Skessuhorn - 11.10.2001, Blaðsíða 6

6
FIMMTUDAGUR 11. OKTOBER 2001
ún£33ltlu>J:
Er eitt álidegasta svæði á landinu að sóa tækifærum?
spyr Gísli Gíslason bæjarstjóri Akraness og segir þröngsýni og hrepparíg á svæöinu kringum
Grundartanga hefta framfarir á sunnanveröu Vesturlandi
Gísli Gíslason, bæjarstjóri. Mynd KK.
Á síðustu áram hefur svæðið
norðan Hvalfjarðar verið mikið í
fréttum vegna uppbyggingar og
framkvæmda. Nýtt álver og Hval-
fjarðargöng hafa gert svæðið eftir-
sóknarvert og víða um land horfa
menn til þeirrar grósku sem á svæð-
inu er burtséð frá mismunandi
skoðunum á stóriðju. Flestir virðast
sammála um að svæðið hafi mikla
möguleika á að dafna enn frekar og
áhrifin frá þeirri þenslu sem þar eru
hafa náð um mest allt Vesturland og
út fyrir það. Hinsvegar hefur gætt
nokkurrar togstreitu milli sveitarfé-
laganna tveggja sem hýsa stóriðjuna
á Grundartanga og nágrannasveit-
arfélaganna. M.a. hafa Skagamenn
talið sig eiga tilkall til að njóta frek-
ar ávaxtanna af Grundartangasvæð-
inu á þeim forsendum að þar sé til
staðar öll sú þjónusta sem stóriðju-
svæðið þurfi á að halda.
Eins og fram hefur komið í
Skessuhorni hafa Skagamenn ítrek-
að óskað eftir sameiningarviðræð-
um við sveitarfélögin sunnan
Skarðsheiðar en fram til þessa hefur
sá áhugi verið einhliða. Samt sem
áður er umræðan alltaf til staðar og
til að kanna hvort einhverjar blikur
væru á lofti ræddi Skessuhorn við
Gísla Gíslason bæjarstjóra Akraness
sem aldrei hefur legið á skoðun
sinni um sameiningu.
„Ef íbúar á svæðinu norðan
Hvalfjarðar hafa áhuga á því að nýta
sér þau tækifæri sem blasa við er
ljóst að breyta þarf hugsunarhætti
og stefnu þeirra sem ráða ferðinni.
Það verður ekki hægt að treysta á að
atvinnutækifærin komi af himnum
ofan heldur þarf að vinna að því á
skipulegan hátt,“ segir Gísli.
Stjómum þróuninni
„Eg held að allir séu sammála um
að StórGrundartangasvæðið, ef svo
má kalla, hafi mikla möguleika á að
dafna enn frekar. Þjónusta á Akra-
nesi er mjög góð, atvinna næg, íbú-
um fjölgar og áhugi er á auknum
umsvifum álversins á Grundar-
tanga. Þegar litið er til baka sjá
menn líka að svæðið norðan Hval-
fjarðar hefur í gegnum tíðina notið
stóriðjuframkvæmda. I kjölfar
byggingar Sementsverksmiðjunnar,
járnblendisins og álversins hefur í-
búum fjölgað, þjónusta aukist og
iðnfyrirtæki styrkst. A milli þessara
tímabila hefur svæðið hins vegar átt
erfitt með að glíma við sveiflur í
efnahag þjóðarinnar og samdráttur
bimað illa á samfélaginu. Ekki hef-
ur tekist að nýta þau tækifæri sem
stóriðjan hefur fært svæðinu til þess
að mæta mögru árunum og ræður
þar kannski mestu að samfélagið
sunnan Skarðsheiðar er sundurleitt
og bundið sérhagsmunum.“
Gísli segir þá staðreynd einmitt
afar sorglega í ljósi þess að allir geti
verið sammála um að iðnaðarsvæð-
ið á Grandartanga sé einhver mest
spennandi kostur sem unnt sé að
bjóða fyrirtækjum. „Landrými er
mikið, úrvals höfn á staðnum og
auðvelt að stækka hana. Stutt er á
höfuðborgarsvæðið og fyrirtaks
samfélag á Akranesi þar sem tæp
70% starfsmanna stóriðjufyrirtækj-
anna búa. Að því sögðu verður sanit
ekki litið framhjá því að fleiri telja
sig geta boðið fyrirtækjum góða að-
stöðu. Austfirðingar hafa sameinast
um að halda kostum sinnar byggðar
fram og gera það vel. Þeir samein-
uðu þrjá þéttbýlisstaði í Fjarðar-
byggð og vinna nú samhentir að því
að efla byggðina. Á Reykjanesi hafa
byggðir einnig verið sameinaðar og
þar er unnið kraftmikið starf við að
markaðssetja svæðið.
Ollum er ljóst að þróunin á höf-
uðborgarsvæðinu hefur áhrif á okk-
ur norðan Hvalfjarðar. Nú er verið
að kynna sameiginlegt svæðisskipu-
lag fyrir höfuðborgarsvæðið, sem
m.a. gerir ráð fyrir mikilli uppbygg-
ingu. Meðal annars skiptir þetta
skipulag okkur máli þegar litið er til
uppbyggingar á iðnaðarsvæðum og
uppbyggingu hafnarmannvirkja.
Það er undir okkur komið hvort við
látum byggðina og atvinnutækifær-
in þróast til suðurs og austurs í stað
þess að vera í stakk búin til að
tryggja norðursvæðinu sinn skerf.“
Hræddir um að Skaga-
menn steli sjóðnum
Gísli segir að ósamstaða og sund-
urlyndi komi meðal annars niður á
ört vaxandi rekstri Grandartanga-
hafnar sem sé að verða ein umsvifa-
mesta útflutningshöfn landsins.
„Sem stendur er staða mála gagn-
vart Grundartangahöfn óviðun-
andi. Norðan Skarðsheiðar deila
menn um eignarhald en sunnan
heiðar má ætla að menn séu hrædd-
astir við að Akurnesingar steli hafn-
arsjóðnum. Tillögum Akurnesinga
um að styrkja skipulag og rekstur
Grundartangahafnar hefur af
meirihluta stjórnarinnar verið kont-
ið fyrir kattarnef. Það vill svo til að
Akraneskaupstaður á 35% í Grund-
artangahöfn, en tillögum um
hvernig megi stuðla að því að gera
höfnina virkari í samkeppni við
aðra er mætt sem ógnun. Þrátt fyr-
ir að sveitarfélög á Borgarfjarðar-
svæðinu séu eigendur hafnarinnar
þá telja þeir sem ráða ferðinni að
best sé að láta Járnblendifélagið
annast reksturinn. Það fyrirkomu-
lag var barn síns tíma þegar IJ var
eini rekstraraðilinn á svæðinu, en
hentar ekki þegar fleiri aðilar era
komnir og æskilegast væri að fá enn
fleiri. Svo virðist sem eigendurnir
þori ekki að nota þessa eign sína á
svæðinu sér til framdráttar en telji
best að fela reksturinn öðram. Lít-
ill skilningur virðist á því meðal
margra forystumanna í sveita-
rstjórnarmálum að Grandartanga-
höfn er lykillinn að uppbyggingu á
öllu svæðinu í nágrenni hafnarinnar
þ.m.t. á Akranesi og í Borgarbyggð.
Slíkt getur ekki og má ekki ráðast af
sérhagsmunum og þröngsýni. Slíkt
mál verður að hafa forgang hjá
sveitarstjórnunum sem eiga Grund-
artangahöfn þannig að rekstur
hafnarinnar verði skilvirkur í þágu
eigendanna og íbúanna og að stigin
verði skref til að tryggja firamtíðar-
hagsmuni varðandi skipulag hafnar-
innar, landrými og stækkun hennar.
Hver veit nema að hagsmunir okkar
kunni að liggja í því að bjóða Reykja-
víkurborg upp á að stofna fyrirtæki
um rekstur Akraneshafnar, Grund-
artangahafnar og Reykjavíkurhafnar
í því skyni að velja hagkvæmustu
leiðir í fjárfestingu og stuðla að upp-
byggingu norðan Hvalfjarðar.
Hreppamörk til trafala
Gísli vill meina að Akraneskaup-
staður eigi sinn þátt í að Norðurál
kom á Grundartanga með frum-
kvæði í skipulagsmálum. „Það
skipti miklu máli þegar Grundar-
tangi varð fyrir valinu að þar var
fyrir hendi skipulag sem gerði ráð
fyrir slíkri starfsemi. Grundvöllur
þess var svæðisskipulag sem Akra-
neskaupstaður hafði forgöngu um
að unnið væri á svæðinu sunnan
Skarðsheiðar. Fyrirtækið var mik-
ill hapdrættisvinningur fyrir svæð-
ið. En ekki er hægt að reikna með
að sífellt vinnist í happdrætti þegar
á atvinnutækifærum þarf að halda.
Austfirðingar hafa um langt skeið
unnið skipulega að því að vinna
máli sínu fylgis um virkjanir og ál-
ver í Fjarðarbyggð og á Reykjanesi
er talsvert unnið í því að koma upp
orkufrekum iðnaði. Loks er að
benda á að ISAL hefur lýst yfir á-
huga á stækkun síns álvers. Því er
ljóst að við erum í samkeppni um
orku og þar með atvinnutækifæri.
Það sem vinnur á móti okkur í
þessari samkeppni er m.a. að við
komum okkur ekki saman um að
vinna að hlutunum í einu sveitarfé-
lagi heldur látum við reisa fyrir-
tæki sem liggur í tveimur sveitarfé-
lögum og búum til utan um það
stjórnarnefnd sem flækir hlutina
enn frekar. Ekki er þetta til þess
fallið að gera svæðið aðgengilegra
og hætt er við að þetta geti komið
okkur í koli. Við höfum treyst um
of á að fá hlutina upp í hendurnar
án þess að hafa fyrir þeim. Þeir
tímar eru sennilega að breytast.
Þeir samningar sem gerðir hafa
verið við Skilmannahrepp og
Hvalfjarðarstrandarhrepp um
greiðslur til hreppanna gegn afar
takmarkaðri þjónustu þykja tæp-
lega boðlegir lengur. Ef árangur á
að nást í því að lokka að starfsemi
og stuðla að uppbyggingu þeirrar
stafsemi sem fyrir er þá verða
sveitarfélögin að vera í stakk búin
til að veita þá almennu þjónustu
sem gera verður kröfu um að sé til
staðar í sveitarfélögum. Til þess
að þetta verði eins og best er á kos-
ið á Grundartanga þarf mikið að
breytast og þá verða menn að
horfa á hagsmuni svæðisins sem
heildar en ekki á hreppamörk.."
Enginn gleyptur
Gísli telur að ef menn ætli ekki
að glopra tækifærunum útúr hönd-
unum á sér verði menn að hleypa í
sig kjarki og stíga það skref sem
þeir hafi hingað til óttast. „ Ein af
grunnforsendunum til þess að
menn nýti tækifærin sem bjóðast
er að sameina svæðið sunnan
Skarðsheiðar í eitt sveitarfélag.
Vissulega kæmi til greina að svæð-
ið yrði stærra sem sameina ætti, en
fyrir þá sem búa sunnan Skarðs-
heiðar væri þetta hagkvæmasti
kosturinn. Tvennt myndi gerast á
mjög stuttum tíma: Annars vegar
yrði þjónusta við íbúa hreppanna
mun fjölbreyttari en hún er í dag
og hins vegar myndi skipulagning
sameiginlegra verkefna á sviði
skipulagsmála og atvinnumála
verða samræmd og markvissari.
Margir halda því fram að megin-
rökin hjá Akraneskaupstað að sam-
eina sveitarfélögin séu að „gleypa“
nágranna sína. Slíkt er fásinna þar
sem sameiginlegir hagsmunir
hljóta að eiga að ráða því sem gert
er.
Hafa verður í huga að í einu
sveitarfélagi myndu deilur um ó-
sanngjarna tekjuskiptingu af stór-
iðjufyrirtækjunum hverfa, sameig-
inlega myndu menn ráða 75% í
Grundartangahöfn og geta þannig
byggt hana upp með markvissum
hætti og þjónusta ríkis yrði ekki
bundin sveitarfélagamörkum eins
og nú er. Margir óttast að með
sameiningu væru hrepparnir að
gefa eftir ákjósanlega stöðu sem í-
búarnir njóta. Slíkt er ástæðulaust.
Sem stendur er álitlegur kostur að
semja um framkvæmd ýmissa at-
riða áður en til sameiningar kemur
svo sem um skipulagsmál, skóla-
mál, málefni félagsheimila og
semja um aðlögun íbúanna að mis-
munandi fasteignaskatti. Með
samningum mætti ná betri árangri
nú en síðar ekki síst í ljósi þess að
þróunin verður sú að sveitarfélög
verða stækkuð með einum eða öðr-
um hætti. Samband íslenskra sveit-
arfélaga hefur gefið tóninn fyrir
næsta landsfund samtakanna og ef
raunin verður að ályktun um stærri
sveitarfélög verður samþykkt þar
þá mun löggjafarvaldið væntanlega
leiða málið til lykta. Þar með
breytist samningsstaðan. Þeir sem
veita sveitarfélögunum á svæðinu
forystu í dag verða að ráða í þróun-
ina og velja farveg sem er íbúunum
farsælast. Það sjá allir að ákvæði
sveitastjórnarlaga um 50 íbúa lág-
mark er úr takt við raunveruleik-
ann og í raun furðulegt að núver-
andi félagsmálaráðherra hafi ekki
látið til sín taka í þeim eínum. Það
getur ekki gengið að húsfélag í fjöl-
býlishúsi sé stærra en sveitarfélag
sem ætlað er að veita margháttaða
þjónustu af faglegum metnaði,“
segir Gísli að lokum.
GE