Morgunblaðið - 15.01.2019, Síða 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. JANÚAR 2019
ICQC 2018-20
Þú sigrar aldrei með ofbeldi.Þú getur aðeins sigraðmeð því að halda reisnþinni,“ segir píanóleik-
arinn Don Shirley (Mahershala Ali)
við ökumann sinn Tony ,Lip‘ Valle-
longa (Viggo Mortensen) í eitt af
mörgum skiptum þegar hörunds-
dökki og hámenntaði listamaðurinn
finnur sig knúinn til að segja hinum
ómenntaða og hvíta rusta frá Bronx-
hverfinu í New York til. Þarna eru
þeir í afar erfiðum aðstæðum, í
fangaklefa djúpt í Suðurríkjum
Bandaríkjanna rétt fyrir jól árið
1962, eftir að Tony hefur slegið lög-
reglumann sem kallar hann negra.
En Shirley, sem er fínt klæddur og
virðulegur að vanda, fær að hringja
eitt símtal. Og hringir í einn helsta
áhrifamann landsins sem lætur
sleppa stjörnunni og ökumanni hans
úr grjótinu svo þeir geti haldið
áfram tónleikaferð hins svarta lista-
manns um kjörlendi viðurstyggilegs
rasismans, þar sem hann leikur fyrir
hvíta áheyrendur sem leyfa stjörn-
unni ekki að nota salerni þeirra eða
matast á sömu veitingahúsum og
þeir.
Heiti kvikmyndarinnar Green
Book er sótt í leiðsöguritið The
Negro Travelers’ Green Book, hand-
bók sem var gefin árlega út í Banda-
ríkjunum frá 1936 til 1966, og var
fyrir svarta ferðamenn sem þurftu
að fara um Suðurríkin svo þeir gætu
fundið veitinga- og gististaði sem
buðu þá velkomna, og þar sem þeir
yrðu þá ekki beittir misrétti.
Í upphafi kvikmyndarinnar kynn-
ast áhorfendur hinum ítalskættaða
Tony Lip þar sem hann starfar sem
harðhentur útkastari og alhliða
reddari í næturklúbbi í New York.
En þegar klúbbnum er lokað um
skeið vegna viðhalds er mælt með
honum í starf ökumanns og lífvarðar
píanóleikara sem er að fara í tveggja
mánaða tónleikaferð ásamt tríói sínu
um Suðurríkin. Tony mætir í viðtal í
glæsileg húsakynni píanóleikarans í
Carnegie Hall-tónleikahöllinni en
líst ekki á blikuna þegar hann sér að
listamaðurinn er svartur á hörund,
enda hafa áhorfendur þegar kynnst
andúð Tonys á svörtum. En svo fer
að hann þiggur starfið og lagt er upp
í ferð með „Grænu bókina“ í fartesk-
inu, ferð sem er svo margt í senn:
kostuleg, hugljúf og grimm.
Þetta er sannsöguleg kvikmynd,
byggð á mönnum sem raunverulega
voru til og létust báðir árið 2013. Og
Shirley réð Tony Lip til að vera öku-
maður sinn og aðstoðarmaður á tón-
leikaferðum um Suðurríkin snemma
á sjöunda áratug síðustu aldar. Son-
ur Tonys er einn þriggja handrits-
höfunda og hefur sagst hafa gengið
árum saman með þann draum að
koma sögu kynna og vináttu Shir-
leys og Tonys Lip á hvíta tjaldið,
vináttu sem hann og fleiri sem um-
gengust báða hafa sagt hafa verið
raunverulega. Ættingjar píanóleik-
arans – sem munu þó hafa verið í
litlu sambandi við hann – hafa hins
vegar stigið fram á síðustu mán-
uðum og sagt að kvikmyndin dragi
upp mynd af vináttu sem ekki hafi
verið til staðar því Tony hafi „að-
eins“ verið starfsmaður píanóleik-
arans.
Þess má geta að á seinni hluti æv-
innar gerðist Tony Lip leikari og lék
iðulega mafíósa, til að mynda í þátt-
unum The Sopranos og í kvikmynd-
unum Donnie Brasco og Goodfellas.
Hvernig sem raunverulegu sam-
bandi mannanna tveggja var háttað,
þá fara aðalleikarar Green Book
báðir á kostum og bera myndina á
herðum sér. Hinn fjölhæfi Viggo
Mortensen, sem fæst við ljós-
myndun, yrkir og semur tónlist þeg-
ar hann er ekki að leika, hefur bætt
á sig allnokkrum kílóum til að vera
trúverðugur sem hinn síborðandi og
ófágaði – en rómantíski og í raun
góðviljaði – ökumaður, sem hann
túlkar listavel. Mahershala Ali vakti
fyrst verulega athygli sem Remy
Danton í þáttunum House of Cards
og hreppti síðan Óskarsverðlaunin
sem besti leikarinn fyrir hlutverk
sitt í Moonlight (2016). Hann fer
ekki síður vel með sitt hlutverk og
vinna leikararnir tveir frábærlega
saman, hlutverkin eru vel mótuð og
túlkuð með sannferðugum hætti. Ali
hreppti á dögunum Golden Globe-
verðlaun fyrir bestan leik í auka-
hlutverki, og mun framleiðslufyrir-
tæki kvikmyndarinnar vinna í að
afla honum nægra atkvæða svo hann
verði tilnefndur til Óskarsverðlauna,
einnig fyrir aukahlutverk en Mor-
tensen fyrir aðalhlutverk þótt báðir
séu í raun „aðal“ og eigi verðlaun
skilið fyrir snjalla túlkunina.
Green Book er ekta Hollywood-
drama, og það af bestu gerð, og er
listavel leikið á tilfinningar áhorf-
enda sem hlæja eflaust flestir bæði
og gráta. Fagmennskan er líka mikil
við kvikmyndagerðina, leikstjórnin
traust, sagan rennur vel og kvik-
myndatakan úthugsuð og vönduð.
Það má annars fella myndina í
nokkra hefðbundna flokka. Þetta er
dæmigerð vegamynd, þar sem ólíkar
persónur leggja upp í strembið
ferðalag sem reynir á þær á ýmsa
lund, en mótlætið eflir og í and-
streyminu tengjast þær traustum
vináttuböndum. Þá er þetta saga af
listamanni sem tekst að finna leið til
að láta list sína blómstra – Shirley
var menntaður klassískur píanóleik-
ari, lærði meðal annars í Sovétríkj-
unum, en náði sem svartur maður
ekki frama í klassíkinni sem hvítir
einokuðu á þeim tíma, en fann sína
braut í bræðingi djass og klassíkur.
Þá kæmi ekki á óvart að þessi mynd
yrði ein þeirra kvikmynda með
mannbætandi boðskap sem fólk nýt-
ur þess að horfa á á aðventunni og
um jólin. Sagan endar einmitt á hug-
ljúfan hátt á snjóþungu aðfanga-
dagskvöldi í New York-borg.
Green Book hreppti á dögunum
verðlaun National Board of Review í
Bandaríkjunum sem besta kvik-
mynd liðins árs, fékk Golden Globe-
verðlaunin sem besta myndin í flokki
tónlistar- og gamanmynda (sér-
kennileg flokkun það!) og eflaust á
hún eftir að verða tilnefnd til nokk-
urra Óskarsverðlauna – ekki kæmi á
óvart að hún hreppti einhver.
Þessi mynd er falleg áminning um
það hvernig mennskan getur sigrað
hræðilegustu fordóma og mann-
vonskuna sem þrífst í skjóli þeirra.
Hún minnir á hversu stutt það er
síðan komið var fram við hörunds-
dökka í Bandaríkjunum með þessum
viðbjóðslega hætti; myndin á að ger-
ast fyrir aðeins rétt rúmlega hálfri
öld. Og samskonar mannvonska við-
gengst víða enn og það er svo stutt í
fordómana og hugmyndir um að-
skilnað fólks út frá útliti og ólíkum
bakgrunni; nægir að benda á upp-
gang fasískra og mannfjand-
samlegra öfgaafla víða um lönd þessi
misserin því til sönnunar. Þar getur
falleg kvikmynd og vel lukkuð saga
sem þessi bent áhorfendum á mikil-
vægi mennskunnar og vináttunnar,
og að öll séum við jöfn.
Mennskan sigrar fordómana
Stórleikur Mahershala Ali og Viggo Mortensen fara báðir á kostum í hlutverkum sínum í Green Book. Hér eru
píanóleikarinn Don Shirley og ökumaður hans, Tony Lip, staddir á veitingastað fyrir hörundsdökka í Alabama.
Sambíóin
Green Book bbbbn
Leikstjóri: Peter Farrelly. Handrit: Nick
Vallelonga, Brian Hayes Currie og Peter
Farrelly. Aðalleikarar: Viggo Mortensen,
Mahershala Ali og Linda Cardellini.
Bandaríkin, 2018. 130 mín.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
KVIKMYNDIR
Fyrstu hljómsveitir tónlistarhátíð-
arinnar Eistnaflugs, sem haldin
verður í Neskaupstað 10.-13. júlí,
hafa verið bókaðar og ber þar hæst
þungarokksveitina írsku Primordi-
al. „Primordial leikur keltnesk-
ættaðan þjóðlagasvartmálm og er
klárlega ein af þeim hljómsveitum
sem ekki má missa af á árinu,“ seg-
ir um sveitina á vef Eistnaflugs,
eistnaflug.is. Tvær íslenskar sveitir
hafa að auki verið kynntar til leiks,
Nyrst og Volcanova.
Primordial kemur fram á Eistnaflugi
Harðir Félagarnir í Primordial.
Franska kvikmyndahátíðin verður
haldin í 19. skipti 6. til 17. febrúar
næstkomandi í Háskólabíói og Ver-
öld – Húsi Vigdísar og er nú ljóst
hvaða kvikmynd verður opn-
unarmynd hátíðarinnar. Hún nefn-
ist Le Grand Bain, Að synda eða
sökkva á íslensku og er gam-
anmynd í leikstjórn Gilles Lello-
uche. Myndin hefur notið mikilla
vinsælda í Frakklandi, að því er
fram kemur á Facebook-síðu hátíð-
arinnar og hafa yfir fjórir milljónir
manna séð hana. Í henni segir af
hópi karla í djúpri sálarkreppu sem
öðlast nýja trú á lífið þegar þeir
fara að stunda samhæft sund. Sam-
hliða sýningunum í Háskólabíói
verður boðið á ókeypis sýningar í
Veröld – Húsi Vigdísar.
Að synda eða sökkva opnunarmyndin
Sundkarlar Úr gamanmyndinni Le Grand Bain eða Að synda eða sökkva.