Morgunblaðið - 01.02.2019, Side 30

30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. FEBRÚAR 2019
Valgerður Þ. Jónsdóttir
vjon@mbl.is
Kvikmyndaleikhúsverkið Það sem
við gerum í einrúmi, sem frumsýnt
verður kl. 20 í kvöld, föstudag, í
Tjarnarbíói, hverfist um einsemd,
einangrun og óttann við höfnun.
„Grátbroslegt og mannlegt verk um
þörf okkar hvers fyrir annað,“ segir
Sara Martí Guðmundsdóttir leik-
stjóri, sem jafnframt skrifaði hand-
ritið ásamt Heiðari Sumarliðasyni
leikskáldi. Uppfærslan er í höndum
Smartílab, atvinnuleikhóps sem hún
stofnaði ásamt Martin Sörensen fyr-
ir tæpum þremur árum og skipaður
er síbreytilegum hópi leikara, en æv-
inlega undir leikstjórn Söru Martí.
„Við fórum í kvikmyndatökur í
desember, tókum upp allar útisen-
urnar og erum þessa dagana að æfa
á fullu í Tjarnarbíói, “ segir Sara
Martí og útskýrir að Það sem við
gerum í einrúmi sé ekkert venjulegt
leikhúsverk heldur til jafns bíó og
leikhús – kvikmyndaleikhúsverk.
Risaskjár á sviðinu
„Verkið fjallar um fjórar mann-
eskjur á mismunandi aldri, sem eiga
það sameiginlegt að búa í sömu
blokkinni og vera afskaplega ein-
mana og einangraðar, en þó af mis-
munandi ástæðum. Allt sem fram fer
inni í íbúðum þeirra gerist á sviðinu
þar sem við flökkum með áhorf-
endum á milli íbúða. Stundum sjá
þeir bara eina íbúð og íbúa hennar
eða allar og alla íbúana samtímis.
Atburðum sem gerast fyrir utan
blokkina og annars staðar úti við er
varpað á risaskjá á sviðinu,“ segir
Sara Martí og upplýsir að sögusviðin
á hvíta tjaldinu séu einnig Hagkaup,
súkkulaðiverksmiðja, bókasafn og
skemmtistaðir. Blokkin sé á Klepps-
veginum þar sem kvikmyndatöku-
maðurinn, Pierre-Allan Giraud, býr,
og því hafi verið hæg heimatökin.
„Mig hefur lengi langað til að
finna leið til að láta miðlana; bíóið og
leikhúsið, tala saman með þessum
hætti. Útfærslan á sviðinu var tölu-
vert flókin því okkur var kappsmál
að gera hana sjónræna og láta hljóð-
ið blandast eins og í blokkaríbúð
væri.“
Sara Martí segir umgjörðina; bíó
og leikhús í bland, henta handritinu
einstaklega vel, eins og hún hafi
reyndar gert sér grein fyrir fljótlega
eftir að hugmyndinni laust niður í
kollinn á henni. Fyrir fimm árum.
Einmana og utanveltu í partíi
„Ég var stödd í partíi í London,
umkringd glöðu og skemmtilegu
fólki. Samt hafði ég aldrei verið eins
einmana og utanveltu. Trúlega var
ég bara ekki á þeim stað í lífinu að
geta tengst þessu fólki eða öðru ef út
í það væri farið. Einmanaleikinn var
nánast áþreifanlegur og mér fannst
eitthvað skakkt við að líða svona en á
sama tíma líka áhugavert. Í kjölfarið
fór ég að skoða og lesa mér til um
einsemd,“ rifjar Sara Martí upp.
Leikritið Það sem við gerum í ein-
rúmi er þó ekki stúdía um einsemd-
ina sem slíka, heldur frekar gaman-
leikur með alvarlegum undirtón á
köflum. „Verkið speglar hversu ein-
semdin og örvæntingin geta leitt
fólk út í mikla vitleysu. Einn fjór-
menninganna langar til dæmis alveg
ofboðslega mikið til að eignast kær-
ustu, en veit ekkert hvernig hann á
að bera sig að. Í örvilnun sinni leitar
hann ráða á netinu um hvernig eigi
að tala við konur. Og lendir að von-
um í mikilli vitleysu, enda fer æv-
inlega illa þegar maður reynir að
vera eitthvað annað en maður er,“
segir Sara Martí og fer ekki nánar
út í hremmingar hinna sköpunar-
verka sinna.
Fólkið í blokkinni
Árni Pétur Guðjónsson, Ragn-
heiður Steindórsdóttir, Albert Hall-
dórsson og Sigríður Vala Jóhanns-
dóttir leika fólkið í blokkinni.
Síðastnefnd er sú eina í hópnum,
sem ekki er leiklistarmenntuð og
auk þess heyrnarlaus. „Ég valdi
leikarana einfaldlega af því mér
finnst þau frábærir leikarar. Hins
vegar kom Sigga Vala inn í myndina
vegna að ég vildi fá heyrnarlausa
manneskju. Ég held að fólk sé
stundum hrætt við að eiga samskipti
við heyrnarlausa af því það heldur
að það sjálft komi illa út og verði
asnalegt. Mér fannst ekki aðeins
áhugavert heldur líka sjónrænna að
fá til liðs við okkur leikkonu sem tal-
aði táknmál, sem við hin skildum
ekki endilega, en þó upp að vissu
marki.“
Upphaflega ætlaði Sara Martí að
fá í leikhópinn útlending, sem hvorki
gæti tjáð sig á ensku né íslensku, en
þegar Sigríður Vala kom í prufur
fyrir tilstilli Ástbjargar Rutar, tákn-
málstúlks og sviðshöfundar, varð
ekki aftur snúið. „Ég gjörsamlega
heillaðist. Sigga Vala er ekki bara
góð leikkona heldur er hún afar skýr
í öllum sínum gjörðum, eins og hún
þarf auðvitað að vera þar sem hún
hefur ekki tungumálið,“ segir leik-
stjórinn.
Spurð hvort fólkið í blokkinni
tengist aldrei gefur Sara Martí svo-
lítið loðið svar og segir það vissulega
verða á vegi og í vegi hvert annars.
Hún segir fólkið sitt vera venjulegar
og góðar manneskjur, sem einsemd-
in hafi náð tökum á þegar áhorf-
endur hitta þá fyrir. „Ég finn svo
mikið til með þessum persónum mín-
um að það hálfa væri nóg. Eins og
sýningar mínar fram til þessa bera
kannski með sér brenn ég meira fyr-
ir því sammannlega en því samtíma-
lega. Ég er lítið að fást við ákveðin
samfélagsmein heldur fremur sam-
mannleg mein, tilfinningalíf fólks,
samskipti og samskiptaleysi.
Hryllingsverk og barnaleikrit
Næst á dagskrá leikstjórans er að
fara til Akureyrar með Fyrirlestur
um eitthvað fallegt, gamanverk um
kvíða, sem Smartílab setti upp í
fyrra í Tjarnarbíói. Síðan ætla þau
Heiðar að taka til ópilltra málanna
og ljúka við að skrifa hryllingsverk,
sem þau eru með í smíðum. „Svo hef
ég verið að skrifa barnaleikrit, Tréð,
með Agnesi Wilde, sem við erum ný-
búnar að fá framleiðslustyrk fyrir,“
segir Sara Martí að lokum.
Samtal leikhúss og kvikmynda
 Verkið Það sem við gerum í einrúmi hverfist um einsemd, einangrun og óttann við höfnun
 Grátbroslegt og mannlegt segir leikstjórinn, Sara Martí Guðmundsdóttir  Risakjár á sviðinu
Morgunblaðið/Eggert
Leikstjórinn Sara Martí segir leik-
ritið ekki stúdíu um einsemd sem
slíka, heldur frekar gamanleik með
alvarlegum undirtón á köflum.
Sigríður Vala Jóhannsdóttir leikur
Röggu, heyrnarlausa og einmana
stúlku í blokkinni. Sjálf fæddist hún
heyrnarlaus og svaraði nokkrum
spurningum í tölvupósti:
Hefur þú áður leikið á leiksviði?
Þegar ég var 6 ára lék ég í Christ-
mas Carol eftir Dickens og var önn-
ur af fyrstu tveimur heyrnarlausu
leikendunum á Arena-sviðinu í
Washington D.C. Ég hef einnig tölu-
verða reynslu á leiksviði og í kvik-
myndum í samfélagi heyrnarlausra.
Hvernig tilfinning er að leika á
leiksviði og vera sú eina sem er
heyrnarlaus?
Það er ekkert öðruvísi en hjá öðr-
um.
Hvað var erfiðast - ef þá eitt-
hvað?
Í leikritinu er aðeins sýnt frá ein-
um sjónarhóli hvernig er að vera
heyrnarlaus. Mitt daglega líf er í
rauninni gjörólíkt lífi Röggu. Ég er
hluti af afar menningarlega auðugu
samfélagi heyrnarlausra. Erfiðast er
að virða leikritið eins og það er og
bæla niður löngunina til að sýna
heiminum þá dásamlegu menningu
sem ég er partur af á hverjum degi.
Fæddist þú heyrnarlaus?
Já. Ég fæddist í Bandaríkjunum
og foreldrar mínir kusu að banda-
rískt táknmál yrði mitt fyrsta mál.
Ég á eldri systur sem einnig er
heyrnarlaus. Foreldrar mínir kapp-
kostuðu að ná góðum tökum á tákn-
málinu til þess að geta talað við mig
og völdu fyrir mig bestu menntun
sem stóð til boða. Ég var send í tví-
tyngdan/tvímenningarlegan skóla,
og eyddi mestum hluta æskunnar í
leik við önnur heyrnarlaus börn áður
en ég útskrifaðist frá Gallaudet Uni-
versity. Þar af leiðandi fékk ég bæði
góða menntun og félagslegan
þroska. Og það sem er mikilvægara
þá öðlaðist ég nægt sjálfstraust til
þess að lifa og hrærast hvort tveggja
í heimi hinna heyrandi og hinna
heyrnarlausu.
Ég er þakklát fyrir líf mitt, sem
hefur verið bæði fallegt og að sama
skapi einstakt. Ég er líka þakklát
fyrir að eiga mér í rauninni tvö
tungumál til að tjá mig. Þá er ég
þakklát fyrir að hafa alist upp í
tvenns konar menningarheimum –
hinum heyrnarlausa og hinum heyr-
andi, sem hafa gert mig umburðar-
lynda og kennt mér að bera virðingu
fyrir annarri menningu og tungu-
málum. Því miður hafa flestir heyrn-
arlausir á Íslandi ekki fengið sömu
tækifæri og ég. Ég vildi óska að
áhorfendur áttuðu sig á því að Ís-
lendingar eru mjög langt á eftir hvað
varðar að veita heyrnarlausum
fyrsta flokks menntun.
Hefur heyrnarleysið einhvern
tíma einangrað þig?
Í leikritinu speglar Ragga, per-
sónan sem ég leik, umburðarlyndi og
virðingu. Heyrandi fólk tengir ein-
semd oft við heyrnarlausa. Í raun
einangrast fólk ekki nema skortur sé
á umburðarlyndi og virðingu. Enn-
fremur sýnir leikritið fram á að þeir
heyrandi upplifa einsemd ekkert síð-
ur en heyrnarlausir. Heyrnarleysið
er ekki aðaleinkenni Röggu, heldur
þröngsýni og fáviska annarra.
Speglar leikritið Það sem við
gerum í einrúmi einsemd sem
margir upplifa?
Tvímælalaust. Fjórmenningarnir
eru kunnuglegir, ég hef séð þá víða.
Leikritið skoðar mögulega líðan
fólksins sem þú sérð úti á götu.
Býstu við að leika meira í fram-
tíðinni?
Síðustu tveir mánuðir með leik-
hópnum hafa verið ótrúleg reynsla.
Ég myndi hiklaust og hvenær sem
væri fagna tækifæri til að leika
aftur.
„Mitt líf er gjörólíkt lífi Röggu“
Leikkona Sigríður Vala.