðandi einnig tekjur.“
Friðrik Þór segir að mikill auk-
inn launakostnaður fiskvinnslunnar
á Íslandi sé ekki síst athyglisverður
í ljósi þess að starfsfólki í greininni
hefur fækkað um rúmlega 64% frá
árinu 1997. Tölurnar tali hins vegar
sínu máli.
40% samdráttur á áratug
„Á tímabilinu 2008-2017 dróst
framlegð í hlutfalli við tekjur í fisk-
vinnslu saman um tæplega 40%,
þrátt fyrir því sem næst óbreytt
hlutfall vinnsluvirðis af tekjum.
Rekja má þá þróun nær eingöngu
til hækkana á launakostnaði og
íþyngjandi gjöldum sem tengjast
launum.“ Friðrik Þór segir þessa
þróun í raun annað og meira en at-
hyglisverða. Hún sé uggvænleg þar
sem að ef sama þróun haldi áfram
sé ljóst að starfsemin hætti að vera
sjálfbær.
Starfsemin flyst úr landi
„Fyrirtækin hafa sífellt meiri
hvata til þess að flytja fiskinn úr
landi óunninn. Það er ekki góð þró-
un að mínu mati. Við Íslendingar
getum talið okkur fremst á heims-
vísu þegar kemur að gæðum og
fullvinnslu sjávarafurða. Sú staða
hefur tryggt góð og örugg störf um
land allt, auk þess að leggja til hag-
sældar þjóðarbúsins með ríflegum
útflutningstekjum. Augljóst er að
sú staða mun tapast ef fram heldur
sem horfir.“
Versta afkoman í áratug
hjá fiskvinnslunni árið 2017
Fiskvinnsla – framlegð í hlutfalli við tekjur
25%
20%
15%
10%
5%
0%
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Heimild:SFS17,0
20,8
16,2
19,1
17,2 17,0
14,2 13,5
11,9
10,6
Miklar breytingar
» Starfsfólki í fiskvinnslu hef-
ur fækkað um 64% á tveimur
áratugum.
» Framlegð í hlutfalli við
tekjur í fiskvinnslu dróst sam-
an um 40% frá 2008 til 2017
» Hráefni sem hlutfall af heild-
ar aðfangakostnaði fiskvinnsl-
unnar hefur haldist á bilinu 70-
80% síðastliðna tvo áratugi.
 Meginorsökin er hækkandi launakostnaður, að mati hagfræðings SFS
Friðrik Þór
Gunnarsson
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Verðmætasköpun Fiskvinnslan
skilar þjóðarbúinu miklum tekjum.
Tilboð fjarskiptafélagsins Nova á
Apple TV með 12 mánaða ljósleið-
aratengingu sem félagið bauð á síð-
asta ári braut í bága við fjarskiptalög
þar sem kveðið er á um sex mánaða
hámarksbinditíma þjónustuáskriftar
fjarskiptafyrirtækja við áskrifendur.
Þetta kemur fram í nýbirtum úr-
skurði Póst- og fjarskiptastofnunar,
PFS.
Síminn kvartaði upphaflega undan
tilboðinu í september sl. en Síminn
taldi að það skilyrði Nova fyrir af-
slætti, að ef viðskiptavinur hætti
með ljósleiðaraþjónustu innan 12
mánaða frá því að hann keypti Apple
TV-tækið yrði hann að greiða mis-
muninn á tilboðsverði og fullu verði í
þann fjölda mánaða sem eftir væru,
færi gegn fjarskiptalögum.
Ekki myndlykill
Í andsvari Nova í úrskurði PFS
segir fyrirtækið að Apple TV-tækið
sé alls ekki myndlykill heldur
streymistæki sem auðveldi neytend-
um aðgang að streymisefni á vefn-
um. Tækið sé notendabúnaður á
sama hátt og sjónvarpstæki og þess
háttar búnaður sem neytendum
standi til boða á hverjum tíma, með
ýmiss konar tilboðum eða afsláttum.
Þá hafnar Nova því alfarið í svari
sínu að tilboðið fari gegn fjarskipta-
lögum.
Í úrskurðinum segir m.a. að af-
staða PFS í málinu skýrist einkum af
því mati stofnunarinnar að gjald sem
tilkomið er vegna þjónustuflutnings
neytenda verði ótvírætt hindrun í
vegi þeirra að því er varðar frelsi
neytenda til að skipta um þjónustu-
veitanda. tobj@mbl.is
Morgunblaðið/Ómar
Tilboð Síminn kvartaði undan til-
boði sem innihélt Apple TV.
Novatilboð braut
fjarskiptalög
 Kvörtun Símans
laut að 12 mánaða
bindingu