Skessuhorn - 25.03.1999, Page 10

10
FIMMTUDAGUR 25. MARS 1999
^saunu..
Komdu og sýndu sæmd og rögg,
sól er í miðjum hlíðum.
Dagsins glymja hamarshögg,
heimurinn er í smíðum.
Svo kvað séra Helgi Sveinsson
enda þurfa mannanna verk stöðugt
endumýjunar við og dugar þó ekki
alltaf til en ég held að Sveinn frá
Elivogum sé höfundur eftirfarandi
starfsstéttarvísu.
Smiðir lifa á smekkleysi,
smátt til þrifa vinnandi.
Kítti í rifur klínandi,
klambrið yfir breiðandi.
Séra Pétur Ingjaldsson stofnaði
stúku á Skagaströnd og meðal þeir-
ra sem gengu í stúkuna var kona að
nafni Unnur. Eitt sinn bar svo við
að klerkur fór að heimsækja stúku-
systur sína og hugðist hún sýna
honum svalir sem verið var að
reisa við húsið. Með því að svalirn-
ar voru hálfsmíðaðar en þau hjú
bæði í þokkalegum holdum og
hefðu nú á dögum verið fóðmð á
„Herbalife" vildi svo illa til að
svalimar gáfu sig undan álaginu og
fótbrotnaði klerkur og var ófær til
prestverka um tíma. Þá kvað Lúð-
vík Kemp:
Stopull reynist stúkuher,
stendur á veikum granni,
séra Pétur sést ei hér
síðan hann féll með Unni.
Einar Karl Sigvaldason orti um
prest nokkum í Þingeyjarsýslu og
íbúðarhús hans sem var lægst í
miðjunni:
Hann er glaður, heillar sína gesti
hefur svosem næstum enga
bresti,
íbúðarhúsið er hjá þessum presti
eins og kýr á þriggja vikna fresti.
Ein af framþörfunum við hús-
byggingar era 3“ naglar sem gjam-
an era kallaðir treitomma eða bara
„treisa". Eftirfarandi vísa hef ég
gran um að sé ættuð af Akranesi og
vildi gjaman heyra í eldri Akumes-
ingum sem kannast við þessa vísu
og vita um höfund hennar og til-
drög:
Áfram geysast viljum vér
við að reisa hreysi.
Því óbeysið þykir mér
þetta treisuleysi.
Það var og er algengt við hús-
byggingar að hafa kvisti á þökum
en þegar þurfti að setja kvist á
kvistinn orti Halldór Jörgensson:
Þá er fyrst að list er list
og langir ristir viðir
þegar vista kvist á kvist
kóngsins listasmiðir.
Á blómaskeiði íslensks hús-
gagnaiðnaðar var Trésmiðjan Víðir
þekkt fyrirtæki og áberandi í hús-
gagnaiðnaði. Við endurbætur á
gamla Þórskafft vora keypt inn-
flutt húsgögn frá Danmörku og
sýndist þó sitt hverjum um þá
ráðabreytni. Stuttu eftir að húsið
var tekið í notkun eftir endurbæt-
umar var maður nokkur stór og
þrekinn að skemmta sér í Þórs-
kaffi. Eftir að hafa dansað nokkuð
kröftuglega hlassaði hann sér niður
í einn danska stólinn sem lét undan
og maðurinn sat á gólfinu í spýtna-
hrúgunni. I því að maðurinn brölt-
ir á fætur verður honum að orði:
Svona er þetta danska dót,
djöfuls hrákasmíði.
Heldur vil ég hörkuljót
húsgögnin frá Víði.
Hús í byggingu geta verið við-
kvæm fyrir hvassviðram. Eftir að
hús sem hafði skemmst í roki var á
ný komið á svipað stig og fyrir
skemmdir orti Jakop á Varmalæk:
Húsið reisir harðskeytt lið,
hvílík snilld og kraftur.
Nú telst það bráðum tilbúið
til að fjúka aftur.
Skipasmíðastöð Þorgeirs og Ell-
erts byggði meðal annars togarann
Júlíus Hafstein fyrir Húsvíkinga.
Eftir afhendingu komu fram ýmsar
bilanir í vökvakerfi skipisins og
gekk illa að komast endanlega fyr-
ir þær en um svipað leyti kom út
ljóðabókin „Þingeyskt loft“ eftir
Jón Bjamason frá Garðsvík. Þá orti
Valgeir Runólfsson:
Þó að verkin virðist oft
vera gerð með prýði
þolir hún ekki Þingeyskt loft
þessi skipasmíði.
„Verður er verkamaðurinn laun-
anna„ og þessa umfjöllun um
handaverk mannanna er rétt að
enda á vísu Gísla Olafssonar frá
Eiríksstöðum:
Þegar lagt er lík á beð,
lokagreiðslan kemur.
Heimur borgar manni með
moldarrekum þremur.
Fyrir nokkra spurðist ég hér fyr-
ir um mann að nafni Kristján
Schram. Þessi maður mun hafa
heitið Kristján Guðjónsson og
gjaman kallaður Stjáni í Gasstöð-
inni en þar starfaði hann sem kynd-
ari í fjöldamörg ár. Að honum látn-
um gaf sonur hans út bók með
ljóðum hans sem heitir „Einn ég
vaki“ en ég hef ekki getað náð í.
Hér er þó eitt sýnishom af vísum
Kristjáns:
Tek ég upp úr töskunni
til að gleðja og bjarga.
Það er fljótt úr flöskunni
fýrir svona marga.
Með þökk fyrir lesturinn
Dagbjartur Dagbjartsson
Refsstöðum 320 Reykholt
S 435 1367
Háskólar og
samfélag
I nýsamþykktri ályktun Alþingis
um byggðamál er þung áhersla
lögð á eflingu menntunar um
landið. Þar er sérstaklega fjallað
um menntun á háskólastigi, upp-
byggingu hennar og fjölgun
námsbrauta á landsbyggðinni. En
hvers vegna? Hver er þessi nýi
hornsteinn stefnu Alþingis í
byggðamálum? Hvert er hið sér-
staka gildi háskólastarfs fyrir
nærsamfélagið? Hvert getur ver-
ið samspil háskóla, atvinnulífs og
samfélags? Hvaða möguleika höf-
um við hér á Vesturlandi, með
tvær háskólastofnanir, til að nýta
okkur þetta starf?
Fjölgun unga fólksins
Fyrst er rétt að nefna hið aug-
ljósa: háskólastarfsemi fjölgar ungu
og kraftmiklu fólki á landsvæðun-
um. Þegar fólk á þrítugs- og fer-
tugsaldri fer burtu að heiman til há-
skólanáms, myndast oft áberandi
skörð í þessa aldurshópa og mann-
lífið í heild. Það er í sjálfu sér já-
kvætt að ungt fólk ferðist að heim-
an í leit að þekkingu og reynslu.
Spurningarnar varðandi það eru
fyrst og fremst þessar: átti það eitt-
hvert val um að læra heima eða að
heiman? Snýr það í einhverjum
mæli heim aftur að loknu námi?
Finnur það framtíðarverkefni við
sitt hæfi á heimaslóðum? Háskóla-
starfsemi leysir eitthvað af unga
fólkinu undan því að þurfa að fara
burt, ef það kýs að vera um kjurt.
Hún dregur líka ungt fólk að, frá
öðram stöðum, í stað þeirra sem
leita annað. Háskólamir efla því án
efa skólaaldurshópana í næsta ná-
grenni þeirra.
Mannfjöldaskýrslur sýna að öll
landsbyggðin býr við skerta aldurs-
hópa, frá 25 til 40 ára aldurs. Það er
engu líkara en að nokkrar greinar á
aldurstré svæðanna haft veri höggn-
ar. Þetta skarð leiðir síðan af sér
annað skarð í neðsta hluta trésins,
þar sem ungbömum fækkar sam-
hliða fækkun fólks á bameignar-
aldri.
Það kann að vera enn eftirsóknar-
verðara að skapa ungu fólki tæki-
færi til menntunar á svæðunum.
Margir halda því fram, að búseta
ungs fólks á háskólaárum skipti sér-
staklega miklu máli fyrir ákvarðan-
ir um búsetu til frambúðar. Fólk sé
líklegra til að setjast að þar sem það
stundar námið en annars staðar,
finni það að öðra leyti búsetuskil-
yrði og atvinnumöguleika við hæfi.
Ef við lítum til Borgaríjarðar, þá
draga þær tvær háskólastofnanir
sem hér starfa, Bændaskólinn á
Hvanneyri (væntanlegur Landbún-
aðarháskóli) og Samvinnuháskólinn
á Bifröst, til sín nemendur af öllu
landinu. Um helmingur nemenda á
Bifröst eru af höfuðborgarsvæðinu.
Við þekkjum mörg dæmi þess að
nemendur úr þessum skólum haft
sest að og fundið sér verðug verk-
efni í nágrannabyggðum skólanna;
snúi jafnvel aftur eftir að hafa dval-
ið annars staðar um hríð. Þannig
eiga skólamir öragglega þátt í því
að draga að ungt og kraftmikið fólk,
en það er á slíku fólki sem framtak
og framfarir svæðanna byggjast.
Nýting þekkingar
I öðra lagi veitir háskólastarfið
aðgang að þekkingu. Kennarar há-
skólanna hafa sérfræðiþekkingu á
sínu sviði sem getur nýst atvinnulíf-
inu beint með rannsóknum þeirra
og þátttöku í verkefnum fyrirtækja
og stofnana. Þekkingin skilar sér
óbeint með starfi nemenda og nem-
endahópa, sem vinna undir leiðsögn
kennara. Ennfremur geta skólamir
tengt atvinnulíf og umhverfi við
ýmsa þekkingarbrunna, gagna-
banka og aðra sérfræðiaðila.
Mörg dæmi era um að skólamir á
Hvanneyri og á Bifröst hafi þannig
unnið í samstarfi við fyrirtæki og
stofnanir á Vesturlandi. Hópar nem-
enda og kennara hafa látið fram-
faramál, t.d. nýjar hugmyndir og
nýsköpun af ýmsum toga, til sín
taka. E.t.v. mætti koma á nánara
samstarfi í þessum efnum, og for-
svarsfólk fyrirtækja, stofnana, opin-
berra aðila eða félagasamtaka, sem
hafa áhuga á vinnu við einstök
verkefni, þyrftu að láta forsvars-
menn skólanna vita af áhuga sínum.
Samstarf af þessu tagi getur auð-
vitað verið í báðar áttir. Þannig geta
skólamir nýtt sér sérfræðiþekkingu
og reynslu úr atvinnulífmu. Þeir
hafa oft sóst eftir fólki með þessar
forsendur til leiðbeiningar og
beinnar kennslu. Þeir geta líka boð-
ið þátttöku í rannsóknum starfs-
manna skólanna. Þannig geta há-
skólamir orðið vettvangur fólks í
atvinnulífmu fyrir spennandi verk-
efni, fyrir sköpun nýrrar þekkingar.
Jónas Gubmundsson
Jafnvel kemur til greina að skólam-
ir taki höndum saman við einstök
fyrirtæki og stofnanir um að ráða
sérfræðimenntað fólk til starfa hjá
báðum aðilum.
Hljómgrunnur heima
fyrir
Háskólamir á Vesturlandi hafa
eflst veralega á undanfömum árum.
Aðstaða þeirra hefur batnað og
orðstír þeirra vaxið. Báðir hafa
skólamir nýlega vakið athygli fyrir
nýjungar við fjamám. Nýsamþykkt
lög um búnaðarfræðslu og stofnun
Landbúnaðarháskólans á Hvanneyri
munu styrkja háskólasamfélagið á
Hvanneyri. Ibúðabyggingar á Bif-
röst hafa lagt grann að fjölgun nem-
enda og starfsmanna Samvinnuhá-
skólans.
Báðum er þessum stofnunum
mikilvægt að ná góðum hljóm-
granni á sínum heimavígstöðvum.
Þær þurfa að ná nánari tengslum við
atvinnulíf og einstaklinga en þær
hafa hingað til gert. Þeim er mjög
mikilvægur skilningur og stuðning-
ur, en jafnffamt aðhald, heimaaðila
við starfsemi þeirra. Þeir þurfa á því
að halda að umhverfið sýni þeim
áhuga í verki.
Því má auðvitað halda fram að ný
háskólastarfsemi hafi svipuð áhrif á
umhverfið með fjölgun starfa, sköp-
un tækifæra, aukningu eftirspumar
og sköpun margfeldisáhrifa, eins og
hver önnur starfsemi. Hin viðvar-
andi háskólastarfsemi getur haft
mun dýpri og verðmætari áhrif á
samfélagið sem hún býr við, eins og
ég hef hér reynt að varpa ljósi á.
Það era þessi áhrif sem Alþingi er
án efa að sækjast eftir með nýgerðri
ályktun. Það er hins vegar okkar að
finna leiðir til að nýta tengsl há-
skóla og samfélags eins og best er
hægt, og láta ekki sitja við orðin
tóm.
Jónas Guðmundsson
rektor Samvinnuháskólans
Ahgát skal höfb
Það er vissara að fara varlega þeg-
ar tæknin er annars vegar og í raun
era menn hvergi óhultir með öllu
eins og eftirfarandi saga sýnir:
í síðustu viku var haldin á Grand
Hótel í Reykjavík 200 manna ráð-
stefna um nýjar leiðir í stjómun
sveitarfélaga. Þar voru fulltrúar
hinna ýmsu sveitarfélaga á suðvest-
urhominu en annars staðar á landinu
fylgdust menn með því sem ffam fór
í gegnurn fjarfundabúnað. Þessi
tækni gerir mönnum kleyft að taka
beinan þátt í umræðunum þar sem
um er að ræða nokkurs konar gagn-
virkt sjónvarp. Þegar fundurinn
hófst var byrjað á því að prófa bún-
aðinn og þá birtust fundarmenn á
hinum og þessum stöðum á breið-
tjaldi uppi á vegg. Það var fullt hús
út um allar trissur, en þegar kom að
Borgamesi brá svo við að þar var
autt herbergi. Fundarborðið var
hlaðið pappírum og þar var líka ein
fjarstýring en enginn maður. Þegar
kom að fyrirspumum þá var annað
slagið athugað hvort einhver væri
mættur í Borgamesi en áfram var
herbergið autt.
Þegar kom að því að Helga Jóns-
dóttir borgarritari hæfi upp sína
raust þá fóru að heyrast undarleg
hljóð úr fjarskiptabúnaðinum. Þar
mátti kenna, glasaglamur, smjatt og
ýmis búkhljóð þannig að greinilegt
var að einhvers staðar á landinu var
fólk að næra sig af mikilli nautn.
Fljótlega fóra menn einnig að heyra
orðaskil og greinilegt var að um-
ræðuefnið var ónefndur þingmaður á
Vesturlandi og inn á milli glumdu
við mikil hlátrasköll.
Fyrst féll granurinn á Húsvíkinga
sem höfðu nýverið haldið sitt þorra-
blót. Þeir reyndust hinsvegar vera
hinir prúðustu og var þá haldið
áfram hringinn og viti menn. Þegar
röðin kom að Borgamesi beindist
myndavélin að manni sem sat og
ruddi í sig ýmsu góðgæti. Allt í
kringum hann var fólk við sömu
iðju. Fundargestir frá Vesturlandi
kenndu þama ýmsa góðborgara og
málsmetandi fólk úr kjördæminu og
fljótlega kom í ljós að þama var á
ferðinni stjóm ákveðinnar stofnunar
á fundi.
Þar sem Borgnesingamir svöraðu
engu hrópum og köllum úr salnum á
Grand Hótel var bragðið á það ráð
að hringja í Nesið. Það var síðan
ekki fyrr en tæknimenn í Reykjavík
vora búnir að gefa ýtarlegar leið-
beiningar varðandi grænan takka
neðst á tækinu sem á stóð power að
beinni útsendingu lauk úr Borgar-
nesi.
Kveikt hafði verið á fjarfundabún-
aðinum í Borgamesi ef einhver skyl-
di slæðast inn. Síðan komu áður-
nenfndir stjómarmenn inn í herberg-
ið granlausir um að þeir væra í
beinni útsendingu. Þessi raunasaga
kennir mönnum fyrst og fremst það
að aðgát skal höfð í nærvera sjón-
varps!